Lesbók Morgunblaðsins - 23.05.1965, Blaðsíða 9

.kaflega fannst mér það hlá-
legur endir á tóbaksauglýsingaskrafi
hæstvirtra alþingismanna, hvernig
eins og setti að þeim tóbakshósta
þegar á hólminn var komið, og hvern
ig tóbakstölurnar eins og byrjuðu að
standa í þeim blessuðum, og hvernig
þeir skutu sér að lokum undan á-
byrgð í málinu með því að vísa því
hóstandi og hummandi til ríkisstjórn-
arinnar, sem ég hélt satt að segja að
hefði öðrum hnöppum að hneppa
heldur en að melta með sér tóbaks-
lög sem öðrum hefur orðið óglatt af.
Ég skil ekki rétt vel rök hæstvirtra
alþingismanna sem eru á móti því
að banna tóbaksauglýsingar, og ég
hygg að fleirum sé líkt farið. Ég hjó
til dæmis eftir því að einn þingmað-
ur sem var á móti banni sagðist samt
ekki vilja leyfa brennivínsauglýsing-
ar í blöðum og útvarpi. Mér virðist
sanngjarnt að draga þá ályktun af
afstöðu þingmannsins að hann gruni
í fyrsta lagi að fleira fólk muni
drekka sig oftar fullt ef brennivíni
sé haldið að því í auglýsingum, og í
öðru lagi að hann sé heldur á móti
slíkri þróun, sem er vitanlega lofs-
vert. En er þingmaðurinn þá fremur
hlynntur því heldur en hitt
að almenningur svæli tóbak?
Eða hefur hann að vandlega
ígrunduðu máli komist að
þeirri merkilegu niðurstöðu að
þó að fimm dálka brennivínsauglýs-
ing kunni að draga þann dilk á eftir
sér að húsbóndinn fari á grenjandi
túr, þá hafi firmm dálka sígarettu-
auglýsing ekki sambærileg áhrif á
son hans óþroskaðan.
Ég held (með leyfi hæstvirts for-
seta) að þingmaðurinn sé úti að aka.
Ég held að strákur sem fær tóbaks-
auglýsingar með morgunmjólkinni
muni fremur byrja að stelast í síga-
rettur pabba síns heldur en strákur
sem fær bara annað glas af mjólk.
Tóbaksframleiðendur eru ekki að
auglýsa vöru sína einungis til þess að
sýna fólki fallegar glansmyndir. Þeg-
ar tóbaksframleiðandi rekur síga-
rettu upp í túlann á kappaksturs-
hetju löðrandi í karlmennsku og
skrifar undir fyrir milljón dali:
„Tom Swift Tottar Vitanlega Tops!“
þá er tóbakskallinn ekki að reyna að
telja fólki trú um að kappakstur sé
heilsusamleg íþrótt. Hann er að
reyna að kenna fólki að reykja. Ég
er efins um að það séu til harðari
bissnesmenn í kaupsýsluheiminum
heldur en tóbakskaliarnir. Þeir vita
hvað þeir syngja þeir fuglar. Mér
hefði fundist þingmennirnir okkar
svalari kallar ef þeir hefðu bannað
þennan söng hér um slóðir.
inu sinni sagði útlendingur
við mig dálítið íbygginn á svipinn
að hann hefði einu sinni verið stadd-
ur inni í íslenskum skógi og litið
upp í loftið og séð milljón handtök
fyrir ofan sig. Um daginn verður
mér litið út um gluggann minn aust-
ur yfir mólendið þar sem krakkarnir
brenna sinu á vorin og tek þá í fyrsta
skipti á mörgum vikum eftir trön-
unum eða hjöllunum sem klæða mel-
hryggina þar austur af eins og brunn
ITOM S'JVIFT
TOTMR
konar erindagjörðum. Það var að
hengja upp fisk í gjólunni. Seinna
fékk ég mér heilsubótarlabbtúr þarna
inneftir, þó að ég skildi nærsýnisgler-
augun að vísu eftir heima. Mér finnst
þau vilja skríða fram á nefið þegar
ég er á rölti, þó að það sé vísast nef-
inu á mér að kenna fremur en Op-
tik. Þá stundina var skógurinn mann-
laus.
Það er aldeilis lýgilegt hvað gras
verður grænt í fiskhjöllum. Ekkert
gras í veröldinni lifir við aðrar eins
allsnægtir. Þar drýpur smjör af
hverjum fiski og beint ofan í grasið.
Það var samanbrotinn gulur stakkur í
grasinu yst í skóginum, og það hafði
verið lagður steinn ofan á hann miðj
an til þess að hann fyki ekki út í
buskann. Hann var hráblautur og
fiskurinn fyrir ofan hann var það
líka. Það sá ég þó að nærsýnisgler-
augun lægju ofan í skúffu heima.
inn skógur. Ég þóttist sjá til manna-
ferða í skóginum, og þegar ég setti
upp nærsýnisgleraugun sem ég
keypti hjá Optik'um árið, þá sá ég
að þar var komið nákvæmlega sama
fólkið eins og í fyrra og hitteðfyrra,
eða að minnstakosti nákvæmlega
samskonar fólk í nákvæmlega sams-
konar flíkum og í nákvæmlega sams-
um skjólborðum, út á afleggjarann
sem liggur upp að hjöllunum. Ég
mætti honum í brekkunni. Hann var
sléttfulíur af rennblautum fiski og
stundi undir farginu. Bílstjórinn
húkti fram á stýrið með þjáningar-
svip. Allir góðir bílstjórar finna til
með bílnum sínum. Við hlið bílstjór-
ans sat kona sem ég hefði haldið að
væri nálægt fertugu, og við hlið henn
ar sat önnur kona sem ég gæti trú-
að að væri á svipuðum aldri. Konan
sem sat næst bílstjóranum var með
mislitan klút á höfðinu og í köflóttri
skyrtu, og konan sem sat næst dyr-
unum var líka með mislitan klút á
höfðinu og líka í köflóttri skyrtu.
Þær hefðu getað verið tvíburar þess
vegna.
K„
En ég dró þá ályktun af þessu allt
um það eins og hver annar lögreglu-
spæjari að fólk hefði verið að vinna
þarna fyrir stundu og haldið þvinæst
í bæinn að spyrða meiri fisk og kæmi
síðan eflaust uppeftir aftur að hengja
hann upp í gjólunni.
Rétt sem ég var að leggja af stað
heimleiðis, beygði vörubíll með há-
Lonurnar þjáðust ekki með
bílnum eins og bílstjórinn, heldur
lutu yfir eitthvað sem virtist liggja
á hnjánum á þeim, þó að nú hefði
komið sér betur að vera með nær-
sýnisgleraugun góðu. Ég giska á að
þær hafi verið að Skoða blöðin. Þeg-
ar ég sneri mér við og horfði á eftir
vörubilnum, sá ég þær á vangann í
beygjunum. Þær litu upp um leið
og bíllinn sveigði inn í hjallana, og
á samri stundu sem hann nam stað-
ar hjá trönunum, þá opnuðu þær
dyrnar sín megin og stigu út. Þær
voru báðar í buxum og stígvélum og
hefðu getað verið tvíburar þess-
vegna. Önnur gekk rakleitt út í
grasið þar sem stakkurinn lá og tók
grjótið ofan af honum og hristi hann
úr brotunum og kafaði inn í hann,
en hin var allt í einu komin í olíu-
pils og einhverskonar blússu sem ég
sá ekki hvar hún gróf upp. Síðan
stigu þær upp á eitthvað sem var
utan á stýrishúsinu og bröltu þaðan
upp á bílpallinn, og síðan óðu þær
út í fiskinn og byrjuðu að hengja
upp fisk í gjólunni.
Ég heyrði til þeirra neðan frá veg-
inum að þær kölluðu til bílstjórans
og báðu hann að hnika bílnum lengra
inn í skóginn. Þær stóðu gleitt í fisk-
inum og beygðu sig fram og héldu
sér í skjólborðin á meðan. Síðan hélt
ég heimleiðis, og þegar ég kom heim,
var vörubíllinn einmitt að síga niður
brekkuna. Ég sótti nærsýnisgleraug-
un og fór aftur út á tröppur, og þá
var skógurinn mannlaus aftur. Síð-
an verður mér oft litið út um glugg-
ann minn austur yfir mólendið og
verður þá tíðum hugsað til orða út-
lendingsins sem ég nefndi í upphafi,
sem gekk einu sinni inn í einn af
þessum íslensku skógum og stóð þá
allt í einu undir himinhvolfi sem var
ekkert nema fiskur. Ég kalla hann
naskan, ókunnugan manninn, að sjá
líka þessi milljón handtök. Hve marg
ir Reykvíkingar, sem eru nær helm-
ingur þjóðarinnar, sjá fólkið sem
gengur til vinnu í skóginum? Og hve
margir kunna að meta þessi milljón
handtök?
Hann útvegaði okkur lán, sem nægði til
þess að við gátum staðið straum af þeim
kostnaði, sem okkur bar.
Það var almenn ánægja þegar búið
var að koma skólanum upp. Hann var
eins og fyrr segir reistur í landi Ær-
lækjar og hlaut nafnið Lundur. Hann
fékk rafmagn frá eigin vatnsaflsstöð
um leið og hann var byggður. Skaftfell-
ingurinn Skarphéðinn Gíslason á Vagns-
Btöðum í Suðursveit reisti hana. Við
héldum fjölmenna vígsluhátíð, þegar
skólinn tók til starfa. Það var haustið
1928.
Fyrsti sfcólastjórinn var Dagur Sig-
urjónsson frá Litlu-Laugum. Hann var
við skólann í mörg ár og reyndist okk-
ur hinn farsælasti forstöðumaður. Á
sumrin rak hann í skólanum dvalarheim
ili fyrir kaupstaðabörn. Ætli það sé
ekki einn fyrsti skólinn, sem notaður
var til þess á Norðurlandi?
— Kom ekki til orða, að fleiri sveit-
ir stæðu að skólanum?
— Jú, það var rætt við Kelduhverf-
inga, en við komum okkur ekki saman
um staðinn, svo að ekki varð úr því. En
börn frá nokkrum efstu bæjum í Keldu-
hverfi sóttu lengi að Lundi. En nú eru
þeir Kelduhverfingar fyrir löngu búnir
að koma upp sínum skóla, og nú eru
þeir farnir að reka unglingaskóla í
Skúlagarði. Þetta er líka blómleg sveit
og fjölmenn — ein af þeim fáu þar
sem býlunum fjölgar og unga fólkið
sezt að heima í stað þess að flytja
til sjávarsíðunnar eins og víðast hvar
annars staðar.
Hér látum við .Benedikt staðar num-
ið í spjalli okkar um framkvæmdir og
félagsmál í Axarfirði meðan hann stóð
þar framarlega í starfi. — En það hljóta
allir að vera sammála um, að bygging
heimavistarskólans á Lundi hafi á sín-
um tíma verið mikið Grettistak, ekki
sízt þegar þess er gætt, að hér var að
vissu leyti um brautryðjendaverk að
ræða og að baki þessarar framkvæmd-
ar stóð fámennt hreppsfélag í útkjálka-
sýslu. En skólastofnun þessi sýndi þá
líka vel, yfir hverjum mætti samhugur
og samtakamáttur fólksins býr, þegar
því bregzt ekki fórnfús og framsýn
forusta.
G. Br.
19. tbl. 1965
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS