Lesbók Morgunblaðsins - 25.02.1951, Blaðsíða 9

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
117
Sigurður Pjetursson.
svo hafi verið. Hann breytir herra-
næturhaldinu þegar þannig, að nú
eru ekki útnefndir sýslumenn
heldur ráðgjafar og eru nöfn þeirra
á dönsku, svo sem Indenrigsmin-
ister, Krigsminister, Udenlands-
minister o. s. frv. Allir ráðgjafarn-
ir áttu að hylla kónginn á íslensku,
nema Udenlandsministeren, hann
skyldi tala á dönsku.
Síðan semur Sigurður gamanleik
fyrir pilta og var hann upphaflega
nefndur „Slaður og trúgirni“ (síðar
Hrólfur). Var leikur þessi sýndur
í fyrsta sinni á „herranótt" 5. des-
ember 1796,* og aftur mun hann
hafa verið sýndur 1798 og enn á
Páskum 1800. Svo samdi Sigurður
leikritið „Narfa“ fyrir skólapilta og
var hann fyrst sýndur 28. jan. 1799.
Telja fróðir menn að „Narfi“ sje
fyrsta íslenska leikritið, sem hafi
nokkurt skáldskapargildi og „kem-
ur þar fram greinilegur áróður til
* Þar sagðist Wibe amtmaður hafa
skemt sjer vel að horfa á Árna Helga-
3°h, sem Ijek Ðalsted, því að sjer hefði
íundist að þar væri kominr. Jacobaeus
Juniii i Keflavík.
málhreinsunar, settur fram í skop-
formi.“
Seinasta ieikritið sem skólapiltar
sýndu mun hafa verið „Skami.i-
kell“ og var það annað hvort haust-
ið 1801 eða snemma á árinu 1802.
Höfundur ljet sín ekki getið, en
rök hafa verið færð að því, að
hann muni hafa verið enginn annar
en Árni Helgason.
Herranóttin bönnuð.
Herranæturhaldið lagðist niður
vegna þess að það var bannað og
mun mönnum nú þykja tilefni þess
næsta broslegt.
Það skeði á „herranótt" 1799 í
lok hátíðar, að konungur lagði nið-
ur völd, þakkaði sæmd þá er sjer
hafði verið sýnd og kvaðst nú
ekki vilja vera meiri en þeir hinir
„heldur bara í samfjelagi við þá
og eftir megni með þeim efla rík-
isins heillir." En yfirvöldin kiptust
við og „heldu að hjer stæði til bylt-
ing, eins og þá var á ferð í París.“
Menn vissu auðvitað að Sigurður
Pjetursson hafði samið leikinn, og
má vera að þar sem hann notaði
dönsk ráðgjafa nöfn á helstu menn
konungs, hafi yfirvöldunum fund-
ist þetta skeyti í garð hiris einvalda
danska konungs. Ólafur stiftamt-
maður Stefánsson skrifaði Geir
biskupi og fól honum að rannsaka
málið. Biskup skrifaði honum aftur
og kvaðst hafa athugað málið en
ekkert fundið „sigtandi til að lasta
monarchiske Regering, eður til að
uppvekja óleyfileg Friheds Prin-
cipia^ Samt sem áður segist hann
hafa bannað skólapiltum að nafa
„herranótt“ framar „þar jeg vildi
að þeirra jafrivel saklausa gaman
ekki gæti verið nokkrum til
hneykslis.“
Alþingi háð í skólanuni.
Árið 1798 var lögrjettuhúsið
gamla á Þjngvöllum orðið svo Ije-
legt, að lögmaður afsagði að vera
þar. Varð það til þess að þingið
var flutt til Reykjavíkur og þar
haldið „hrafnaþing kolsvart í holti
fyrir haukþing á bergi“, éins og
Jónas kvað. Var það þá efst í
stjórninni að kaupa pakkhús Sun-
ckenbergs og gera það að alþingis-
húsi. Úr því varð þó ekki; og var
Alþingi haldið í Hólavallarskóla
sumarið 1799. Var þar ekki mikið
um dýrðir, enda var Alþingi þá
ekki nema svipur hjá .sjón frá því
er fyr hafði verið, og.í raumnni
ekki annað en dómstóll í almenn-
um málum. Á þessu þingi var það
að Jón sýslumaður Helgason frá
Hoffelli var dæmdur frá embætti
og til þess að greiða háar sektir.
Hann var þar sjálfur viðstaddur,
þá nær áttræður að aldri, og er
mælt að hann hafi hrækt á borðið
þegar dómurinn var lesinn. .
Aftur var Alþing haldið þarna
sumarið eftir. — Gerðist þar fátt
markvert annað en það, að Þing-
eyingur nokkur var dæmdur til
dauða samkvæmt Stóradómi, en
málinu þó skotið til konungs náð-
ar. Það var seinasta ^ ,afrek Al-
þingis, því að þá um sumarið kom
út tilskipun dagsett 11. júlí um að
Alþingi skyldi lagt niður, en lands-
yfirrjettur koma í staðinn. Fekk
Alþingi þá þau eftirmæli, að „sam-
koma þessi hafi altaf verið gagns-
laus,“ og var þar að vísu átt við
þingið eins og það var orðið.
Landsyfirrjetturinn fekk nú inni
í skólanum og var hann settur í
fyrsta skifti 10. ágúst 1801. Var
hann þar síðan til húsa meðan
skólinn hekk uppi, en þá leigði
stjórnin húsnæði handa honum í
húsi Trampe greifa í Veltusundi.
Var það hús síðan lengi kallað
„Yfirrjettarhúsið gamla“, en þar er
nú verslun Magnúsar Benjamíns-
sönar.
Þá má geta um eina samkomu,
sem haldin var í Hólavallarskóla
hinn 7. október 1796. Var þaö minn-