Lesbók Morgunblaðsins - 30.03.1952, Blaðsíða 7
r LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
163
* r
„Undanhlaup". Þunn hraunkvika rennur út undan hárri, harðstorkinni
hraunbrún, langt frá gosstöðvunum. Undir Botnafjalli 23. ág. 1947. —
(Ljósm. Guðm. Kjartansson).
En gufumekkir yfir henni fóru i
vöxt um sumarið. 18. maí mátti
aðeins með naumindum greina
einn gufuhver í Axlarbrekkugjá
frá næstu bæjum (10 km frá), og
sást hvergi gufa né þoka annars
staðar á fjallinu. En alltaf síðan,
a. m. k. fram til síðustu áramóta,
munu hafa sézt þar gufumekkir,
þegar á annað borð sést upp á
fjallið fyrir þoku eða dimmviðri.
Árin ’49 og ’50 var ekki að sjá neitt
varanlegt lát á gufuútstreyminu,
en þess gætti mjög misjafnt, að
því er virðist mest eða eingöngu
eftir veðurskilyrðum (loftraka). í
bjartviðri myndaði gufan oftast
ský uppi yfir fjallinu og stundum
skýstólpa, sem breiddist út efst,
eða jafnvel klakka, sem minntu
nokkuð á sjálfan gosmökkinn. Síð-
asthðið ár hefur loks greinilega
dregið úr þessum skýjamyndun-
um. Gufuútstreymið heíur haldizt
bezt við í Axlargíg og hinum yngra
gíg fast norðan við hann og í Axl-
arbrekkugjá.
Enn eru heitir blettir á gígbörm-
um og í gjánni, svo að þar festir
ekki snjó. Augljóst var, að þarna
hélzt sums staðar yfir 100° hili
grunnt niðri í mölinni næstu sum-
ur eftir gosið. En það kom þó al-
gerlega á óvart, er Þorbjörn Sigur-
geirsson fann um 650° hita í brún
Axlargígsins í október síðastliðið
haust. Ef til vill hefur enginn hitt
á þennan ofsaheita blett áður. Hitt
er líka hugsanlegt, að hitinn hafi
aukizt þarna aftur eftir gosið. En
þó að svo hafi verið á þessum bletti,
verður að ætla, að fjallið fari nú
yfirleitt kólnandi.
í aprílmánuði 1948, þ. e. litlu
áður en hraunrennslið hætti, varð
þess vart á bænum Hólum rétt hjá
Næfurholti, að hvít skóf tók að
myndast innan í katlinum, sen
vatn var hitað í. Þetta var upphaf
meiri tíðinda, þó að orsakasam-
bandið kæmi ekki í ljós fyrr en
síðar. Um miðjan maí fannst dauð
tófa og litlu síðar dauð ær í hraun-
lægð einni grasi vaxinni skammt
fyrir austan Næfurholt, þar sem
heita Loddavötn. Síðan fannst
hvert hræið eftir annað í Lodda-
vötnum og einnig nokkur í annarri
hraunlág, sem er í Hólaskógi, nær
bæjunum. Hinn 24. júlí höfðu
drepizt 15 kindur í þessum tveim
lægðum, auk tófunnar og fjölda
fugla. Þá var sett fjárheld girðing
um hættusvæðin, en enn drápust
þar margir fuglar um sumarið. Or-
sök þessara dauðsfalla kom í ljós
11. júní. Dýrin höfðu kafnað í kol-
sýru (koltvíoxýði), er ásamt fleiri
lofttegundum streymdi sem ná-
kaldur blær upp úr gjótum í hraun-
inu. Þegar algert logn gerði að
nóttu til, lagðist hið þunga kol-
sýruloft eins og tjörn yfir lægð-
irnar og drekkti þar hverri skepnu.
Kolsýrutjarnirnar voru vitaskuld
ósýnilegar og ekki gætti þeirra
verulega, þótt vaðið væri út í þær
fyrr en nef eða augu fóru í kaf,
þá kenndi kynlegs sviða, og vaC
ráðlegast að hafa sig fljótt upp úr
Vikurbarinn jaki,
tveggja mánaða
gamall, í farvegi
jökulhlaupsins.
(Ljósm. Guðm.
Kjartansson).