Lesbók Morgunblaðsins - 24.06.1951, Blaðsíða 4
328
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Aldarminning 1851 — 17. júní — 1951
JÓNAS SKÓLASTJÓRI Á EIÐUM
Guðlaug: Jóasdóttir og Jónas Eiríksson. Rismynd gerð af Einari Jóussyni
myndhög?vara og gefin Eiðaskóla á aldarafmælinu 17. júní s. 1.
EIÐASKÓLI var búnaðarskóli frá 1883
—1918, og var Jónas Eiríksson frá
Skriðuklaustri lengst skólastjóri á
þessu tímabiii, eða frá 1888 til 190''' Á
undan honum var Guttormur Vigfús-
son, en á eftir þeir Benedikt Kristjáns-
son, Bergur Helgason og Metúsalem
Stefánsson. Það er einkennandi fyrir
hugsunarliátt íslendinga í skólamál-
um, að þessi búnaðarskóli skyldi vera
lagður niður, enda höfðu menn þá þeg-
ar fyrir 35 árum fengið í höfuðið þá
meinloku, sem síðan hefur þróast, að
allir ungmennaskóiar ættu að taka
stefnu á langskólanám og embætta-
lærdóm, en svo ættu atvinnuvegirnir
að fá að sitja að þeim kröftum, sem
aftur úr yrðu í þessari námskeppni.
Það var fyrir atbeina og áeggjan
Jóns Sigurðssonar áð nokkrir ungir
menn tóku sig upp á 8. tug síðastiið-
innar aldar og fóru til búnaðarnáms
að Stend í Söndre Bergenhusamt í Nor-
egi. Þar á meðal var Jónas sonur Ei-
ríks Arasonar bónda á Skriðukiaustri
i Fljótsdal eystra Hann var fæddui
árið 1851 á fertugasta afmælisdegi for-
setans, og varð því 24 ára öskufalls-
árið 1875, er hann fór utan. Var hann á
Stend til 1878, er hann útskrifaðist
þaðan með mjög lofsamlegum vitnis-
burði. Næstu árin á eftir starfaði hann
sem búnaðarráðunautur í sveitum Suð-
ur-Múlasýslu ,einkanlega við land- og
áveitumælingar.
Árið 1880 kv’æntist Jónas Guðiaugu
M. Jónsdóttur á Eiríksstöðum og reisti
þar bú í tvíbýli við bróður Guðlaugar
Gunnlaug Jónsson Snædal. Voru þau
systkíni börn Jóns frá Möðrudal, er
var bróðir hinna kunnu Möðrudals-
manna Sigurðar og Metúsalems
„sterka". Með hliðsjón þess að áformað
var að stofna búnaðarskóla á Hjeraðí,
var Jónasi veittur styrkur til íram-
haldsnáms í búnaði, og stundaði hann
það við Búnaðarháskólann í Kaup-
mannahöfn veturinn 1882—3. Ekki varð
þó af því að Jónas tæki við skólanum
á Eiðum við stofnun hans 1883. Það
varð ekki íyrr en árið 1888, eins og
fyr var sagt.
Helstu heimild á einum stað fyrir
ætt, ævi og starfi Jónasar er að finna
í Búnaðarritinu 1925 í minningargrein
eftir fræðimanninn Einar prófast Jóns-
son á Kirkjubæ, síðar að Hofi. Telur
hann m. a. upp allar þær námsgreinir,
sem Jónasi og meðkennara hans var
gert að kenna á tveimur vetrum, og
var það ekki neitt smáræfi, þótt sumt
væri aðeins í ágripi. Raunverulega var
skólinn að öðrum þraði einskonar
gagnfræðaskóli.
Farast sr. Einari svo orð um kensl-
wna og búreksturinn:
„Það var ekki álitlegt að kenna ait
þetta á 2 árum svo að verulegu gagni
kæmi, einkum þar sem flestar helstu
kenslubækurnar voru á dönsku, og
búast mátti við að fiestir nýsveinar
kynnu ekkert í dönsku, eins og líka
raun varð á. En „mikið má ef vel vill“
og Jónas og meðkennendur hans lögðu
hina mestu alúð og rækt við kensluna.
Jeg var í mörg ár prófdómari á Eið-
um, og furðaði mig oft á þvi, hversu
mikið nemendur höfðu lært í bókleg-
um fræðum, svo óþægileg sem að-
staðan var við kensluna.... Þess verð-
ur að geta, að auk þess sem reglu-
gerðin ætlaðist til að kent væri, kendi
Jónas nemendum sund, og urðu ýmsir
þeirra bestu sundmenn. Þótti sú