Lesbók Morgunblaðsins - 19.10.1952, Blaðsíða 4

’ 504
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
beitt sér fyrir heimilisiðnaði, eins
og nafn þess bendir til, þá hefur
það þó áreiðanlega orðið til þess
að auka áhuga manna fyrir iðnaði
yfirleitt. En það er þó fyrst þegar
rafmagnið kemur að iðnaðinum
voru sköpuð skilyrði til þess að
þróast.
★
Þetta er að nokkru leyti forsaga
þeirrar iðnsýningar, sem nú hefur
r staðið hér í Reykjavík um rúm-
’ lega mánaðar skeið. Og fyrír þá,
’ sem muna iðnsýninguna 1911, er
það mjög fróðlegt að bera hana
saman við þessa. Munurinn er svo
geisimikill á öllum sviðum.
Síðan 1911 hefur íbúatalan í
Reykjavík sexfaldazt. Iðnaðurinn
hefur gert betur. Og þegar maður
lítur á hinn ágæta húsakost og
vélakost, sem iðnaðurinn hefur nú
til umráða, þá fá orð naumast lýst
þeim mun, sem á er orðinn síðan
1911. Hér hefur orðið bylting og
hún kemur fram á öllum sviðum
iðnaðarins.
Nú eru hér í landi 52 löggiltar
■ iðngreinar. Skyldunáms og sveins-
prófs er krafizt af öllum, sem
handíðar stunda. Hér eru 17 iðn-
skólar með 1540 nemendum. Þeir
taka nú við þriðja hverjum pilti á
landinu (500 á ári). Hér eru 24 iðn-
sveinafélög með 2000 meðlima. í
Félagi íslenzkra iðnrekenda eru
140 verksmiðjur (þar af 104 í
Reykjavík og Hafnarfirði). Hér eru
nú 4955 faglærðir iðnaðarmenn
(þar af 1692 í Reykjavík). Og nú
lifir rúmur þriðjungur þjóðarinnar
á iðnaði.
Iðnsýningin 1911 mátti helzt kall
’ -ast listiðnaðarsýning. Á sýning-
unni 1952 var einnig listiðnaður,
en hún bar mestan svip af verk-
smiðjuiðnaði, aðallega rafmagns-
iðnaði og þungaiðnaði, sem hvor-
ugt þekktist 1911. Það var sannar-
lega vel til fallið að hafa hinn
jötuneflda járnsmið Ásmundar
Sveinssonar sem táknrænt merki
sýningarinnar. En fáninn með hin-
um flatta þorski hefði gjarna mátt
vera þar einnig sem táknrænt
merki um hinar stórkostlegu fram-
farir, sem orðið hafa í fiskiðnaði
hér á landi.
A
Þessi iðnsýning sýndi hvar ís-
lenzkur iðnaður stendur í dag, og
er það almannarómur, að svo vel
hafi henni verið fyrir komið, að
betra yfirlit geti ekki fengizt.
Þó vantaði þar eitt mjög tilfinn-
anlega. Þar hefði átt að vera sér-
stök deild er sýndi það hugvit, er
íslenzkir menn hafa lagt til fram-
þróunar iðnaðarins. Það hefði orð-
ið skemmtileg sýning. Þar hefði
mátt koma fram allt, sem íslend-
ingar hafa fundið upp sjálfir, enda
þótt margt af því sé svo gamalt að
það hafi nú þegar fullnægt hlut-
verki sínu og sé niður lagt.
Hagleikur og verkhyggni eru
ágætir mannkostir, en hugvitið er
þó enn betra. Og í framtíðinni eiga
það að vera hugvitsmennirnir, sem
leggja drýgstan skerf til iðnaðarins
hér í landi. Þeir eiga að finna upp
nýtt og nýtt, sem oss hentar. Þeir
eiga að umbæta hið gamla. Vinna
hugvitsmannanna hefur orðið iðn-
aðinum í öðrum löndum mest lyfti-
stöng, og hlýtur að verða það hér
líka. Og það er áreiðanlega nóg til
af hugvitsmönnum hér. En það
þarf að ýta undir* þá.-Afrek þeirra
eiga að fá viðurkenningu og vera
rétt metin. Þeir, sem vinna mp^
höfðinu, eru iðnaðinum ekki síðit
nauðsynlegir en hinir, sem meb
höndunum vinna. Þetta þurfa allfr
að skilja. Og þá er von um sanm-
kallaðar framfarir í íslenzkum
iðnaði..
★
Um þessar mundir heldur stór-
iðjan innreið sína í landið, með
áburðarverksmiðjunni og sementá-
verksmiðjunni. Áburðarverksmiðj-
unni er ætlað að framleiða 6000 til
7400 tonn af köfnunarefni, og síðar
kemur svo fosfatverksmiðja, er
framleiðir um 10.000 tonn af blönd-
uðum áburði. (Innflutningur var í
fyrra 2483 tonn köfnunarefni, 1043
tonn fosfat og 967 tonn kali). —
Sementsverksmiðjunni er ætlað að
framleiða 80.000 tonn af sementi.
(Innflutningur 1950 var 36.956
tonn).
Báðar þessar stóru verksmiðjur
vinna aðallega úr innlendum efn-
um, áburðarverksmiðjan úr lofti
og vatni, sementsverksmiðjan úr
skeljasandi í Faxaflóa, fjörusandi
á Akranesi og biksteini úr Þyrli.
Með þessu hefst nýtt tímabil í
sögu íslenzks iðnaðar um leið og