Lesbók Morgunblaðsins - 05.04.1959, Blaðsíða 5

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
173
þurkatími og rigningatími. Sér-
staklega hefir þetta verið talið
mjög reglubundið í Afríku, og þeir
sem þar hafa dvalizt langdvölum,
þykjast geta sagt fyrir nokkurn
veginn upp á dag, hvenær veður
breytist. Hefir það verið venja
sums staðar í brezku Vestur-Af-
ríku, að stjórnarskrifstofur hafa
lokað kl. 2 e. h., svo að starfsmenn
geti skemmt sér við tennisleik áð-
ur en skúrirnar byrja kl. 5. Svo
reglubundin var úrkoman á rign-
ingatímanum.
En í júní og júlí sl. sumar brá
svo við, að í Nigeríu sunnanverðri
voru meiri stórrigningar en sögur
fara af, og skúrirnar fylgdu ekki
gamalli venju, svo að allir golf-
vellir voru asablautir löngu fyrir
kl. 5 síðd. í belgiska Kongo voru
enn stórrigningar þremur mánuð-
um eftir að þeim átti að vera lokið.
En í maí hafði kuldabylgja með
frosti farið yfir sunnanvert landið.
í Suður-Rhodesíu voru rigningar
um miðjan þurkatímann. í Nairobi
í Kenya var úrkoman orðin meiri
um miðjan júlí en meðal ársúr-
koma er, og voru þó mestu rign-
ingamánuðirnir eftir. Um alla
Austur-Afríku var sama sagan:
rigningar á þurrkatímanum, flóð
og ófærir vegir.
En það er eigi aðeins í Afríku
og Bandaríkjunum að veðráttan
hefir verið óvenjuleg.
í Tjekkóslóvakíu kom í febrúar
svo mikil hitabylgja, að annað eins
hefir ekki þekkzt síðan hitamæl-
ingar hófust þar fyrir 183 árum.
En í maí snjóaði í Portúgal, og eru
þess ekki dæmi áður.
í New South Wales í Ástralíu
snjóaði í júní, en það hafði ekki
komið fyrir seinustu 60 árin. í júlí
gerði ógurleg flóð í Kína; brutu
þau stíflugarða Gulár og flæddu
yfir gríðarmikið landflæmi. Á
sama tíma komu og mikil og ó-
vænt flóð í Mið-Evrópu, norðan-
verðu Indlandi og í Argentínu.
Og fyrir skemmstu kom svo
ógurlegt þrumuveður í Englandi,
að annað eins hefir ekki komið
síðan veðurathuganir hófust þar.
Þegar þetta þrumuveður stóð sem
hæst, töldu veðurfræðingar 2141
eldingu á tveimur klukkustundum
á litlu svæði.
Orsakir veðráttubreytinga.
Af þessu má því ráða að veðr-
átta hafi verið óvenjuleg, en hvern-
ig stendur þá á því?
Venjulega viðkvæðið er þetta:
Stórfeldar breytingar verða stöð-
ugt á sólinni, og það er sannað að
þegar miklir sólblettir eru, þá
valda þeir stormum og úrkomu
víðs vegar á jörðinni, óvenjulegum
hitabreytingum og þrumuveðrum.
Það er því engin furða þótt veður-
far hafi verið óstöðugt á árunum
1957—58, því að þá voru sólblettir
með mesta móti, og þess vegna var
einmitt sá tími valinn til jarðeðlis-
fræðarannsóknanna.
Ekki eru þó allir vísindamenn
ánægðir með þessa skýringu, því
að enda þótt þessi regla gildi sums
staðar, þá gildir hún ekki alls stað-
ar á jörðinni. Þeir hafa því leitað
annara skýringa, og sumir hafa
komizt að þeirri niðurstöðu að
breytt veðurfar sé að kenna auknu
kolsýrumagni í gufuhvelinu. Þeir
segja, að vegna aukins iðnrekstr-
ar og alls konar vélknúinna tækja,
muni kolsýrumagn loftsins hafa
aukizt um 15—20% síðan um alda-
mót. Þetta kolsýrumagn hindrar
útgeislun hita út í geiminn, og þess
vegna megi búast við því, að með-
alhiti á jörðinni aukist um 2 stig
á hverri öld. Og þótt þetta sé ekki
stórbreyting, muni hún nægja til
að gjörbreyta veðurfari, segja þeir.
En kjarnasprengingarnar?
Aðrir vísindamenn halda að
geimgeislar hafi miklu meiri áhrif
á veðurfar hér á jörð, heldur en
sólargeislar. Og þá er komið a8
þessari spurningu: Hvað er þá um
geislanir frá kjarnasprengjum og
vetnissprengj um ?
Sem stendur mun varla finnast
sá bóndi í Vestur-Evrópu, Afríku
og víðar, er eigi kennir kjarna-
sprengingum um hið breytta veð-
urfar. Vísindamenn hafa ekki
fallizt á þessa kenningu, en þeir
hafa heldur ekki getað sannað að
hún sé röng. En ýmislegt bendir
á að hún geti verið rétt.
Svifflugmenn hafa fyrir löngu
komizt að því, að ekki þarf ann-
að en kveikja í heylön, til þess
að myndist svo mikið uppstreymi,
að það geti lyft þeim upp í 10.000
feta hæð, eða hærra. Skógarhöggs-
menn hafa og fyrir löngu sann-
reynt, að ekki þarf annað en bera
afkvisti á bál, til þess að rigningu
geri. Og á seinni árum hefir það
margsinnis verið sýnt, að það er
enginn galdur að fá rakann í loft-
inu til að þéttast og koma á stað
rigningu.
Hvergi er ókyrðin í gufuhvolfi
jarðar meiri en yfir hitabeltinu.
Þangað dragast jarðlægir loft-
straumar frá báðum heimskautum,
en í efri loftlögunum streyma það-
an vindar til hvers króks og kima
um allar álfur.
Það er því engin fjarstæða að
halda því fram, að hinn geisimikli
hiti, sem leysist úr læðingi við
kjarnasprengingar, kunni að geta
valdið gjörbreytingum í öllu gufu-
hvelinu.
Tízkuteiknari hefir sagt, að það sé
hlutverk sitt að sjá um að konur sé allt-
af óánægðar með fötin, sem þær eru í.
Er hægt að hugsa sér auðveldara hlut-
verk?