Lesbók Morgunblaðsins - 22.11.1953, Blaðsíða 4

690
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
að henni verði allt að góðu upp
þaðan, lifi sem lengst og lukkist
sem bezt, guði til dýrðar og kristn-
inni til uppbyggingar, sjálfri sér
til heiðurs og mest og bezt til
eilífrar sælu og sáluhjálpar, fyrir
drottinn vorn Jesum Kristum.
Amen.
1658, þann 3. sept.
Þorvarður Magnússon
af hreinu hjarta og með eigin hendi
skrifað. Það er mín auðmjúk um-
beiðni, að Margrét Þórðardóttir
vilji mér og öllum mínum vinum
og vandamönnum svo vel, sem ég
og mínir skulum henni vilja hver
um sig, séum með hreinum hug
og hjarta innbyrðis, svo mun allt
það vonda frá líða fyrir þess guðs
tilhlutan, sem hjörtun rannsak-
ar“.
Bréf þetta virðist sýna enn
glögglegar en hið fyrra, að prest-
ur hefir liðið sálarkvalir út af af-
töku þriggja sóknarbarna sinna og
vill fyrir hvern mun kveða galdra-
ofsóknirnar niður. Má vera að af-
skifti hans af máli Margrétar hafi
slæft ofsann og hræðsluna í fðlk-
inu og sé þar að leita ástæðunnar
til þess að Þorleifur Kortsson lét
málið dragast á langinn.
— ★ —
Það var ekki fyr en þremur ár-
um eftir að Margrétu var lýst á
Alþingi, að farið er að hrófla við
máli hennar að nýu. Á þingi, sem
haldið var að Kirkjubóli í Stein-
grímsfirði 1659 ályktuðu dóms-
menn að hún skyldi leysa sig með
tylftareiði undan því, er fjórir
menn höfðu borið á hana í Árnesi
26. apríl 1656 um galdur. Málið
kom svo fyrir Alþing 1660 og hafði
Margrét þá enn eigi unnið eiðinn.
Út af þessu skipaði Magnús lög-
maður Björnsson dóm og varð
dómsniðurstaðan þessi: „„Eftir því
að Margrét Þórðardóttir hefir ekki
þann lagaeið unnið, er henni var
tildæmdur, þá látum vér þá dóma
standa, sem undan eru gengnir,
með því skilyrði, að eiðvættin sem
henni eru löglega nefnd, sverji
hana annað hvort til falls eða frels-
is, og hafi eiðinn unnið innan tíu
vikna særra daga að heyrðum
dóminum“.
Á því leikur varla nokkur vafi,
að menn hafa vitað fvrir löngu
hvar Margrét var niður komin.
Segir sagan að síra Tómas hafi tek-
ið að sér að verja mál hennar, en
það verður varla skilið á annan
hátt en þann, að hann hafi getað
komið í veg fyrir að hún væri grip-
in á sínu heimili og flutt í Stranda-
sýslu fyrir dóm Þorleifs Kortsson-
ar. En þegar hér var komið hafði
síra Tómas misst konu sína og
hafði honum orðið það á að eiga
barn með Margrétu Þórðardóttur.
Og á prestastefnu þetta sama sum-
ar (1660) var hann að ósk Brvni-
ólfs biskups Sveinssonar sviftur
kiól og kalli fyrir þessa barneign.
En á þessu má sjá, að það hefir
ekki leikið neinn vafi á því hvar
Margrét var niður komin.
Biskup veitti nú Snæfiallaþing
presti þeim, er Hannes hét Bene-
diktsson, norðlenzkum manni. Er
talið að það hafi verið með fyrstu
embættisverkum hans þar vestra
að gefa þau saman í hiónaband
Margrétu og Tómas, þótt óleyfilegt
væri, en það hefði hann gert fyr-
ir fortölur M^rgrétar, sem var
greind og kunni vel að koma fyrir
sig orði, eins og áður er sagt.
Enn kemur mál Margrétar fyrir
Alþingi sumarið 1661. Hafði hún
þá ekki enn unnið eiðinn, en svo
hafði skipast, að sex af eiðakonum
hennar höfðu svarið á hana að
þær teldi hana sanna að sökum,
en fimm höfðu ekki viljað sverja.
En við þetta þótti málið hafa vand-
ast mjög. Skipaði nú Árni lögmað-
ur Oddsson 12 manna dóm sýslu-
manna. Var það álit dómsmanna,
að „ekki hafi verið í héraði að öllu
leyti (vegna forfalla) fullnusta
gerð lögmannsins og lögréttunnar
ályktun, er hér á Alþingi fram fór
í fyrra sumar, sérdeilis í þeirri
grein, að fimm hennar nefndar-
vitni hafa ekki tildæmdum eiði
fr^im komið, hvers vegna oss skilst,
sýslumenn í Strandasýslu muni
hljóta nefndri alþingisályktun enn
frekari fullnustu að gera í héraði,
eftir sem forf&llalaust verður við
komið“.
Þetta virtist lögmanni og lög-
réttumönnum rétt, „að sýslumenn
skuli framfylgja sínum dómum, og
leggja fram hvað þeir vita sannast
og réttast í málinu, hvort það er
Margrétu til falls eða frelsis. Vor
landslagabók talar um tylftareið,
að þar eigi að vera 4 fangavottar,
og ef það forsómast, ber að leið-
réttast, hvar fyrir henni vísast
heim aftur í sýslumannanna vakt,
svo lengi sem málið er ei til lykta
leitt og eiðarnir ei fram komnir“.
Af orðalagi dóms þessa virðist
mega ráða, að Margrét hafi verið
á þingi og falin umsjá sýslumanna
þangað til hún kæmi fram eiðn-
um. En það varð þó ekki á því
ári, og enn kemur mál hennar til
Alþingis 1662, eða rúmum sex ár-
um eftir að hún er fyrst borm
göldrum á Árnessþingi. Hafði nú
sú breyting orðið á, að Þorleifur
Kortsson var orðin lögmaður, en
Magnús Jónsson hafði fengíð
hálfa Strandasýslu.
Alþingismönnum er nú farið að
leiðast þóf þetta, eins og sjá má
á eftirfarandi dómi:
„Þriðjudaginn 3. júlí kom enn til
tals um Margrétu Þórðardóttur.
Hafa dómar um gengið, hverja
lögréttan lætur standa. En nú hafa
4 fangavottar svarið hana heldur
saklausa en sakaða. Og einn af
nefndarvottum hafði lofað með
henni að sanna, en sex hafa máti
henni svarið. Bjóðist henni enn nú
fangavottar svo margir af erleg-