Lesbók Morgunblaðsins - 10.09.1967, Síða 7
Sr. Gís/f Brynjóltsson:
Kistur Alexandrínu og Kristjáns X í Hróarskeldu-
dómkirkju.
að er sunnudagur — mollukennt, sólarlaust
hæglætisveður, hitinn um 20 stig — mátulegt til að
verá snöggklæddur.
Koskilde •—■ sjáum við að stendur á skiltinu.
Ja, ekki er þetta nú lengi farið. Það er nú heldur
ekki von. Það er „iltoget“, sem hefur flutt okkur
þennan spöl frá Kaupmannahöfn.
Frá brautarstöðinni göngum við all-langa leið eftir
aðalgötunni, með búðum og bönkum á báðar hendur.
Hér er ósköp rólegt, fáir á ferli, helzt eldra fólk me'ð
hunda sína. Það er eins og bærinn hafi fengið sér mið-
dagsblund af því hann hafði ekkert við tímann að
gera' og er orðinn leiður á þessu tveggja daga fríi í
viku hverri. En eftir því sem nær dregur torginu
fer að lifna yfir umferðinni. Og þegar þangað er
komið, sjást stórir flekkir af bílum alla vega litum,
sem standa í gljáandi röðum og fylla hvert bílastaeði.
Og meira en það. Sífellt streyma bílar inn á torgið,
sem hvergi finna sér pláss, hringsóla þar um stund
og verða frá áð hverfa. Fólkið í bílunum er flest ungt
eðá miðaldra, hjón með börn sín og annað skyldulið.
Það leggur leið sína hingað í vissu augnamiði — það
er komið til að skoða elztu og eina stærstu dómkirkju
Danmerkur, sem hefur algera sérstöðu meðal Guðs-
húsa í landinu vegna þess a’ð í hliðarkapellum hennar
hvíla lík margra Danakonunga og drottninga og
skyíduliðs þeirra.
B ygging Hróarskeldudómkirkju hófst á dögum
Absalons erkibiskups á ofanverðri 12. öld. Hún er
reist úr rauðum múrsteini. Það eru margir steinar,
enda mun ekki hafa verið kastað á þá tölu. í bygg-
ingunni er blandað saman rómverskum og gotneskum
stíl og undir gólfi hennar hafa fundizt leifar af grunni
Dómkirkjan í Hróarskeldu.
eldri kirkju. Hún er næstlengsta kirkja í Danmörku
— kirkjuskipið er 84 m á lengd og upp í hvelfingar
hennar eru 24 m en turnspirurnar eru mun hærri. —
Manni finnst fara lítið fyrir manneskjunni þegar
komið er inn í þetta volduga hús, þegar maður horfir
upp eftir rauðum múrsteinasúlunum, sem bera uppi
boga hvelfinganna. Það fer ekki hjá því að maður
undrist stærð þess, dáist að skrauti þess eins og t. d.
prédikunarstólnum, orgelinu eða konungsstúkunni.
Innst í kirkjuskipinu er kórinn — aðskilinn frá
útveggjum með súlnagöngum. Hann er tvískiptur,
Gg-Tíó loft
g&F\ó loft
gefló lífsanda
loft —
Matthías Joehumsson
í Hróarskeldudómkirkju
Matthías Jochumsson.
fremri hlutinn heitir kórsbræða eða kanúkakórinn.
Þar eru raðir af stólum með veggjum fram, 44 að
tölu, kallaðir munkastólar. Maður þarf ekki lengi
að horfa á þessi elliblökku sæti með útskornum örm-
um til þess að sjá munkana sitja þar krúnurakaða í
kuflum sínum. Yfir sætunum er Biblían útskorin í
myndum, 22 á hvorum vegg, að sunnanverðu Gamla
testamentið — á norðurveggnum þáð Nýja.
Altaristaflan er stórbrotið listaverk um 4 alda
gömul í renesancestíl, líklega frá Antwerpen. í mið-
hlutanum eru 9 myndir úr fæðingar- og píslarsög-
unni. Persónurnar á myndunum eru „fríttstandandi",
og þegar maður stendur frammi fyrir þeim er engu
líkara en þær komi á móti manni ljóslifandi alla leið
austan úr guðspjöllunum. Á hvorum væng eru 6
myndir af öðrum atburðum úr ævisögu frelsarans.
Það þarf lotningarfullan hug og langan tíma til að
njóta þess mikla helgimyndasafns.
Að baki altaristöflunnar skiptir um svið. Þar tek-
ur við manni heimur valdanna og veraldarhyggjunn-
ar. Þar liggur, á hárri skrautkistu, marmaralíkneski
voldugasta þjóðhöfðingja, sem Danir hafa átt. Þar
gefur að líta Margréti drottningu, dóttur Valdimars
Atterdags, sem réð yfir allri Skandinavíu, ásamt Dan-
mörku.
Margrét drottning andaðist á skipi sínu í Flens-
borgarhöfn aðfaranótt 28. okt. 1412. Hún var borin
til grafar í Sórey þar sem faðir hennar og Olafur
konungur sonur hennar hvíldu.
Sumarið eftir, þ. 14. júlí, var lík hennar fært til
Hróarskeldu og lagt í skrautkistu, sem enn má sjá.
Og eins og segir í latneskri áletrun á kistunni, „þar
sem komandi kynslóðir megna ekki að halda orðstír
hennar í þeim heiðri, sem henni ber, þá er þetta
10. september 1967
Úr kapellu Kristjáns IX.
verk gert til minningar um hana“. Það lét gera eftir-
maður Margrétar, Eiríkur af Pommern, sem efndi
til mikillar kirkjuhátíðar til minningar um þessa vold-
ugu ömmusystur sína. —
E n hverfum nú frá Margréti Valdimarsdótt-
ur, hinni miklu drottningu. Hún er aðeins ein af
þeim fjölmenna hópi konungafólks og annarra fyrir-
manna, sem hvíla í Hróarskeldu-dómkirkju, — að
vísu ekki inni í kór hennar eins og hin mikla drottn-
ing og raunar ekki í kirkjunni sjálfri heldur í kap-
ellum sem reistar hafa verið við hana á ýmsum
tímum seinast, sú yngsta, á ái-unum 1917—23. Hún
ber nafn Kristjáns konungs IX.
Aðrar kapellur kirkjunnar eru kenndar við Kristj-
ánana og Friðrikana, sem okkur gekk svo báglega að
muna undir prófin í Menntaskólanum. Óvíst er hvort
kunnáttan hefði batnað, þótt við hefðum átt þess
kost að skoða þessa legstaði þeirra langfeðga.
Það væri þá helzt kapella Kristjáns IV. Auk þess
sem hann liggur þar sjálfur í kistu sinni, er af hon-
um líkneski eftir Thorvaldsen og tvö geysistór mál-
verk á veggjum af atburðum úr ævi hans. Á öðru er
hann sýndur í dómarasæti. Ekkja ein kemur með börn
sín og ber upp fyrir honum mál sín. Hún fær leið-
réttingu. því réttlætið skal hafa sinn gang, en aðals-
maðurinn, sem hefur beitt hana rangindum hlýtur
dauðadóm.
A hinni myndinni stendur kóngur „ved höjen
Mast“, særður, með bundið fyrir hægra augað, sem
hann missti sjónina á i sjóorustunni í Kolbergheide
1. júlí 1644. Þrátt fyrir sár sín eggjar hann lið sitt
lögeggjan til að halda áfram bardaganum.
Á granítsúlu í kapellu Kristjáns I. er mörkuð
líkamshæð Danakonunga og nokkurra annarra þjóð-
höfðingja.
Úr kapellu Kristjáns IV.
Hæstur er Pétur mikli 208,4 cm. og næstur honum
síðasti konungur íslands og Danmerkur Kristjáns X.
Hann var 199,4 cm. Núverandi Danakonungur Frið-
rik IX. er fimmti í röðinni 192,5 cm.
Lægstur af kóngum Danmerkur, af þeim, sem þarna
eru mældir, var Kristjón VII. 164,1 cm, og var
Síamskonungur þó 0,1 cm lægri. Lýkur hér frá að
segja líkamshæð þjóðhöfðingja, enda raunveruleg
„stærð“ þeirra aldi'ei mæld á þann veg af mannfólk-
inu.
Framhald á bls. 14
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 7