Lesbók Morgunblaðsins - 02.02.1941, Blaðsíða 4

44
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Oscar Clausen:
Breiðtirðingar
Ríkir
Niðurldg.
agnús sýslumaður Ketilsson
var, eins og kunnugt er,
auðugur maður. Gamlar skrifta-
bækur Dalasýslu gefa oss hug-
mynd um fjárhag hins ríka sýslu-
manns þegar hann gerir skifti á
búi sínu við lát fvrri konu .sinn-
ar, Ragnhildar Eggertsdóttur,
sem dó árið 1794. Þá komu til
skifta hjá honum 28 jarðeignir,
þ. á. m. tvö höfuðból, Skarð á
Skarðsströnd með 8 hjáleigum og
Búðardalur, ábýlisjörð sýslu-
manns, sem þá var talin meðal
höfuðbóla eða stórjarða. — Magn-
ús Ketilsson dó svo 10 árum síð-
ar, en þá hafði hann gifst í ann
að sinn Elínu Brynjólfsdóttur í
Fagradal. sem líka átti auð f.jár.
Hún lifði svo Magnús í 23 ár, en
árið 1827, þegar Elín dó, var
þessu gamla sýslumannsbúi end-
anlega skift og hafði Elín gefið
fyrrikonu börnum manns síns alt
eftir sinn dag.
Þann 3. júlí 1827 voru allir erf-
ingjarnir og umboðsmenn þeirra
sem fjarverandi voru, saman
komnir í Búðardal til þess að
skifta með sjer þessum raiklu
reitum Elínar. Þar var upp skrif-
að og virt alt lausafje búsins, en
sú uppskrift lýsir vel gamla
sýslumannsheimilinu í Búðardal,
klæðnaði manna o. fl., og skal
hún því athuguð hjer nánar til
fróðleiks. —
★
Fvrst er skrifaður upp lifandi
peningur búsins óg eru kýrnar
metnar á 16 xlali (32 kr.) og ærn-
ar á 2 dali (4 kr.) og fullgildur
hestur 7 vetra á 8 dali (16 kr.),
eða til helmings á móti kúnni. —
Síðan koma íveruföt madömu El-
ínar, sem virðast að vísu heldur
fornfáleg, en þess ber þá að gæta,
að hún var orðin fjörgömul
kona. Föt hennar eru: klæðis
hempa fúin með flauelsborðum,
virt á 3 dali, biár „klæðisniður-
hlutur“, þ. e. a. s. pils, með flau
elsborðum með hvítum röndum,
virt á 5 dali, grænn klæðisniður-
hlutur, þrílagður rauðum flauels
borðum, þ. e. samfella, virt á 6
dali, blá ullardamasksvunta, virt
á 48 skildinga; loks var höfuð-
búnaður madömunnar, gamall
kvenhöttur með rósasilki damask
hatt, virt á 2 dali. —
Þá eru í rúmi madömu Elínar
þessi sængurföt: Undirsængin er
röndótt boldangssæng með 30
pundum (15 kg.) af fiðri, virt á
5 dali, en yfirsængin er dúnsæng
með „blómguðu" eða rósóttu veri
og svo er boldangskoddi og svæf-
ill. Tjaldað var kringum rúmið
með rósóttu sirsi, eða eins og í
uppskriftinni stendur, þar eru
rauðmerkt vængjasparlök með
brún, sem virt er á 1 dal og 48
sk. — f rúminu voru „línlök“, en
slíkt var ekki í þá daga nema í
rúmum heldra fólks og ríkra
manna, aðrir urðu að láta sjer
nægja vaðmálsvoðir, en madaman
átti meira af ,.líni“. Hún átti
hvítan „Caffedúk“, sem virtur var
á 32 sk. og tvö „vatnshandklæði",
annað með laufasaum alt í kring
og var það virt á heilan ríkisdal,
en hitt Ijelegra með knipli á end-
unum. og var það talið aðeins 16
sk. virði. — Sessu átti Elín, saum-
aða „pellsaumi“ og hefir him ver-
ið talsvert merkileg, því að hún
var metin á 2 dali, en það var
ærverð. —
f baðstofunni í Búðardal var
fjöldi rúma, en 1 þeim voru rúm-
fötin af öðru tægi en í rúmi frú-
arinnar. Þar voru skinnsængur,
skinnkoddar og boldangssængur
fornar, sumar með skinnbótum.
Tvær rekkjuvoðir voru þar prjón-
aðar, en hinar úr vaðmáli. —
Eina „mundlaug" eða þvottaskál
átti Elín. Hún vóg % kg. og hef-
ir eflaust verið úr tini og var
virt á 1 dal. — Af reglulegum
húsgögnum sjest ekki að til hafi
verið annað en skápur í „sængur-
húsinu“, 2 dala virði og eikar-
kista með panelverki „fínu, stór
mjög“, sem einnig er talin 2 dala
verðmæti. —
Þá var farið í búrin, sem voru
tvö, og skrifaðir upp kútar, sáir,
dallar, trog og fötur og var mikið
til af þessum ílátum. Þar eru líka
sjö tveggja vætta kistur, sem
kornmaturinn var geymdur í, 3
tveggja tunnu sáir, 13 trog, 10
askar o. s. frv. — í eldhúsinu voru
7 eldunarpottar af ýmsum stærð-
um, alt frá 6 marka potti upp í
hálfvættar pott, en þeir voru flest-
ir úr sjer gengnir, spengdir garm-
ar og margbættir. —
Bókakostur var ekki mikill á
heimili gömlu sýslumannsfrúar-
innar í Búðardal. Þar var en'rin
bók til nema guðsorðabækur, eu
það var biblía, 2 húspostillur, 2
grallarar, 2 sálmabækur og nokk
ur bænakver.
Borðbúnaðurinn var ekki sjer-
lega mikill, og mest úr tini. Þar
voru 2 hringföt, 2 steikarföt, 9
diskar, kanna góð o. fl., alt úr
tini, og vóg samtals 53 pund (26y2
kg.), en af leirtaui voru þar að-
eins til tvenn bollapör og stór
bláflekkótt „spilkomma" með 2
silfurgjörðum og tók síra Eggert
á Ballará hana í arfshluta konu
sinnar. Loks var lítil skál með
gyltum rósabaug, sem virt var á
8 sk. eða 16 aura. —
Af matvælum var lítið til í bú-
inu, enda var þetta á þeim tíma
árs, sem vetrarforði var venju-
lega á þrotum og ekki komin
kauptíð. Af kornmat var ekk;
«,nnað til en sín hálftunnan a
hvoru rúgi og mjöli, en auk þes-
var músjetið og ónýtt korn i
tunnu í skemmunni. Svo voru til
8 kvartil af skjoú og 145 pund
(72^ kg.) af smjöri, en af fisk-
æti vðru 4% vætt af harðfiski og
250 harðir þorskhausar. Annað
var þar ekki til ætilegt, svo að
harla fábréyttur hefir kosturinn
verið í þá daga, þó að hjá ríkis
mönnum væri.