Lesbók Morgunblaðsins - 01.10.1967, Blaðsíða 15

A
erlendum
bóka-
markaði
The Americans I. The Colonial
Experience. Daniel J. Boorstin.
Penguin Books 1965. 7/6.
S ú nýlenda Evrópumanna, sem
átti eftir að móta heimssöguna mest á
19. og 20. öld, var nýlenda Englendinga
á austurströnd Norður-Ameríku. Bók
Boorstins um mótun Bandarikjanna á
nýlendutímanum er ein sú bezta, sem
um þessi mál fjallar. Höfundur skiptir
þessum fyrri 'hluta ritsins, „The Colo-
nial Experience", í þrjá hluta, sem
skiptast í kafla. Þetta eru hugleiðingar
um sögu þeirra atburða og aðstöðu,
sem mótuðu hugsunarhátt og mat
manna á verðmætum í Nýja heimin-
um. Arfleifð pílagrímafeðranna var
ensk, en arftakarnir mótuðust við aðrar
forsendur og því verða öll viðbrögð
manna og hugsunarháttur annar en í
Gamla heiminum. Höfundur rekur þessa
þróiun í lagasetningu, tungu, stjórnmál-
um, trúarbrögðum, vísindum og mennt-
un. Landið var vítt og landrými nóg og
framleiðslugetan mjög mikil. Á sautj-
ándu öld var hleypt upp miklum búum,
einkum í Virginiu, og afurðirnar voru
seldar úr landi. Tóbaksrækt, rekin með
þrælum, varð bráðlega mjög viðamikil
í Suðurríkjunum, og minntu þessi stór-
bú um margt á stórbúskap Rómverja
og höfuðból miðalda. Hér var allur
rekstur mun stærri í sniðum en í Evr-
ópu, eigendurnir urðu einnig að vera
kaupsýslumenn. Hugleiðingar höfundar
um áhrif sérttrúarbragða á mótun þjóð-
arinnar eru mjög eftirtektarverðar og
koma heim við sko'ðanir Webers um
þau efni.
Bókin er ágætlega skrifuð og vandað
til allra heimilda. Höfundurinn er einn
fremsti sagnfræðingur í Bandaríkjunum
og vinnur nú að ritstjórn „Chicago
History of American Civilization“, sem
á að koma út i tuttugu bindum. Bóka-
skrá fylgir, sem er sextíu og sjö þétt-
prentaðar síður, og registur.
Weltgeschichte. Albrecht Weber.
Philipp Reelam Jun. Stuttgart 1966.
DM 32.80.
R eclam-útgáfan hóf fyrst útgáfu
svonefndra vasabrotsbóka, „Recclams
Universal Bibliothek", en til þeirrar út-
gáfu var stofnað 1867 og útgáfan því
hundrað ára um þessar mundir. Útgáf-
an ber nafn stofnanda síns Antons
Philipps Reclams og er talin stofnuð
1828, Þessi útgáfa varð fyrst til þess
að gefa út úrval heimsbókmennta í
mjög ódýrum útgáfum. Alls hafa nú
komið út rúmlega tíu þúsund rit, og
telst „Weltgeschichte“ eftir Albrecht
Weber númer 10037-54.
Rit þetta er 1383 blaðsiður; í því eru
30 teikningar, 54 uppdrættir og 64
myndasíður; auk þess fylgir bókaskrá
og registur. Þetta er yfirlitsrit. Höfund-
ur segir í formála að í fyrstu hafi sag-
an gerzt á nokkrum sundurskildum
svæðum, en eftir því sem tímar liðu
'hafi sviðin orðið færri, og nú sé svo
komið að sviðið sé eitt og allir taki
þátt í leiknum. Höfundur skrifar sög-
una frá sjónarmiði Evrópumannsins,
enda hafa Evrópuþjóðir mótað mjög
alla sögu, oft með yfirgangi og þrúgun.
En Evrópa hefur einnig veitt öðrum
þjóðum hlutdeild í vísindum og tækni,
sem er grundvöllur betra lífs en þessar
þjóðir áttu völ á fyrr.
Veraldarsaga, sem sett er saman af
einum manni, hlýtur alltaf að verða
meira og minna persónuleg, og það fer
eftir höfundinum hvort sagan verður
eftirtektarverð og vekjandi. Oft eru
slík rit skemmtilegri því persónulegri
sem þau eru. Þessi bók er lipurlega
skrifuð og ýmsar mannlýsingar höfund-
ar lifandi og skýrar. Síðasti hluti rits-
ins „Die eine Welt der Massen“ er sá
kafli bókarinnar, sem fjallar um tíma-
skeiðið frá 1914 og allt til 1965, og er
tímabær hugvekja.
The Colonial Empirés. A Com-
parative Survey from the Eigh-
teenth Century. D. K. Fieldhouse.
The Weidenfeld and Nicolson Uni-
versal History 29. Weidenfeld and
Nicolson 1966. 63.00.
„T he Colonial Empires" kom út á
þýzku í fyrra hjá Fischer-útgáfunni
sem eitt bindi mannkynssögu, er alls
verður þrjátíu og fimm bindi. Weiden-
feld and Nicolson gefur einnig út sömu
sögu á ensku og er hér komið fyrsta
bindið, sem telst tuttugasta og nrunda
í bindaröðinni, en þessi saga verður alls
þrjátíu og fim-m bindi eins og hjá þýzku
útgáfunni. Hin nýja veraldarsaga á að
spanna allan heiminn, án þess að leggja
sérlega áherzlu á þróun mála í Evrópu.
Hingað til hefur veraldarsagan oftlega
verið eingöngu rituð frá sjónarmiði
Evrópubúans. Evrópa hefur vissulega
verið miðstöðin þaðan sem áhrifin kvísl-
uðust. En aðrar álfur og þjóðlönd eiga
sér einnig sögu, og msð þessari mann-
kynssög.u á að gera þeirri sögu jafn-
hátt undir höfði og Evrópusögunni.
Þessi stefna hefur verið upptekin á
síðari árum og gerir söguna miklu
veigameiri og yfirgripsmeiri en áður.
Höfundur þessarar bókax hefur kennt
við ýmsa háskóla á Englandi og segir
í formála, að hann hefði ekki sett sam-
an bók sem þessa af sjálf-sdáðum, en
vildi þó ekki skorast undan því, þegar
þess var farið á leit við hann. Ritinu
var stakkur skorinn af útgáfunni og
hefur höfundur þurft að takmarka sig
mjög. Ritið fjallar um nýlendur evr-
ópskra þjóða allt frá því á 18. öld. Höf-
undur skiptir bókinni í tvo aðalkafla,
nýlenduveldin fyrir og eftir 1815.
Þetta er útþenslusaga Evrópu. Þýðing
nýlendna fyrir Evrópuþjóðir og alla
þróun mála í Evrópu og á nýlendu-
svæðunum var stórkostleg. Adam Smith
segir um 1770, „að fundur Ameriku og
siglingin fyrir Góðrarvonarhöfða séu
merkustu atburðir mannkynssögunnar11.
Smith leit á þessa atburði frá Evrópu.
Það voru fleiri þjóðir en Evrópubúar,
sem stofnuðu nýlendur og ráku uian-
ríkisverzlun. En þessir atburðir breyttu
hagkerfi Evrópu, og í þessu riti segir
höfundur þá sögu og síðan sögu ný-
lenduafsalsins, sem er nú að gerast.
Bókin veitir greinargott yfirlit urh þessa
sögu. Bókiimi fylgja myndir, athuga-
greinar, bókaskrá og registur.
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 15 j
1. október 1967