Lesbók Morgunblaðsins - 22.04.1951, Blaðsíða 13

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
233
hafi átt í fjelagi hin seinni ár versl-
unina hjer í Rcykjavík. Carl Fr.
Siemsen andaðist í Hamborg 1865
og tók þá sonur hans, Carl H. Siem-
seen við og það er hann sem gefur
sjúkrahúsfjelaginu veitingahúsið árið
1866, ásamt gamla klúbbhúsinu.
HII.MAR FINSEN varð stiftamtmað-
ur 1865. Kona hans var dönsk, Olufa
að nafni. Fekk hún brátt mikinn
áhuga fyrir sjúkrahúsinu og var það
mest fyrir hennar tilstilli að konur
hjer í bænum efndu til hlutaveltu
og „bazars“ veturinn 1866 til ágóða,
fyrir sjúkrahússsjóðinn, og auk þess
var eins og áður leitað samskota hjá
bæarmönnum. Safnaðist þá enn tals-
vert fje. Var þá svo komið að fje-
lagið treystist til þess að hefja fram-
kvæmdir og um haustið var byrjað
að taka á móti sjúklingum í nýa
spítalanum. Læknir hans*var auð-
vitað Jón Hjaltalín, en forstöðukona
hans var ráðin Soffia Magdalena
Fischer, ekkja Hermanns Fischers
kaupmanns. Hún var dóttir Magnúss
Magnússonar á Seli, fyrrum hrepp-
stjóra Seltirninga. Er sagt að hún
hafi verið annáluð dugnaðarkona og
barist áfram af eigin ramleik með
mörg börn. Fór hún seinast til Amer-
íku upp úr 1870.
Áreiðanlega hefir þetta verið ein-
hver einkennilegasti spítali í heimi.
Aðsókn var ekki svo mikil, að alt
húsið þyrfti fyrir sjúklinga. Þótti
nægja að ætla þeim efri hæðina, þar
sem gestaherbergin höfðu áður verið.
En á neðri hæðinni helt hin sama
starfsemi áfram og áður hafði ver-
ið þar, dansleikar, veislur og leik-
sýningar. Þegar fyrsta veturinn var
leikið þar 14 kvöld. Mundi það ekki
þykja næðissamt fyrir sjúklinga nú,
að hafa undir sjer dansmúsik og
þrumurnar í Skugga-Sveini fram á
nætur, en hann var leikinn þá. En
þarna var einnig rekin greiðasala.
Enska fcrðakonan frú ’Oswald, segir
frá því, að þegar hún kom til Reykja-
vikur hafi sjer verið ráðlagt að mat-
ast i sjúkrahúsinu. „Þetta fanst mjer
nú nokkuð óviðkunnanlegt", segir
hún, „en það kom í ljós að þetta var
mjög merkilegt sjúkrahús og þar
fór fram gleðskapur mikill. Þar voru
haldnar veislur og þar voru dans-
leikar, og hinn ágæti matreiðslu-
maður seldi fjölda ferðamanna fæði.
Þarna voru aðeins fjórir sjúklingar,
Komi einhver farsótt upp, eru sjúkl-
ingarnir sendir í afskekt hús utan
við bæinn“. Hjer á hún við Laugar-
nesstofu, sem þá var- komin í eyði,
því að þetta var 1875. En hjer hefir
hún misskilið dálítið. Hún hefir sýni-
lega heyrt getið um það að frönsku
bólusóttar sjúklingarnir voru sendir
þangað 1871, og haldið að þetta væri
venja. En þangað voru engir aðrir
sjúklingar fluttir.
FYRSTA árið, sem spítalinn starfaði,
komu þangað alls 34 sjúklingar, en
legudagar á árinu voru 407. Af þess-
um sjúklingum dóu fimm, en hinir
fengu bata og á aðalfundi sjúkra-
hússfjelagsins „voru sýnd vottorð frá
nokkrum þeirra um að þeim hefði
líkað vel allur aðbúnaður og pössun“.
Énskur maðiJi', R. M. Smith í Ed-
inhorg, hafði upphaflega gefið spítal-
anum nokkur ágæt rúm og rúmfatn-
að. Ýmis sjúkraáhöld höfðu verið
keypt fyrir 550 rdl. og voru þau „eins
og tiðkast á bestu spitölum erlendis“.
Fjelagið gerði þegar á þessu ári
samning við bæarstjórn Reykjavíkur
um að bæarstjórn veitti spítalanum
50 rdl. styrk á ári gegn því, að efna-
litlir menn og hjú bæarmanna fengi
nokkurn afslátt á legukostnaði. Sam-
kvæmt reikningi átti fjelagið að ár-
inu liðnu 2100 rdl. í konunglegum
skuldabrjefum, 1122 rdl. i peningum
og ógreiddum sjúkrakostnaði og rúm-
lega 1600 rdl. virði í sjúkrahúsbún-
aði. Hafði fjelaginu áskotnast allmik-
ið með samskotum, og eins fór næsta
ár, því að samskot bárust hvaðanæva
af landinu, og þó áuðvitað mest úr
Reykjavík. Næsta ár er t. d. langur
gjafalisti í „Þjóðólfi“ og getið nafna
allra gefenda. Sýna þessi almennu
samskot það ótvírætt hvað almenn-
ingur hefir skilið vel þörfina fyrir
spítala hjer. Hefir það og jafnan ver-
ið svo, að almenningur fann betur
en hið opinbera hvar skórinn krepti
að í þeim málum, og því var það fyrir
atbeina almennings að Vífilsstaða-
hælið og Landspítalinn komust upp.
FRAM til 1867 var aðeins einn lækn-
ir í Reykjavík, landlæknirinn. En
þetta ár kemur Jónas Þórðarson Jón-
assen heim að afloknu prófi í Kaup-
mannahöfn og hafði verið falið að
vera landlækni til aðstoðan við kenslu
læknaefna. Hafði verið gefinn út
konunglegur úrskurður 1862 um að
læknaefni skyldu fá kenslu hjá land-
lækni, og var þeim gefið fyrirheit um
lækningaleyfi að námi loknu. Höfðu
störf landlæknis auðvitað margfald-
ast við þetta. En árið 1868 er mjög
ljett af honum störfum. Þá er Jónas
Jónassen skipaður hjeraðslæknir í
Gullbringu og Kjósarsýslu, sem þá
var fyrst gerð að sjerstöku læknis-
hjeraði. Og skömmu seinna var Borg-
arfjarðarsýsla einnig gerð að Sjer-
stöku læknishjeraði og veitt Páli
Blöndal. Náði þá læknishjerað land-
læknis aðeins yfir Reykjavík, Sel-
tjarnarnes og Álftanes.
Jónassen var jafnframt aðstoðar-
læknir við sjúkrahúsið í Reykjayík.
Er líklegt að hann hafi átt sinn þátt
í því að sú breyting var gerð á sjúkra-
húsinu 1869, að þar voru gerðir tveir
baðklefar, annar fyrir heit steypiböð,
en hinn fyrir köld. Þessi böð voru
auðvitað ætluð sjúklingum, en til þess
að fá eitthvað upp í kostnaðinn, var
svo ákveðið, að almenningur gæti
fengið þar böð á laugardögum. Það
var auðvitað mikil framför að fá
þarna baðklefa fyrir sjúklingana, en
með þessu bættist þó enn ein starf-
.semi við í húsinu, er það var. gert a,ð
baðhúsi fyrir almenning. En engar