Lesbók Morgunblaðsins - 08.09.1940, Blaðsíða 2

l*fll LE8BÓK M0RQUNBLAÐ8XNS
282
jeg, vildu lýsa œfi hans og eðli,
háttum og störfum fyrir ókomn-
ar kynslóðir. Kunningsskapur okk
ar var hvorki gamall nje náinu,
þó að mjer verði hann mjög minn-
isstæður. Hann var að heita mátti
allur tengdur einum þætti í um-
sýslu hans og áhugamálum: bók-
um. Og um þann þátt einan eiga
þessar línur að fjalla.
Það er nógu skrítið, að áður
en jeg hafði sjeð Benedikt. þekti
jeg nafn hans best úr Alþingis-
rímunum, og áður en jeg liafði
talað við hann, hafði jeg gert
mjer frekari hugmynd um mann-
inn af Aldaslag Þorsteins Erlings-
souar. Fyrstu kvnnin af honum
voru úr bókmentum, og það bók-
mentum, sem voru ekki af lakari
endanum.
Mjer er nú úr minni liðið, hve-
nær jeg hitti hann fyrst, en það
eru varla meira en 20 ár síðau.
Hitt get jeg fullyrt, að þótt fund-
um okkar bæri eftir það oft sam-
an, og því oftar sem lengra leið,
og margt bæri vitanlega á góma,
þá töluðumst við aldrei svo við,
að bækur væru ekki uppistaðan í
samræðunum.
Þegar jeg kom fyrst til Bene-
dikts á Laugaveg 7, var hann
þegar orðinn bókauðugastur
maður á íslandi. í herbergi hans
innar af búðinni í vesturenda
hússins var drepið bókaskápum
og bókastöflum, hvar sem því varð
við komið. En furðu öruggur var
eigandinn að finna hverja bók,
sem hann leitaði að, og furðu
lengi entist húsrúmið að taka við
nýjum bókum. Samt kom svo að
lokum, að þrengslin urðu of mikil,
enda hláut það að vera áhyggju-
efni að geyma fjársjóði af þessu
tagi í timburhúsi meðal timbur-
húsa. Þegar Benedikt flutti bú-
ferlum á Smáragötu 10, þar sem
hann hafði mjög rúmgóða skrif-
stofu, sem samt tók ekki nærri
því alt bókasafn hans, varð enn
óskiljanlegra, hvað komist hafði
fyrir á Laugavegi 7. Manni gat
í því sambandi dottið í hug danska
máltækið: „húsið rúmar alt, sem
hjartað rúmar“.
m.
Á undan þessu stigi í bókasöfn-
un Benedikts var farin löng saga,
um bókhnýsinn dreng, — um
ungling, sem hafði bæði löngun
og hæfileika til þess að afla^sjer
mentunar og verða lærdómsmaður,
en kom því ekki við að feta nema
fáein spor á brautinni til þess
fyrirheitna lands, — um ungai
mann, sem varð að sjá sjer og
sínum farborða, beit á jaxlinn og
háði þá baráttu með dugnaði, sem
kennari, bóndi og verslunarmað-
ur, — og gleymdi þó aldrei ást
sinni á fróðleik og mentun, eins
og Þorsteinn lýsir í Aldaslag með
þessum ógleymanlegu orðum:
Þú reyndir, hvert hugur og harð-
fylgi ná,
þótt hendurnar tvískiptar vinni:
að brjóta með annari braut sinni
þrá,
en berjast við lífið með hinni.
Alla þessa leið var Benedikt S.
Þórarinsson ekki annað en bóka-
vinur. Hann var að vísu kominn
langt fram úr því að eiga þokka-
legt heimilisbókasafn. En hanu
hugsaði framar öllu um að eiga
bækur til þess að lesa þær. Það
gat komið fyrir, að hann fargaði
bókum, og hann hirti ekki um að
eignast líkt því alt, sem hann átti
kost á.
Þórarinsson 1938.
En fyrir hjer um bil 30 árum
hafði Benedikt áttað sig á því til
hlítar^ hvað hann vildi í þessum
efnum. Það var hvorki meira nje
minna en eignast alt það af prent-
uðu máli, sem var á íslensku eða
íslandi kom við og unt var að
klófesta, hvort sem það hafði
komið út hjer á landi eða erlend-
is. Bókamaðurinn varð að bóka-
safnara, og bókasöfnunin varð
honum í senn yndi og ástríða.
Þetta var mikið að færast í fang,
og það var vitanlega vonlaust að
ná í margt af því, sem hann girnt-
ist, því að ófáar eldri íslenskar
bækur voru varla til nema í bóka-
söfnum, en margar aðrar tor-
fundnar og torgætar. En þegar
Benedikt var setstur undir árar,
þá sótti hann róðurinn fast.
IV.
Söfnunareðlið er ríkt í mann-
inum, þó að það líkt og ýmsir
aðrir eðlisþættir og hæfileikar
þroskist ekki nema hjá sumum
einstaklingum og verði ekki að
drotnandi einkunn nema hjá fá-
um. Það er hægt að safna ákaf-
lega mörgu, og takmörk þess,
sem kalla má söfnun, eru ekki
auðfundin. Einna algengast mun