Lesbók Morgunblaðsins - 30.01.1966, Blaðsíða 8

Að 1>'V0 borð er „hagnýt æfing“ sem börnum er kennd.
SJÁLFSNÁM
Framlhald af bls. 1.
fram; að örva þau í þá átt er sama sem
að ala á skapveiluim hjá þeim.
Með áhöld sem aðalundirstöðu kennsl-
unnar starfar Montessori-kennarinn svo
að lítið ber á, og dregur sig í hlé, en það
er einmitt þriðja grundvallaratriði
kennsiunnar.
Aðalihlutverk Montessori-kennarans
er ek'ki að „kenna“, heldur að kanna
áhugamál 'hvers einstaks barns, greind-
arstig þess og heppilegustu leið þess tii
þroska. Svo leiðir hann barnið að þeim
áhöldum og æfingum, sem uppfylla bezt
áhuga þess og þarfir. Þar sem börnin
vinna án stöðugs eftirlits getur nem-
endafjöldi hverrar deildar farið upp í
40, en þá heifur kennarinn nokkra að-
stoðarkennara sér við hlið.
„Maður er ekki það sem hann er
vegna kennaranna, sem hann hefur haft,
heldur vegna þess, sem hann hefur gert“,
sagði Montessori. Hún hélt því fram, að
í hsesta lagi ætti kennarinn að skipta
sér af hlutunum svo að sem minnst bæri
á til þess að tryggja góðan árangur og
afköst hjá börnunum.
A.uðvitað getur engin kennsluað-
ferð tryggt, að afskiptin verði þannig.
Það næmi hvilir á persónuleika en ekki
forskrif'tum. Samt er það svo, að þegar
Montessori-kennarinn er bœði veillærð-
ur í sinni grein og persónulega aðlað-
andi fyrir börnin (og slíkir sameinaðir
eiginleikar eru engu algengari hjá
Montessori-kennurum en öðrum kennur-
um), þá er árangurinn eftirtektarverður
og ánægjulegur.
Um það bil fjórða hvert barn í venju-
legum Montessori-bekk er læst tæpra
sex ára gamalt, og þau eru jafnvel fleiri,
sem geta iagt saman og dregið frá lang-
ar tölur. Thomas Laughlin, fyrrum kvik-
myndaleikari sem stofnaði Soffíuskóil-
ann í Santa Monica, heldur því fram,
að fimm ára börn hjá sér séu farin að
læra bókstafareikning. Hann segir, að
áður en þau fari í fyrsta bekk séu þau
farin að „orðgreina setningar, semja
tónlist og taia frönsku“. Tólf ára göm-
ul geta þau verið búin að læra allt það,
sem 18 ára unglingur hefur lært í venju-
legum amerískum gagnfræðaskóla, og
margir 'hafa lært það sem svarar til
stúdentsprófs.
Þetta er ihin glæsilega — og stundum
nokkuð ýkta — mynd af Montessori-kerf
inu, sem hefur gengið svo mjög í aug-
un á hærri miðstétta- og hástétta-for-
eldrum. En lærdómsafrek Montessori-
nemenda eru misjafnari og ekki jafn
sjálfkrafa og Laughlin gefur í skyn, þeg-
ar af þeirri ástæðu að áhangendur stefn-
unnar hafa ekki það mikinn áhuga á að
„flýta“ lærdómnum svo mjög. En með
Iþví að koma í svona skólastofu má bezit
sjá, hvað og hvernig börnin læra í raun
og veru.
A skóla Báls postula í 60. vestur-
stræti á Manhattan eru 17 börn, sem
stunda nám si'tt, hvert við sína mottu
eða borð. Aldurinn er frá hálfu fjórða
til fjögurra ára. Skólastofan er þögul
og höfð fátækleg af ásettu ráði. Lágt
en einbeitt segir andrúmsloif'tið þarna:
Lærðu!
Robert, 4 ára, er að ýta löngum, brún-
um kubibum eftir gólfinu og skella þeim
saman, Kennarinn, ungfrú Elizabeth
Stock, leggur kubbana vandlega niður
eftir stærð, heldur svo höndunum að
myndinni og jafnar hliðarnar. Þegar
kubbarnir eru komnir í rótta stellingu,
tekur hún þann þynnsta og rennir hon-
um, hægt og vandlega — „gengur upp
tröppurnar". Síðan tekur hún myndina
sundur, stykki fyrir stykki, og lætur svo
drenginn um að setja hana saman af'tur.
Hvað er nú Robert að læra? Með því
að greina sundur stærð, þyngd og þykkt,
er hann að lsera undirstöðuatriðin undir
reikning.
Betty, þriggja ára, er önnum kafin við
endui'tekningar. Hún setur ljós-rautt
handklæði rétt hjá Iftla- borðinu sínu,
setur svo kyrfilega sápu, þvoittaskál,
könnu og bursta á handklæðið. Hún
hellir varlega úr könnunni í skálina,
sápar burstann, hristir af honum, og
með stórum hringlaga hreyfingum skúr-
ar hún borðið, sem reyndar er þegar
hreint. Þegar hún 'hefur þakið borðið
með sápuklessum, dýfir 'hún svampin-
um í, kreistir úr 'honum vatnið og þvær
skipulega sápuna af, fyrst í lóðrétta
stefnu, síðan lárétta. Rótt hjá henni er
drengur að bursta skóna sína, og á'höld-
in 'hans eru dreifð um hvítt pappírs-
'blað, svo að fiann geti séð, hvenær
áburðurinn „hittir framhjá“.
„Börnin hafa frjálsar hendur um
að, velja, að hverju þau vilji vinna“,
útskýrir ungfrú Stock. „En samt verða
þau að fara að tilteknum reglum. Til
þess er ætlazt, að börnin ncti hvern
'hlut á þann hátt, sem honum er ætlað
— geri þau það ekki, eru þau látin
leggja hann frá sér. Og eins verða þau
að ljúka sjálfvöldu verkefni, áður en
þau fá að taka til við annað“. Meðan
hún talaði var lítil stúlka, sem hafði
verið að klippa pappír, að sópa snifs-
unum niður í ruslakörfu.
Þegar við gengum um herbergið, tók-
um við eftir því, að mörg taörnin höfðu
skipt um verikefni. Barn, sem áður hafði
verið með stafi úr sandpappir, var nú
að reyna að ráða þrívíddargátu. Dreng-
urinn, sem hafði verið að bursta skóna
sína, var nú að bera saman litlar lita-
töflur.
s
LJtundum kallar kennarinn nokkur
börn saman til þess að sýna þeim eitt-
hvað nýtt, en mestmegnis snýr þó
kennslan að einstaklingnum og síður að
hópnum. „Eftir að ég hef útskýrt not
hvers einstaks hluta af áhaldinu", segir
ungfrú Stock, „geta börnin sjálif sagt til
um, hvort þau hafi það ré'tt,- Þessi áhöld
eiga að vekja hjá barninu löngun til að
leiðrétta sínar eigin villur. Þér sjáið
því, að Montessori er raunverulega ekki
kennsluaðferð, heldur aðferð til þess að
gera nám auðveldara".
Á hverjum degi æfa nemendurnir sig
í því að sitja, standa á fætur, flytja
stóla til og laka dyrum, Við lok skóla-
tímans er stofan eins snyrtileg og hún
var um morguninn.
Olíkit hinu strang-reglubundna
andrúmslofiti í Páls-skóilanum, er hið
„undirbúna umhverfi“ í Whitby-skólan-
um í Greenwyoh, Conn., öllu frjálslegra.
Skólastofan er björt og skemmtilega
skreytt. Krak'karnir liggja á gólfinu,
safnast í 'hópa við borð eða ganga um
stofuna eins og hver, vill.
Þessi skóili er amerísk útgáfa af evr-
ópsku kenningunni. Hann leggur
áherzlu á kenningar kvenlæknisins, en
velur auk þess úr reynslunni heima
fyrir. Þannig hlusta þarna þrjár litlar
stúlkur á söguna um Pétur kanínu af
plötu, með mikilli eftirtekt, en í hinum
enda stofunnar eru tveir drengir að
telja vandlega perlur. Þeir festa merki
eftir níundu hverja perlu, og ráða þann-
ig bráðlega við margföldun upp í 270.
Er þetta allt Montessori? „Nei“, svar-
ar kei-narinn, ungfrú Lesley Ann Bruce,
„þar undir heyrir ekki nema sameigin-
legt og óiháð verk. En við trúum, að allt
'hitt sé í samræmi við kenningar Montes-
sori í breiðasta skilningi — að koma
barninu snemma upp á það að læra
sjálft.“
í Montessori-bekk í Washington D.C.
eru 35 börn og 2 kennarar og þar tekur
hálfs sjötta árs gömul stúlka sundur
samsett kort úr tré af austur-hálfkúlu
jarðar. Hún festir með mikilli ná-
k'væmni ofurlítil merki við hin ýmsu
lönd og nefnir nöfn þeirra, hvers um
sig: „Ceylon, Sýrland........“
Næst 'henni er önnur stúlka, fjögurra
ára, sem tekur út 10 orð, sem enda á
„it“, og leggur á mottuna sína og no't-
ar rauða og bláa pappabóikstafi. Fimm
ára drengur rennir fingrinum yfir þrí-
hyrnd stykki, og kemur þeim svo rétt
fyrir á fjöl um leið og hann tautar
fyrir munni sér: „Jafnarma.........jafn-
hliða". Á annarri mo'ttu er fimm ára
drengur að greina sundur nokkra sí-
valninga og ber þá upp að eyranu,
trl ‘þess að greina hin mismunandi
hljóð í þeim.
„Þetta er hreinræktaðasta Montes-
sori“, útskýrir kennarinn ungfrú Sybil
Devereaux. „Um allan heim eru börn að
gera þetta sama og þér sjáið hér í Monit-
essori-skólastofum. Aðferð okkar stefnir
að því að hjálpa til lífsins, og líf oig fólk
er í stórum dráttum ei'tt og það sama
um allan heim.“
M
iTJ.aria Montessori dó árið 1952 og
hafði þá séð kenningar sínar festa ræt-
ur og þróast í Vestur-Evrópu (einkum
í Hollandi), í Indlandi og víðar. í Banda-
ríkjunum hélt hún víða fyrirlestra og
dró jafnan að sér húsfylli, og um 100
Montessori-skólar stóðu þar í blóma ár-
ið 1915. En fáum árum síðar var hreyf-
ingin dauð .
Aðalástæðan til þess, að hreyfingin
fór út um þúfur, var andstaðan af hendi
áhangenda Johns Deweys, einkum þó
Williams Heards Kilpatricks frá kenn-
aradeild ColumhiaHháskóilans. Kilpa-
trick hélt því fram, munnlega og skrif-
lega, að það, sem gott kynni að vera
í Montessori-kenningunni, væri þegar
komið fram í kenningum Deweys. Það,
sem nýtt var í þeim, var gagnrýnt sem
sérlega strangt og sálfræðilega úrelt.
Samskonar andstöðu gætir gegn end-
urvakningu þeirri, sem nú er á ferðinni,
á Montessori-kenningunum, en hún hef-
ur vakið hjá amerískum uppalendum
Drenghnokki lærir að þekkja tölustafina með því að telja kubbana sem liggja
hjá hverri tölu.
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
30. janúar 1966