Lesbók Morgunblaðsins - 30.12.1945, Blaðsíða 1
51. tölublaS.
Sunnudagur 30. desember 1945 XX. árg.
TnfciUnpi —l—lllifr A
MARGT GEYMIR MOLDIN
clr. S’iýurÁ jPói
orannóáon
MARGT ER ]>;u\ seni vísiuda-
menn nútímans geta valið sjer að
viðfangsefni. Ný tækni skapar
stöðugt nýjar rannsóknaraðferðir
og alltaf fjölgar sjergreinum innan
hinna einstöku vísindagreina. Ein
af yngstu sjergreinum járðfræðinn-
ar er frjógreiningin (pollenanalys-
en), sem byggist á rannsóknarað-
ferð fundinni upp af Svíanum
Lennart von Post, sem nú er próf-
essor í jarðfræði við háskólann í
fitokkhóLmi. — Frjó flestra jurta
geymast mjög vel í jarðvegi, í þús-
undir og jafnvel milljónir ára, og
frjó fíestra jurtategunda eru
svo ólík að gerð og útliti, að liægt
er að sjergreina ]>au í smásjá. Jleð
]>ví að taka jarðvegssýnishorn og
athuga undir smásjá hversu mikið
fcr þar hlutfallslega af frjóum
ýmsra jurtategunda, er hægt að fá
góða hugmynd uni gróðurfarið á
]>eim tínia er ]>etta jarðvegssýnis-
horn var að royndast. Með því að
taka slík sýnishorn á ýmsu dýpi í
jarðvegi, t. d. frá botni mýrar og
upp til yfirborðs og athuga hvern-
ig hlutföllin milli hinna ýmsu frjó-
tegunda breytast, er hægt að rekja
gróðurfarsbreytingarnar frá, þeim
tíma er mýrin tók að myndast og
fram á vora daga. Með frjógrein-
ingu hefir skandínavískum jarð-
fræðingum, með vou Post í broddi
fylkingar, tekist að rekja nákvæm-
Jurtafrjó úr jarðvegssýnishorni
frá Skallakoti. Stækkun 570-föltl
(Ljósm.: S. Þórarinsson og
M. Troili. Myndirnar eru í sömu
röð og getið er um þær í grein-
inni).
lega gróðursögu sinna landa og þá
lum leið sögu loftslagsbreytinganna,
síðustu fimmtón þúsund árin.
--------------Sumarið 1939 gróf
jJaninn Aage Roussell, með aðstoð
Kristjáns Eldjárns, upp fornar bæj-
arrústir á Skallakoti í Þjórsárdal,
skammt vestan við Ásólfsstaði. Bæj
arrústir þessar voru fornlegar og
mátti af gerð þeirra og af þeim
munum er í rústunum fundust,
draga ]>á ályktiui, að bærinn væri
frá víkingaöld og að öllum líkind-
um frá landnámsöld. 1 jarðvegssnjð
um (prófílum), sem grafin voru
kringUm Skallakot og aðra eyði-
bæi í Þjórsárdal mátti víða finna
þunnt viðarkolalag. Lá það allstað-
ar rjett ofan við auðkennilegt, Ijóst
vikuilag, en linsur a£ ]>essu vikur-
lagi fundust neðst í vegghleðslun-
um í Skallakoti. Þetta lag hafði því
legið það grunnt í jörðu, er bær-
inn var byggður, að það hafi fylgt
með strengjum þeim eða hnausum,
sein veggirnir voru hlaðnir úr.
Þetta sýndi, að viðarkolalagið var
'úlíka gamalt og elsta byggð í daln-
um og þótti okkur líklegast, að það
hefði myndast við það, að land-
námsmenniruir hefðu farið eldi um
landið í kringum bæi sína, þ. e. a.