Lesbók Morgunblaðsins - 20.05.1956, Page 3

* LESBÖK MORGUNBEAÐSINS
.r 279
ur, því að munkarnir hafi ekki
mátt kvænast. Þessu mótmælir
dr. Vilhjálmur Stefánsson. Hann
segir: „Á þeim dögum var prest-
vígðum mönnum í írlandi ekki
bannað að giftast. Þeir voru jafn
frjálsir að því og prestar eru nú.
Og vel getur verið að prestarnir
(sem til íslands fóru) hafi haft
með sér heilar fjölskyldur leik-
manna“.
Að sjálfsögðu hafa írar haft
sauðfé hér, eins og í Færeyjum,
sem draga nafn sitt af því hve
margt sauðfé þeir áttu þar. (í
Færeyum hét áður einn fjörður-
inn Kollafjörður). Tíðarfar hefir
þá'vérið betra hér, en síðar varð,
og landkostir svo góðir, að féð hef-
ir gengið sjálfala vetur og sumar.
Er þess víða getið í sögum, að bú-
pettingur landnámsmanna gekk
sjálfala, eigi aðeins sauðfé, heldur
og kýr og svín. Má því gera ráð
fyrir að írar hafi átt stórar hjarðir
sauðfjár um það bil er landnáms-
menn komu.
Þessa er að vísu hvergi getið,
en vera má að vikið sé að fjáreign
þeirra í Laxdælu, þar sem sagt er
frá ráðagerð Ketils flatnefs og sona
hans að flýa land: „Björn og Helgi
vildu til íslands íara, því að þeir
þóttust þaðan margt fýsilegt frétt
hafa; sögðu þar landkosti góða, og
þurfti ekki fé að kaupa, kölluðu
vera hvalrétt mikinn og laxveiðar,
en fiskastöð öllum misserum“„
Þessar setningar: „Sögðu þar land-
kosti góða, og þurfti ekki fé að
kaupa“, eru svo skýrðar í Fom-
ritaútgáfunni: „fyrir land þyrfti
ekki fé að gjalda“. Ég er ekki svo
málfróður að ég viti hvort þýtt
hefir sama í fornöld „að kaupa
landkosti“ og „kaupa land“. En
mér finnst aó taka megi sér setn-
inguna .,og þurfti ekki ié að kaupa“
og skilja hana eftir orðanna hljóð-
an, -ió bar A'ssn nos fc, menu
gæu tekið an þess að greiða gjaid
fyrir. Og næg dæmi eru þess í fornu
máli að fé þýðir sama og sauðfé.
— Skulu hér tekin nokkur dæmi af
handahófi: ....og féið stökk allt
undan er hann (Glámur) hóaði“
.... „fundu féið víða í fönnum“
(Grettis saga). „Þar safnaðist sam-
an fé Ólafs, hvort sem veður voru
betri eða verri“ .... „lét (Ólafur)
áður reka saman fé sitt, og var
það mikill f jöldi orðinn“ (Laxdæla
saga). „... .heimtur voru illar á fé
manna og var Glúmi vant margra
geldinga“ .... „suma sendi hann
til Súlufjalla og fundu þeir allir óf
fjár“ (Njáls saga). ,,....Þá gekk
féið upp til fjalla allt á sumrum;
hann (Skallagrímur) fann mikinn
mun á að það fé varð betra og
feitara, er á heiðum gekk“. (Egils
saga). „Hörður tók forustusauðina,
sinni hendi hvorn, og dró svo fyrir
um fjallið; varð þar slóð mikil; þeir
ráku þar á eftir annað féið“ ....
„Fóru síðan til skips síns og drápu
þar féið“ (Harðar saga).
Þegar þeir Björn og Helgi gylla
það fyrir föður sínum hve gott
muni að vera á Islandi og telja
landkosti þess (hvalreka, laxveið-
ar og fiskveiðar), þá geta þeir þess
fyrst, að þar sé nóg sauðfé, sem
ekki þurfi að kaupa. Þetta var stór
kostur, því að erfiðir voru fjár-
flutningar yfir hafið. Virðist og svo
sem landnámsmenn hafi helzt flutt
með sér nautgripi og svín, en fátt
af sauðfé. Þess vegna er grunsam-
legt hve fljótt gengur fram sauða-
eign þeirra hér á landi (t. d. Geir-
mundar heljarskinns). Mun það
ekki hafa vcrið af því, að þeir
smöluðu saman fé Iranna, er hér
gekk sjálfala. og eignuðu sér?
W
KOI,LAFIRf)IRNIK
Nú er að athuga hvort nokkrar
líkur finnist til þess, að Kollaíirð-
irnir sé kenndir við Iva
Landnáxnabok sesu íra b’.i. -ió
Fatrekur biskup i Suðureyum haíi
sagt Örlygi gamla að nema þar
land, er hann sæi tvö fjöll af hafi,
og skyldi dalur vera í hvoru
tveggja fjallinu. Undir syðra fjall-
inu skyldi hann taka sér bústað og
láta þar kirkju gera og eigna inum
helga Kólumba. „Þar mun skógur
vera, og sunnan undir fjallinu
muntu rjóður hitta og lagða upp
eða reista þrjá steina. Reistu þar
kirkju og bú þar“.
Örlygur tók land í Patreksfirði,
en það er auðséð að hann hefir
vitað hvar á landinu var staður
sá, er honum var vísað til. Þess
vegna siglir hann suður um aftur.
Og er hann kom í Faxaflóa, sá hann
fjöllin tvö og dal í hvoru (Akra-
fjall og Esju). Hann nam Iand á
Kjalarnesi. En hvernig mátti nú
Patrekur biskup geta lýst svo
rækilega fyrir honum landslagi, og
segja að hann mundi finna þar
steina þrjá upp reista? Á því er
aðeins sú skýring, að írar hafi áð-
ur verið í Kollafirði og Patrekur
haft fregnir af þeim. Ekkert er
getið um að þeir hafi verið þar,
er Örlygur kom, en handaverk
þeirra voru þar, og þess vegna
mátti kenna fjörðinn við þá. Og
þaðan hygg ég það Kollafjarðar-
nafn komið.
Talið er að Ingimundur gamli
kæmi út árið 890. Var hann fyrsta
veturinn hjá Grími á Hvanneyri
(sem þá var nýkominn hingað til
lands). Fór Ingimundur svo um
vorið norður yfir Holtavörðuheiði.
Þá var allt Norðurland ónumjð,
Hann „kom ofan í eyðifjörð einn;
og um daginn, er þeir fóru meft
þeim firði, þá hlupu úr fjalli að
þeim tveir sauðir; það voru hrút-
ar. Þá mælti Ingimundur: „Það
mun vel faJlið að þessi fjörður
heiti Hrútafjörður“. Þcir hafa far-
ið með firðinum að vestan, því að
rétt á eftir koma þeir á Boiðeyri
cg gefa hemn nafn
fívaðan komu þessix tveir hrut-