Lesbók Morgunblaðsins - 02.06.1963, Blaðsíða 16

er nú 1 fullum undirhúnlngi
ÞAÐ er margvíslegri áhættu
og erfiðleikum bundið að
lenda á tunglinu, og því verð-
ur að reyna og prófa vandlega
allar aðferðir og áhöld þar að
lútandi. Þetta er gert í LANG-
LEY, rannsóknarstöð NASA
í Bandaríkjunum, þar sem
margar óvenjulegar fýrirætl-
anir þeirrar stofnunar eru
undirbúnar og framkvæmd-
ar.
IHampton í Virginíu er
verið að koma á fot
stöð við rannsóknarstofnun
NASA, Langley, Þegar hún er
tilbúin, síðla þessa árs, getur hún
orðið tæki til þess að leysa ýmis
vandamál, sem verkfræðingar og
vísindamenn eiga við að etja við
tilraunir sínar til að láta stjarn-
fara lenda á tunglinu, einhvern-
tíma á þessum áratug.
Eitt atriðið í þessari nýju stöð
verður tveggja manna rannsókna-
geimfar, sem hengt er upp í tuttugu
hæða stálgrind, 400 feta langa. Flug-
mennirnir í geimskipinu munu nota
eldflaugar við margvSslegar tilraun-
ir til að nálgast og lenda á yfirborði
tunglsins. Sérstök lyfta á að bera
fimm sjöttu hluta af þunga geim-
farsins, til þess að eftirlíkja aðdrátt-
arafl tunglsins, en aðeins einn sjötti
hluti kemur í stað aðdráttarafls jarð-
ar.
Langley-rannsóknarstöðin er aðal-
tilraunastöð NASA og fæst við marg-
ar svona óvenjulegar tilraunir, sem
nauðsynlegar eru sem undirbúningur
að flugi manna út um geiminn, svo
og mannlausra geimfara.
S íðan stöð þessi var reist, árið
1917, hefur hún átt merku hlutverki
að gegna um framfarir í flugi og geim
rannsóknum. Margir helztu vísinda-
menn stjórnarinnar hafa fengið fyrstu
kennslu sína þar. Stöðin er kennd
við dr. Samuel Pierpont Langley
(1834-1906), amerískan vísindamann,
sem var sérfræðingur í sólargeislun
og brautryðjandi í fræðimennsku á
sviði vélflugs.
Stöðin byrjaði smátt — með einum
blástursgöngum og fáeinum starfs-
mönnum, en er nú orðin einihver
frómsta vísindastofnun Bandarikj-
anna, með næstum 4000 starfsmönnum
og 250 milljón dala virði í áhöldum.
Visindamenn hennar, verkfræðingar
og hjálparlið þeirra leggja nú vax-
andi mikilvægan skerf til tunglrann-
sókna Bandaríkjanna, og annarra vís-
indarannsókna á geimnum, svo og
framfara í flugmálum.
Upphafsmennirnir að hugmyndinni
um Mercury-geimfarið, visindamenn-
irnir í Langley, hafa á síðustu þrem-
ur árum eflt mjög tæknilegt hugvit
á sviði geimferða, vandamála þeirra
Fingur verkfræðingsins bendir á eldri gerð af tveggja manna tungl-lendingar-
tæki, sem verið er að útbúa, til þess að menn geti lent á tunglinu. Líkön í fullri
stærð eru í smiðum og til reynslu x geimlendingastöð Langleys

I Langley-stöðinni er rannsóknarstöð fyrir hávaða, þar sem eldflaugar, geimfara-
líkön og flugvélar eru látnar verða fyrir háum hljóðum og hita, allt að 1500°F.
Klefinn á myndinni er fóðraður klossum til að draga sem mest úr hávaðanum,
meðan á tilraununum stendur.
og framtíðarvona. Þeir hafa fundið
upp mikirnn hluta þeirrar fræðigrein-
ar, sem lýtur að nothæfum geim-
stöðvu'm, Scout-geimfarið, sem geng-
ur fyrir föstu eldsneyti, og notað er
við rannsóknir — og auk þess fjöld-
ann allan af stöðvum á jörðu niðri, til
tungh’annsókna.
eir leggja fram undirstöðuþekk-
inguna, sem verkfræðingar ruota til
að byggja hið raunverulega lending-
artæki — „veggjalúsina" — sem nota
skal við fyrstu lendingar Bandaríkja
manna á tunglinu. „Veggjalúsin" eða
réttara sagt tunglrannsókna-farið,
verður flutt, ásamt þriggja manna
Apollo-geimfari, og komið á braut
um tunglið. Síðan á það að flytja
tvo geimfara frá Apollo-farinu og nið-
ur á yfirborð tunglsins, framkvæma
lendingu og rannsókn, og flytja síð-
an mennina i Apollofarið á braut
þess um tunglið.
Þegar tilraunatæki af þessari gerð
er tilbúið, verður því komið fyrir í
lendingarstöðinni í Langley, til at-
hugunar og tilrauna. Tvær aðal-eld-
flaugar munu draga úr ferð þess á
niðurleiðinni, en kerfi af smærri eld-
flaugum verður notað til að stýra
ferðinni, en jafnvægistæki til að taka
af veltur og halla.
Geimstöðvar, sem NASA telur nýti-
legustu og ódýrustu aðferð til að koma
í kring mönnuðum geimferðum, hafa
verið athugaðar árum saman af vís-
indamönnum í Langley.
Geimstöðvar þessar eru þannig
Ihugsaðar, að þriggja manna Apollo-
far sé sent á braut um jörðu að
nokkru leyti, og siðan skotið í átt-
ina til tunglsins. Þá kemst það á
brjut um tunglið, en „veggjalúsinni“
er * síðan flogið niður að yfirborði
tungls og lent þar. En mótið á sér
stað, þegar veggjalúsin kemur aft-
ur til Appollofarsins.
K^annsóknarstöðin fæst einnig við
að útbúa tæki til að tengja sarnan
geimförin, þegar þau mætast aftur.
Þessar rannsóknir snúast mest um það
að geta tengt þau saman, meðan þau
eru á braut. Þessi útbúnaður er hýst-
ur í risastóru flugvélarskýli, og þar
er geimskip, sem hangir í hjólaút-
búnaði, festum í rennibraut uppi yf-
ir því. Við hinn endann á rennibraut-
inni er fest annað geimfar. Flugmað-
ur stjórnar svo tækjunum, sem tengja
þau sarnan.
En þegar geimfararnir eru lentir
á tunglinu, hvernig snúast þeir þá
við þyngdarleysinu?
Vísindamennirnir í Langley eru að
reyna að svara þeirri spurningu með
einföldu áhaldi, sem þeir hafa komið
fyrir á hlið flugskýlisins. Og svo sem
til að sanna, að ekki séu allar rann-
sóknir geimaldarinnar ofiboðslega
dýrar, hafa þeir kostað 10 dölum í
tré, kaðal og dúk tij að búa út „tungl-
gengil“. (Sjá Science Horizonis, jan.
1963).
Heilt kerfi af köðlum heldur uppi
þunga mannsins og lætur hann ganga,
stökkva og hoppa í „ójarðnesku" um-
hverfi. þessar tilraunir gefa vísinda-
mönnunum 'hugmynd um getu manns-
ins til að hafa vald yfir hreyfingum
sínum, þegar hann er íiklæddur geim-
föturn og hverskyns varnartækjum.
En í hinn endann á fjárhagsáætl-
uninni kemur svo tólf milljón dala
by.gging til rannsókna á geimgeisl-
un, sem verið er að áforma í Langley.
Þessi rannsóknarstöð, þar sem meðal
annars verður cyclotron, verður not-
uð bæði sem menntastofnun til fram-
haldsnáms fyrir upprennandi vísinda-
menn og rannsóknarstöð til að fram-
leiða geimgeislun, til frekari rann-
sókna á því fyrirbæri.