Lesbók Morgunblaðsins - 28.07.1940, Blaðsíða 5
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
237
Kirkjustræti um 1877. Myndin tekin úr austurenda götunnar. Fremst
til vinstri dómkrikjan, þá mjög úr sjer gengin að utan, en mikil viðgerð fór
fram á henni skömmu síðar, næst hús Halldórs Friðrikssonar yfirkennara,
sem stendur enn (í garðstæðinu austan við húsið var Alþingishúsið reist 1880
—1881), þá svokallað Þerneyjarhús og næst því þáverandi sjúkrahús bæj-
arins, sem bæði fyrir og eftir var gildaskáli og siðast aðalstöð Hjálpræðis-
hersins. Til hægri apótekið og fyrir enda götunnar hús Magnúsar Árnasonar.
Bak við það sjest hús Lárusar Sveinbjörassonar háyfirdómara.
að það geti verið sjáanlegt. Svo álítur
nefndin það og rétt að lýsa því yfir,
að þeir sem byggja tómthús eða önnur
hús á Hlíðarhúsalóðinni ekki geti vænst
að fá aðrar götur eða vegi byggða á
bæjarsjóðsins kostnað, fyrr en að reglu-
legar kaupstaðarbyggingar almennt sjeu
byggðar á þessu svæði.
Nefndin álítur, að eftirfylgjandi regl-
ur eigi að gilda um byggingar meðfram
Hlíðarhúsaveginum:
1. Á eystri parti vegarins má ei byggja
nema timburhús og skal byrja bygg-
ingamar sem austast og halda áfram
vestur eftir.
2. Á vestri parti vegarins má byggja
bæði moldarhús og timburhús eftir
því sem byggjandinn sjálfur óskar,
og byrja byggingar sem vestast og
halda áfram austur eftir.
3. Engum verða útvísaðar meira en 30
ál. út til vegsins, nema hann með
sérlegum ástæðum sanni, að hann
þurfi meira lóðar út til vegsins.
Til þess að náð verði reglulegum
byggingum, álítur nefndin, a.ð báðu-
meginn vegarins eigi að vera til taks
svæði, hæfilegt fyrir húsastæði, og sting-
ur því upp á, að lóðarstrengur 36 ál.
breiður meðfram veginum verði áskil-
inn við leigumálann til byggingar. Þar
eð nú ekki er þörf á svo miklu svæði
nú sem stendur til bygginga, vill bygg-
ingamefndin fela bæjarstjóminni sér-
stakri ákvörðun í því efni, að því við-
bættu, að byggingarsvæðisins næst
bænum muni þurfa mjög bráðlega, en
þar á móti síðar um sjálft miðbik veg-
arins, sem einnig kemur mjög vel heini
þar eð bæjarsjóðurinn með því getur
haffc lengur not af bezta graslendinu.
Nefndin stingur upp á því, að roýrin
fyrir neðan veginn sé skorin fram og
þurkuð upp og síðar smátt og smátt
útvísuð til tómthúsa eða annara bygg-
inga og þykist nefndin sjá fram á það,
að með því móti muni geta smátt og
smátt áunnist að koma allmörgum bygg-
ingum saman í heild, sem ekki sé kost-
bær með tilliti til gatna, vatnsbóla o. s.
frv. og á hinn bóginn líka veiti inn-
byggjurunum hagsmuni, svo sem grend
við kaupstaðinn, aðgang að uppsátri,
sérlega góðu til brúkunar uin vorvertíð
m. m. Nefndin álítur ekki gjörlegt að
gera neina uppástungu um almennt upp-
sáturestæði á Hlíðarhúsalóðinni að svo
komnu, og á sama hátt álítur nefndin,
að hún ekki þurfi að athuga neitt við
]>að, hvernig túnvellir verði leigðir
burtu, ef að bæjarstjórnin gengur inn á
uppástungur nefndarinnar að því leyti
allt verulegt áhrærir, og er þeim hér
með skotið til atkvæða bæjarstjómar-
innar.
Byggingamefndin vill þessutan sérí-
lagi leiða athuga bæjarstjómarinnar að
því að það virðist vera mjög nauðsyn-
legt að Hlíðarhúsavegurinn verði lengd-
ur sem fyrst um 561 ál. því að það,
að vegurinn sé lagður nú þegar, muni
geta orðið affaradrjúgt í mörgu tilliti
og stutt að því, að margar ráðstafanir
sem gjöra þarf að öðram kosti, komist
á af sjálfu sér, með því að menn ganga
að veginum sem vísum, en ekki sem
vonarkéfli, og þetta er sá eini vegur,
með hverjuin smátt og smátt má veita
fiskimönnum athvarf í stað þeirra
þrengzla, sem á sjálfri kaupstaðarlóð-
inni leiða af fhamförum kaupstaðarins.
Tillögur þessar voru samþyktar
óbreyttar á fundi bæjarstjórnar-
innar 14. desember s. á. Þegar tek-
ið er tillit til þess, hve Reykjavík
var þá lítill bær,. er hjer um að
ræða all-stórt byggingarsvæði, sem
skipulagt var í einu lagi. Götur
þær, sem með þessu voru ákveðn-
ar eru: Vesturgata frá því á móts
við húsið nr. 26, vestur að Fram-
nesvegi og í raun og veru er einn-
ig Framnesvegur ákveðinn um leið
Þvergöturnar eru Bakkastígur og
Ægisgata. Nokkrum árum síðar
(1869), er stefna Ægisgötu nánar
•ákveðin og er þá gert ráð fyrir,
að hún gangi suður yfir Vestur-
götu, upp brekkuna, en eins og
kunnugt er, komst það fyrst í
framkvæmd fyrir fáum árum.
★
Þótt þetta sje orðið fullmikið
mál fyrir Lesbókina, vil jeg samt,,
áður lýkur, minnast á eitt atriði,
sem sýnir, að byggingarnefndin
var á þessum árum vel á verði um
veigamikla staði í byggingu bæj-
arins. Er hjer átt við afskifti
nefndarinnar af Lækjargötu,
þeirri götu, sem er eitt mesta prýði
bæjarins og á vonandi eftir að
njóta sín enn betur en nú. Lækj-
argata bygðist fyrst að austan-
verðu og var húsaröðin talin í Ing-
ólfsbrekku. Hafði sú húsaröð að
miklu leyti orðið til fyrir daga
byggingarnefndarinnar. Menta-
■skólinn er þó bygður eftir að
nefndin tók til starfa (skólinn
bygður 1845—46) og sömuleiðis
bókasafn skólans, íþaka (1866).
Það virðist þegar frá upphafi
hafa vakað fyrir byggingarnefnd-
inni, að hið óbygða belti milli
lækjarins og húsaraðarinnar í Ing
ólfsbrekku ætti að haldast órofið
alla leið suður að tjörn. 1868 er
sókt um hússtæði á horni Útnorð-
urvallar, svo var þá kallaður tún-
blettur sá, er var fyrir neðan Lauf-
ásveg og nú er orðinn að trjá-
garði. Byggingarnefndin synjaði,
svo að segja í einu hljóði, um
þessa útmælingu. Færir nefndin
þá ástæðu fyrir synjuninni, %að
það sje álit nefndarinnar að fram
halda eigi, eftir föngum, húsaröð-
inni í Ingólfsbrekku, án þess að
aðrar byggingar sjeu á milli henn-
ar og tjarnarinnar". — Nefndin
heldur fast við þessa ályktun
Frh. á bls. 239.