Lesbók Morgunblaðsins - 03.12.1967, Page 3

Lesbók Morgunblaðsins - 03.12.1967, Page 3
Marcel Montaron: EANNIG LIFÐI ANDRE MAUROIS Hann var á áttugasta og öðru aldurs- ári ..... Fyrir tveim árum, er hann varð átt- ræður, ritaði hann niður hjá sér þessar- hugleiðingar: „Mér hefur svo oft verið óskað til hamingju með afmælið síðastliðna sex raánuði, að ég veit ekki lengur hvar ég stend. Ég er kominn á níræðisaldur. Ég trúi því, vegna þess að mér er sagt það. En ég er samt ekki viss um það. Ég finn ekki til þunga áranna. Ég er hress og fullfrískur. Þó var móður minni tilkynnt, þegar ég var mjög ungur: Þetta 'barn er veikbyggt og mun aldrei verða langlíft .....“ Minningar Andrés Maurois frá bernskuárunum héldust frábærlega skýrar í huga hans til æviloka. Hann var sonur Ernests Herzog, ull- arvöruframleiðanda frá Bischwiller, sem hafði flúið frá Elsass eftir stríðið 1870, er héraðið féll í hendur Þjóðverj- um, og setzt að í annarri vefnaðarborg, Eibeuf. André Maurois fæddist því í Normandí hinn 26. júlí 1885. „Fáir menn hafa borið í huga sér eins varanlega aðdáun á foreldrum sínum og ég“, ritaði hann í sjálfsævisögu sinni. Faðirinn, Herzog, sem var gæddur óbifandi siðavendni og nrífandi hóg- værð kenndi syni sínum að lesa bók um stríð Frakka og Þjóðverja 1870-’71, svo að hann mætti af sögu atburðanna drekka í sig hugmyndir um hefndir og stolt. Og móðir hans, sem var óþreyt- andi kærleikskona, las yfir honum strax í vöggu skáldskap Victors Hugo. Það var í þessu andrúmislofti, þrungnu af dýrkun á hetjudáðum og hermennsku annars vegar og hins veg- ar töframætti rómantísks hugarflugs, sem þessi veikbyggði drengur ólst upp í, en hann þjáðist lengi af slæmri hryggskekkju og viarð að hætta að taka þátt í nokkrum líkamsæfingum með öðrum börnum á sama aldri, vegna járnspengda magabeltisins, sem hefti hreyfingar hans. Þegar hann var orðinn laus við maga- ‘beltið, hafði hann aðeins eitt takmark, — að fá heiðurspening þann, sem veift- ur er sem fyrstu verðlaun í fimleikum. „Sá heiðurspeningur", játaði André Maurois síðar í sjálfsævisögu sinni, „veitti mér meiri gleði en stúdentsprófs- skírteinið mitt“. Kynnin við AlalB. Það var í litla menntaskólanum í Elbeuf, sem er útibú frá Corneille-skól- anum í Rouen, sem hinn tilvonandi menntamaður hóf nám sitt. Þetta var ánægjulegur timi, því að í þá daga voru bekkirnir litlir, og kennararnir höfðu tíma til að veita nemendunum handleiðslu. Maurois var einn hinna skörpustu. Hann var þá þegar haldinn óseðjandi bókmenntaþorsta. Hann svalg í sig Flaubert, Maupassant, fyrstu sög- ur Pauls Bourget, Anatoles France og Maurices Barrés. En brátt komst hann í kynni við mann, sem olli straum- hvörfum í bókmenntasmekk hans og öllum viðhorfum. Þetta var kennari sá, sem hafði meiri áhrif á nemendur sína er. mörg dæmi eru til, — Emile Chartier, ættaður frá Normandí líka, sem þegar ritaði „Alain“ undir hugleið- ingapistla sína í blöðunum. Þrátt fyrir frábæran árangur Maur- ois við námið (hann varð hvað eftir annað efstur í vorprófum skólans), hefði hann kannski helgað spunaverk- smiðju föðurins starfsorku lífs síns, ef Alain hefði ekki verið einn af kennur- um hans. Við gætum jafnvel sagt, — lærifaðir hans. „Okkur þótti sem höfð hefðu verið endaskipti á okkur, við ertir eða vaktir af dvala“, ritaði Maurois síðar og rifj- aði upp þessi fyrstu kynni. „Það var októbermorgun árið 1901, sem ég sá Alain í fyrsta sinn. Upp frá þeim degi hef ég litið veröldina allt öðrum aug- Til þessa dags hafði a’lt í lífi þessa unglings snúizt um ull og spunavélar. í bernsku haíði hann virt fyrir sér framleiðslu á þykkum Elbeuf-dúk, sem staflað var upp í ströngum í birgða- geym'slum verksmiðjunnar. En hér var kominn kennari, sem kenndi honum að efast, — að taka sér stöðu ofar almenn- um skoðunum, til þess að geta vegið allt og metið. Þó var það svo, þegar Alain afhenti hinum unga Emile Herzog heiðursverðlaun fyrir hæsta brottfarar- próf í heimspeki, að þá mælti hann eftirfarandi orð: „Þér segið mér, að þér hafið í hyggju að gerast rithöfundur og kennari. Sem kennari munuð þér ekki sjá þá veröld, er þér munuð hafa löngun til að draga upp mynd af sem skáldsagnahöfundur. Farið til verksmiðjunnar, þar munuð þér sjá menn að vinnu ....“ Trúr fjölskylduverksmiðjunni. André Maurois tók við verksmiðj- unni, en það var ekki laust við, að hann væri dapur í bragði. Áður en hann gerði það, tók hann annað B.A. próf, lauk eins árs herþjónustu í 74. deild fótgönguliðsins og aflaði sér nauðsyn- legrar reynslu til að geta veitt svo stóru fyrirtæki forstöðu. í verksmiðju föður síns var hann ýmist ullarflokkari, spunamaður, vefari o. s. frv. Þetta voru löng og einmanaleg ár í sveitinni. Maurois, sem hafði misst allt samband við bókmenntaveröld æskudrauma sinna, velti því fyrir sér, hvort hann mundi eyða allri ævi sinni „í þessu andrúmslofti, mettuðu af ullarlykt og raka úr dúkum.“ Hann sá sjálfan sig 'þegar fyrir sér sem „reyndan iðju- höld, meðlim Heiðursfylkingarinnar, forseta Verzlunarráðsins, sem sagt glat- aðan mann .......“ En ný kynni urðu til að gera honum þessa tilbreytingar.litlu tilveru bæri- lega. í sumarleyfisferð til Genfar hitti hann forkunnarfagra pólska stúlku. Foreldrar hennar voru innflytjendur. 'Hann kvæntist henni árið 1942, og árið 1914 fæddist dóttir af þessu ástríka hjónabandi. En tveim'ur mánuðum síð- ar brauzt fyrri heimsstyrjöldin út. Upphaf rithöfundarferilsins. Styrjöldin olli straumhvörfum í lífi Andrés Maurois, og var vafalaust af- gerandi valdur þess, að hann hóf bók- menntaferil sinn. í starfi sínu sem sam- skiptaráðunautur í brezkri herstöð í Normandi allt frá fyrstu hernaðarátök- um, og síðan vorið 1915 með skozkri herdeild, sem barðist í Flanders, kynnt- ist André Maurois mannkostum þjóð- ar, sem telur helzta aðalsmerki góðs uppeldis að gæta stillingar og sýna hættum fyrirlitningu. Það var þessi lexía í stóiskri ró á tima þungra áfalla, sem blés honum í brjóst efni fyrstu bókar hans. Af nærfærni kímni nefndi Maurois hana „Le Silences du Colonel Bramble" Þagnir Brambles ofursta). Til þess að komast hjá því að þeir, sem hann hafði tekið til fyrirmyndar söguhetjum sínum, vissu hver höfund- ur bókarinnar væri, vildi Emile Herzog ekki leggja sitt eigið nafn við söguna. Hann valdi dulnefnið André Maurois, — André til minningar um einn frænda sinn, sem óvinirnir höfðu orðið að bana, og Maurois, vegna þess að það var nafn á þorpi í grennd við Cambrai, sem honum féll vel við, sökum þess hve honum þótti áhrif staðarins vera „angurvær og hrein“. Bókin vann mikinn sigur. Um 100 þúsund eintök seldust af „Les Silences du Colonel Bramble". Maurois var þá 33 ára. Þessi geysilega velgengni sann- aði unga iðnjöfrinum í Elbeuf, að hann gæti sett saman verk og náð til víðs les- endahóps. Skömmu eftir að stríðinu lauk, komst hann í kynni við Kipling á f-erð til Eng- lands, en brátt hófust önnur kynni, sem voru að minnsta kosti eins áhrifarik og nokkur hinna fyrri og gáfu honum tæki- færi til að taka upp þau samskipti við hópa mennta- og listamanna, sem hann hafði orðið að leggja niður til að ann- ast fyrirtæki föður síns. Maurois hafði eignazt að vini Charles du Bos, sem bauð honum til viðræðu- fundar í Pontigny, þar sem saman voru komnir m.a. Gide, Martin du Gard, Edmont Jaloux, Jean Schlumberg- er og Robert de Traz. Önnur bók hafði nýlega fylgt í kjöl- far „Les Silences du Colonel Bramble". Hún nefndist „Les Discours du Dr. O’Grady" (Fyrirlestrar dr. O’Gradys). í Pontigny var hann varaður við sér- stakri tilhneigingu til þeirrar kímni og Framhald á bls. 12 Baldur Ragnarsson: Úr bréfi Hákonar Björg■ vinjarbiskups til Jóns Skálholtsbiskups 1338 „Hér hefur verið með oss um hríð Þórarinn Eiríksson, er ruskaði síra Ásgrími og þér lýstuð í forboð og leitaði síðan ásjár í vorum innum. Vér biðjum nú, að þér afleysið Þórarin þenna, er nokkuð svo kann að penta, að hann fái fulla uppreist misgjörða sinna hjá yður sem þegar hjá oss.“ Stór í sniðum var öld yðar, Hákon biskup! Höfuðklerkur! Þér lutuð Þórarni penti. 3. desember 1967 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.