Lesbók Morgunblaðsins - 15.11.1964, Blaðsíða 5

JLíkan af Verzlunarmiðstöðinni, sem á aö verða fullgerð 1970.
Verzlunarmiðstöðin á að hýsa
1 turnum sínum og hinum marg-
hseða byggingum utan um þá geysi-
mikinn fjölda opinberra stofnana,
verzlunarfyrirtækja, alþjóðafélaga og
alla þjónustu í sambandi við vörur,
sem koma inn í Bandarikin eða
fara út i' þeim um New York-höíiu
Eítthivað um 50.000 manns vinna
þarna, og- búizt er við 80.000 gest-
um í Miðstöðina hvern virkan dag.
ÚUveggir turnanna verða úr súlum
með 43 þumlunga millibili, sem jafn-
framt eiga að verða karmar * fyrir
glugga, sem ná ós.itið upp og niður
alla hasð hússins. Útkoman af þessu
verður gljáandi stálhúð, sem er
Ihvergi slitin sundur af þverbitum.
Undirstaðan, sem halda á uppi
þessum risabyggingum, er í sjálfu
sér stórkostleg. Þarna þarf að halda
uppi 1250 tonna byggimgu og milljón
teningsmetra af jarðvegi þarf að
grafa upp, úr allt að 75 feta dýpt
undir núverandi jarðaryfirborði.
Byggingarnar eiga að hvíla á
föstu bergi, sem er á u.þ.b. 70 feta
dýpi. Hinir háu turnar eiga að hvíla
á steinsteypub.ökkum sem aftur
hvíla á fasta berginu.
urrlendið vestan á Neðri-Man-
hattan hefur stækkað út í Hudson-
fljótið á síðustu 200 árum, og nýleg
ur uppgröftur hefur leitt í ljós
skrokka af gömlurn skipum, sem
þarna hafa farið í kaf. Auk þess er
nekkur hluti lóðarinnar undir Mið-
stöðina með þykku lagi af flóðaleir,
gegnvættum af sjó, svo að erfitt
mundi verða að fá undirstöðu á
venjulegan hátt.
Þessvegna er líklegt, að þama
verði viðhöfð hin svoka.ilaða „leðju-
grafaaðferð“. Þá er grafinn skurður,
í stuttum köflum allt í kringum hús-
stæðið. Graftarvélar taka upp úr
skurðinum, en í staðinn er sett leðja
af vatni og centoníti — sem er leir
þéttari og eðlisþyngri en jörðin, sem
það kernur í staðinn fyrir og varnar
því þannig, að skurðurinn sígi sam-
an. Síðam er greftinum og ruðningn-
um haldið áfram niður á fast berg
og niður í það. Loks er grind úr
styrktarstáli sökkt niður í leðjuna,
ásamt pípum, sem hægt er að dæla
steypu gegnum. Um leið og steypan
fyllir skurðinn, festist hún í bergið,
en samtímis er leðjunni ýtt upp og
síðan fiieytt ofan af gryfjunni.
Þessi veggur hindrar aðrennsli
vatns og leðju inn í gryfjuna. Eftir
þvi sem kaflar af veggnum koma upp,
eru boraðar holur á ská gegnum
vegginn og inn í bergið fyrir utan.
Síðam eru stuðningsvírar settir gegn
um götin og festir á vegginn innan-
verðan, svo að þeir geti staðizt á-
reynslu utan frá. Þessi 36 þumlunga
þykki, vatnsheldi veggur ásamt þess-
um styrktarvírum sparar allar stoðir
og gerir kjallarahæðina aðgengilegri
við inmréttingu.
E ins og nærri má geta, getur
ekkert háhýsi verið án hentugs lyftu-
krafts og höfuðgallinn við byggingu
skýjakljúfa er venju'.ega hið mikla
gólfrými, sem lyftugangarnir krefj-
ast. í Miðstöðinni hefur þessi vandi
verið leystur með því að skilja sund-
ur hraðferðir og hægar ferðir, og
langar vegalengdir fiá stuttum.
Þannig verður turnimum tveim
hvorum um sig skipt í þrjú
belti eitt nær yfir 1.-41.
bæð annað frá 42.-73. og það
þriðja frá 73. til 110. hæðar
Vel útbúnir „biðsalir“ verða á bæði
43. og 77. hæð, báðir í sambandi við
jarðhæðina með mjög hraðskreiðum
lyftum og stórum. í þessum biðsöl-
um getur fólk svo skipt yfir í lyftur,
sem stanza á öllum hæðum á því
be.ti. Lægri biðsalurinn hefur 11
hraðskreiðar, sígengar lyftur niður
á neðstu hæð, en efri salurinn hefur
12 lyftur. Ferðin hvert sem er innan
byggingarinnar tekur ekki meira en
tvær mínútur, og bið eftir lyftu verð
ur ekki meira en hálf mínúta, ýafn-
vel þegar mest er að gera.
T vö forustufyrirtæki húsameist
ara, Minoru Yamaski og félagar, í
Birmingham, Miahigan, og Emery
Roth og synir í New York, eru aðal-
arkitektarnir við hús Miðstöðvar-
innar. Hr. Yamasaki, sem hefur hlot
ið alþjóða-viðurkenningu fyrir fram-
úrskarandi hús af nýtízkugerð, hef-
ur sagt, að Miðstöðin sé „forvitnileg-
asta verkefni, sem við eða aðrir í
okkar grein koma til með að fá til
meðferðar um langan aldur“. Og
Roth og synir, sem hafa teiknað um
60 af mikilvægustu byggingum á Man
hattan, hafa sagt, að þetta sé „girni-
legasta og vandasamasta verk, sem
okkur hefur boðizt á okkar langa
starfsferli“.
Teikning, sem sýnir, hve vel byggingun a mun bera við himin á Manhattan.
Fullorðið fólk segir oft, að á tím
um fátæktar oq erfiörar baráttu
hafi lífsqleðin verið meiri á íslandi
en nú á tímum öruqqrar lífsafkomu
oq allsnœqta. Við rekum okkur á
það hvað eftir annað, að velmequn
in, sem öllum þykir svo.eftirsóknar-
verö oq viðurkennd er af samfélaq-
I n mgm inu sem hið
H sameiqinleqa
I takmark fjöld
H ans, kæfir
I stundum lífs-
■ qJeðina. Þeir
I sem áöur nutu
I lífsins ‘í rílcum
PH pH mæli í fá-
j | 1 g | brotnu lífi,
I eru nú í vand
I rœðum með
m±m að „drepa
tímann“ í allsnœqtum.
Svo framarleqa sem sjúkdómar
eöa önnur hliðstœð báqindi anqra
ekki fólk þá virðist manni fljótt á
litiö. að fólk hafi varla leyfi til að
láta sér leiðast. Tíminn líður hratt,
börnin veröa fullorðin oq fullorðna
fólkiö kemst á qrafarbakkann áöur
en varir. Sérhver daqur er dýrmœt-
ur þeim, sem vill njóta lífsins, hvort
sem er í starfi eöa leik — oq ánæqj
an veröur oft mest, þeqar hvort
tveqqja fer saman.
Stundum er éq að velta þvi fyrir
mér hvort þeir, sem ánetjast hafa
listinni — eða alltaf eru að reyna
að komast t náðina hjá listaqyðjun
um— eiqi verra með að njóta lífsins
en aðrir. Ekki hef éq skoöað verk
unqra Ijóðskálda á íslandi niður í
kjölinn, en éq hef lesið meira af Ijóð
um af forvitni en ánœqju. Án þess
að œtla mér að kveða upp neinn
dóm um listqildi þessara verka í
heild er ekki hœqt aö komast hjá aö
hafa orð á þvt hve mörq Ijóð hæqt
er að yrkja um dauða oq djöful:
Eða minnist einhver þess að hafa
séö kvœöi um dauöa, myrkwr, tóm
auqu, berqmál dauðans. ber bein,
svarta nótt, krumlu helsprenqjunn-
ar, tár, söknuð, mállausar varir,
andvana orð, feiqðina — qrát oq aft
ur qrát? í fanqabúðum einrœðis —
þar sem hver daqur qetur orðiö hinn
siðasti — synqja menn lífinu dýrð-
arsönqva. í erfiðleikum oq anqist
yrkja menn óö til lífsins. í allsnæqt
um á fslandi virðast allt of marqir
unqir menn uppteknir af dauðanum.
Kannski mundu þeir hverqi lœknast
nema í fanqabúðum Síberíu.
Hornstein lýðrœðisins er frelsiö
til að liuqsa oq tála — oq þar á meö
al frelsi í listsköpun oq túlkun. í
einrœðisríkjunum tákmarkast , ,ál-
þýðulýðræðið“ við það, sem váld-
höfunum þykir hœfileqt i það oq það
sinniö. Ekki er lanqt síðan hinn ný-
fállni Krúsjeff saqði huq sinn um
málarálistina oq dœmin um fjötr-
aða listamenn þar eystra eru ótelj-
andi. — Þess veqna kemur það
mörqum harla einkennileqa fyrir
sjónir, þeqar ýmsir listamenn okk-
ar leitast viö að nota frelsiö til þess
aö fjötra sjálfa siq. Þó nokkrir
virðast blindaöir af hinni rauðu
stjörnu oq dvelja í huqanum í sœlu-
ríkinu fyrir austan — oq þeir qera
sitt til þess aö breyta okkar landi
í sams konar „sœluríki“.
Það vœri mikilsveröur stuðninqur
við lýðrœöið á Islandi ef emhverjir
framtakssamir menn stofnuðu sjóð
til þess að styrkja okkar rauðköfl-
óttu listamenn til austurferðar þar
sem þeim mundi vafalaust qefast
tœkifœri til að stunda list sína við
aðstœöur, sem hœfðu þeim. Þar virð
ast t.d. ótœmandi verkefni fyrir
qóða málara, þvi eftir hverja
„hreinsun“ eru qömlum málverkum
brennt oq þjóöina þyrstir í nýjar
myndir af nýjum váldhöfum. Ein-
hvers staðar sá éq, að 60 prósent af
öttum málverkum þar eystra vœru
af höföinqjunum í Kremi — oq þaö
er ekki. óqöfuqt verkefni fyrir
snjálla listamenn að endurnýja 60
prósent af málverkábirqöum Ráð-
stjórnarríkjanna á fárra ára fresti.
Oq sama máli qeqnir um aðrar
listir þar eystra. Þar er líf í tusk-
unum oq þeir, sem hafa komið sér
upp slatta af Ijóöum hafa sennileqa
nóq að qera við að endurskoða þau
með stuttu miUibili — auövitað á
fullu kaupi. Ef Jóhannes úr Kötlum
hefði flutzt í tímn austur til Sovét
vœri hann búinn að enduryrkja Ijóð
ið sitt um Stalín oftar en einu sinni
oq fá marqfalda borqun fyrir það
nema hann hefði frekar kosið
braqqálífið á sléttum Síberíu oq
það veröur að telja ólíkleqt.
Það vœri heldur ekki dónaleqt
kvœöi, sem hœqt væri aö yrkja um
niðurlaqöa sild oq félaqa Breshnev.
Þetta hlýtur að vera ásœkiö yrkis-
efni þeim, sem hafa þvílíkan áhuqa
a aö lifa siq inn í sildardósirnar,
Ljóöasmiðir í Sovét hafa sennileqa
meiri áhuqa á aö lifa siq út úr dós-
unum þótt þeir neyðist til að eyða
œvidöqunum % aö demba list sinni í
dósir með eins konar Mars Tradinq
stimpli eða öðru álíka vörumerki.
h. j. h.
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 5
34. tbl. 1964