Lesbók Morgunblaðsins - 04.10.1953, Side 3

Lesbók Morgunblaðsins - 04.10.1953, Side 3
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 553 gleymt þessu versi í 8. Passíusálm- inum: , Minnztu að myrkra maktin þver þá myrkur dauðans skalt kanna, í yztu myrkrum og enginn sér aðgreining höfðingjanna. Rímsnillingarnir voru einnig ljós í myrkrinu. Hvaða nöfn á ég þar að nefna? Bjarna Jónsson skálda, sem orkti Aldasöng og Rímur af Flores og Leo, en Hallgrímur þó seinustu 9 rímurnar. Eða á ég að minnast á sálmaskáldið Einar Sigurðsson, Jón Þorsteinsson, eða þá þann er mér finnst taka öllum fram, Jón Halls- son, hann sem orkti Ellikvæði. Það er prentað í Vísnabókinni, en er í handriti frá hans tíma í Árnasafni. Hér skal staðar numið, en það eru þessi skáld, sem eiga að fara heim. Ljóð þeirra hafa ekki hlotið heims- frægð eins og sögurnar og Edda, en þeir hjálpuðu þjóðinni á neyð- artímum. Hér þarf bókmenntalega rannsókn, og hana geta engir gert nema íslendingar. í stuttu máli: Allt Árnasafn á að fara heim, bæði vegna norrænna vísinda og vegna íslenzku þjóðarinnar. Og ég vil bæta við: vegna hinna mörgu þekktu og óþekktu rímnahöfunda. Hvers vegna eiga handrit þeirra eða aírit af þeim að geymast í er- lendu bókasafni og liggja þar að mestu ónotuð? Er það nokkur ann- ar en Jón Þorkelsson sem nokkuð hefur skift sér af þessum fjársjóði í Árnasafni? - Jt - Er ég kominn út fyrir efnið? Jæja, ég á við það, að þessir áköfu prófessorar, sem vilja halda í safn- ið, viti sjálfir sáralítið um það hvað í því er. Þeir eru alltaf að tala um „oldnordisk“. Sannleikurinn er, að Edda, fornsögurnar og rímurnar eru þjóðlegar íslenzkar bókmennt- ir, alíslenzkar bókmenntir. Edda er bókmenntalegt listaverk, alveg eins og „Nordens Guder“ eftir Oehlenschleger.... nei, ég skal ekki tala meira um Eddu.... Spurningin er þessi: Hvað á að gera og hvað er hægt að gera til að koma íslenzku handritunum heim? Það verður að skapa almenn- ingsálit í Danmörku, þjóðarvilja. Lýðskólamennirnir eru þar fremst- ir í flokki, þeir hafa gefið út áskor- un um að skila handritunum. Þess- ir menn geta ráðið úrslitum, enda þótt íslendingar og íslandsvinir í Danmörku geri sér það máske ekki Ijóst. En svo er það á hinu leitinu andstaða prófessoranna. Hún getur orðið hættuleg, vegna þess að al- menningur heldur að þar tali þeir, sem vit hafa á. Hér við bætist svo, að öllum þorra manna er flest ókunnugt um handritin og sögu þeirra. — Hér verður að hefjast handa ef þessu mikla máli á ekki að vera ráðið til lykta á röngum eða villandi forsendum. Þar er hættan. Og eins er hættan sú, að samið verði um að skila einhverju, en það er verra en ekki neitt. Tak- markið á að vera: Öllum íslenzkum menningar verðmætum skal skilað. - & - Ég hef nýskeð frétt að Bjarni Gíslason rithöfundur sé að vinna að bók um sögu handritanna, þar sem kenningar prófessoranna eru skjallega hraktar. Hann hefur átt heima hér í Danmörku í mörg ár, og enn einu sinni gengur hann fram fyrir skjöldu þegar föðurland hans á í hlut. Ég gríp einmitt þetta tækifæri til þess að benda íslend- ingum á þennan ágæta forvígis- mann og menningarboðbera, sem þeir eiga hér í Danmörku. Hann þekkir betur en nokkur annar ís- lenzkur rithöfundur menningar- tengsl Norðurlanda og hann hefur notað hvert einasta tækifæri til þess að vekja áhuga nirma Noröur- landanna á málefnum íslands. — Hann hefur flutt hundruð fyrir- „HÉR er kominn Þórhallur, sonur þinn, og liefur þegar vegið víg, og er þetta skömm mikil, ef hann einn skal hug til hafa að hefna brennunnar". (Njáls saga 145. kap.) lestra í Danmörku — og einnig í Noregi og Svíþjóð j>— um menn- ingu íslendinga og áhugamál. Þeg- ar ísland skildi við Danmörk 1944 þá var það nær einvörðungu starf- semi hans að þakka, að danska þjóðin misskildi þetta ekki hrapal- lega. Hann gaf þegar út bókina „fs- land under besættelsen og Union- sagen“, sem sýndi Dönum fram á að það var nauðsynlegt að svona fór. Og sá skilningur sem hann hef- ur vakið á íslandi í Danmörk hef- ur orðið til þess að nú eru sam- bandsslitin gleymd. Og hann kvað niður þann óhug, sem hæðnis og niðrunargrein Halldórs Kiljan Lax- ness í „Land og Folk“, hafði vakið. Þá hefur hann og unnið mikið að því að kynna íslenzkar bók- menntir í Danmörk. — 1 bókinni „Glimt fra Nord“, sem komið hefur í tveimur útgáfum, birti hann yfir- lit um íslenzka framþróun. Og bók hans „Islands Litteratur historie efter Sagatiden“ veitti hinum'nor- rænu þjóðum fyrstu yfirsýn um samhengið í hinum auðugu ís- lenzku bókmenntum. Þessari bók var fagnað á Norðurlöndum og nú er hún kennd í ýmsum skólum. — Mér gremst það, að íslendingar hafa ekki enn skilið og metið starf Bjarna Gíslasonar hér. Það má vera að þessi bók hafi sína galla, að þar sé einhverju sleppt en öðru við aukið, sem einhverjum rithöf- undum líkar ekki, og að þar sé rit- villur, sem menntamenn hneyksl- ast á, en svo mikið þekki ég til andlegrar íslenzkar menningar, bæði í fortíð og nútití, að ég full- yrði að þessi bok er sonn og eina

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.