Lesbók Morgunblaðsins - 02.03.1969, Blaðsíða 4

HVER ERU BEZTU
BLÖÐ HEIMSINS?
Ný bók effir John C,
Við jlest dagblöð heimsins
tíökast „gusuleg, yfirborðs-
kennd og hugsunarlaus blá-
þráðarblaðamennska", sem
hefur ekkert að bjóða lesend-
um annað en „ómerkilegt sam
sull af ólíkasta smœlki“. John
C. Merrill, prófessor í blaða-
mennsku við Missouri-háskóla
fellir þennan harðorða dóm
yfir heimsblaðamennskunni í
heild í nýrri bók, þar sem
hann kemst engu að siður að
þeirri niðurstöðu, að fjöldi
hinna „alvarlegu, menntunar-
sinnuðu rita meö heimsborg-
araleg sjónarmið“ fari sífellt
vaxandi. Þessi blöð mynda
það sem hann kallar „Úrval
heimsblaðanna“ en það er ein-
mitt titillinn á bók hans.
Merrill tínir ekki aðeins til
helztu dagblöðin með nafni
heldur skipar 100 þeirra í stig
lœkkandi „dagblaðapíra-
mída“.
Merrill, sem 44 ára gamall,
hefur doktorsgráöu í fjölmiðl-
unartœkni frá heimspekideild
háskólans í Iowa og hefur
unnið í þrjú ár að álitsgerð
sinni um erlend dagblöð og
meðal annars heimsótt rit-
stjórnarskrifstofur margra
þeirra. Hann skilgreinir úrval
ið sem „ábyrgu blöðin, upp-
lýstu blöðin, alvarlegu blöðin
og blöð, sem alvarlega þenkj-
andi fólk og skoðanaleiðtogar
allra landa taka alvariega".
Sú skilgreining nœr jafnt til
hinna bundnu blaða alræðis-
þjóðfélaga og þess bezta í hin
um frjálsa vestrœna blaöa-
heimi. 1 bók Merrills er að
finna stuttorðar lýsingar á 40
dagblöðum en gildi hennar
liggur í mati hennar á blöð-
unum. í píramídanum komast
tíu blöð í „fyrsta úrválsflokk",
20 blöð í „annan úrvalsflokk“
30 blöð í „þriðja úrvalsflokk“
og 40 blöð „undir-úrvals-
flokk“. Hér fer á eftir mat
Merrills á verðleikum tíu
beztu blaðanna:
The New York Times
Stolt, nærri hrokafullt dag-
blað, sem lesið er af sérstök-
um hópi forustumanna um
heim allan. Ekki geðjast öll-
um að því en enginn getur
virt þaö að vettugi. Enda þótt
orðstír þess sé sennilega meiri
en raunveruleikinn gefur til-
efni til, er það öllum blöðum
fremra hvað snertir víðtœka
öflun frétta og sjónarmiða.
Gjörhyglin er helzta aðals-
merki þess og það er sá mœli-
kvarði, sem öll önnur amerísk
blöð eru miðuð við.
Neue Zurcher Zeitung
(Zúrich) — Sérstæðast, al-
Merrill svarar þeirri
varlegast, ábyrgast og álþjóð-
legast. Frá hefðartindi sínum
í hinu frelsisunnandi landi
virðir það fyrir sér heiminn
af köldum skilningi áhorfand-
ans.
Le Monde
(París) — Miskunnarlaust
rökhyggjublað og hefur gert
einna minnstar tilslákanir í
átt til nútíma blaðamennsku.
Blað túlkunar, bollalegginga
og raunsærrar ályktunar og
býr yfir dularfullum hœfileik
um til að sjá fyrir um gang
mála. Það er stillt, asalaust og
fylgir sjálfu sér samkvœmri
og skynsamlegri eilítið vinstri
eimaðri línu.
The Guardian
(Manchester/London) - Afl
váki hinnar ósamræmdu,
brezku þjóðarvitundar og full
trúi vits og þekkingar í
brezkri framfara- og frjáls-
hyggju. Þetta er ekki blað
sem hlýtur hlutleysisviðbrögð
hjá lesendum sínum, það
hefur dregið úr áherzlu á
fréttir fyrir aukna gagnrýni,
túlkun skoðana og stjórnmála
leg deiluefni.
DAG-
spurningu
The Times
(London) — Virðulegt og
kurteist, snyrtilegt og vel rit-
stýrt, prýðilega skrifað með
mjög fáguöum og skarp-
skyggnum ritstjórnargreinum.
The Times er ef til vill það
blaðið, sem kemur einna auð-
veldlegast fram í hugann,
þegar hann beinist að gœðum
í daglegri blaðamennsku.
Pravda
(Moskvu) — Án efa róleg-
asta, skilmerkilegasta og
áhrifamesta blaðið í Sovétríkj
unum og ef til vill i heimin-
um. Sem vörður flokkslínunn
ar tekur það afstöðu til allra
almennra málefna og önnur
málgögn lúta forystu þess.
Jen-min Jih-pao
(Peking) — Fyrst og fremst
málgagn valdhafanna og gríp
ur stundum til ýkja, hálfsagna
og beinna falsana. Er meira
fréttatafla stjórnarinnar en
dagblað, en nœr sennilega til
fleiri lesenda en nokkurt
annað, sem gefið er út á jörð-
inni.
Framh. á bls. 15
Umhverfi, eins og hús, tré,
girðingar, fólk, hreyfist, ef þaS
hreyfist, alltaf handan gler-
rúðu. Fyrir framan leiktjalda-
legt útsýnið snýst fitugljáandi
svart stýrið, ef það snýst, með
sprungnum flautuhnappi í miðj
unni. Við hliðina á því vex
úr blikkhúðuðum, titrandi
kjarnanum stöng með hnúði,
hún heitir gírstöng og er slit-
in og máð af óteljandi hand-
tökum eins og forn nauðsynja-
hlutur. Upp úr gúmmíklæddu
gólfinu vaxa þrír sveppir:
kúppling, hemlar og bensín-
gjöf, hversu fast sem er stigið
á þá, lyfta þeir höfði aftur,
gjörólíkt fólki, það er erfiðara
að gera út af við þá en mann-
fólkið. Einn sveppurinn virðist
þó oft fæðast vanskapaður:
hemlarnir.
Það verður að gera við heml-
ana. Aftur og aftur. Þó er það
augljóst, að sökin loðir við
ökumanninn eins og seig
smurningsolía. En um það er
aldrei talað, ekki heldur á
viðgerðarverkstæðinu. Getur
verið, segja þeir í huganum, að
hann stígi of fast, stígi ofsa-
Iega á sveppinn, þegar eitthvað
í umhverfinu, hinum megin
rúðunnar, fyrir framan nefið
á honum, komi honum til þess.
Þá verður að gera við heml-
ana, hann segir það sjálfur á
verkstæðinu, önugur, eins og
vélin sé fjandmaður hans, af
því að hann traðki á henni:
Hann, húsbóndi hennar, öku-
maðurinn, yfir henni árum sam
an í stýrishúsinu, skilinn
frá umhverfinu, frá eðlilegri
sveigju trjánna í vindinum, skil
inn frá þöndum pilsunum, það-
an sem leggir í dökkum sokk-
um koma, fara, koma, fara.
Betra að horfa beint áfram, þá
fer umhverfið brátt að fljóta
til hægri og vinstri með jöfn-
um hraða eins og vatn, þá virð-
ist jafnvel mjög mikilvægt tak-
mark bíða hans, þar sem á-
fanganum lýkur, en þegar þang
að er komið, reynist það vera
ein vöruskemma, ein lík ann-
arri, í þeim eru kassar með ein-
hverju innihaldi, sama var hon
um, hvað það var. Kössunum
er lyft á vörubílinn, eftir það
rennur sama umhverfið fram-
hjá í öfuga átt á báðar hliðar.
Hann, bílstjórinn, starfsmaður
flutningafyrirtækis frá ómuna
tíð, piparsveinninn, sem ætlar
ekki að kvænast, sem er stöð-
ugt á leiðinni, sérstakur ein-
staklingur með sérstakt nafn
(Morges eða Korges eða þess
háttar), fyrir framan það hefur
hið algenga Ewald staðið síð-
astliðin fjörutíu ár, hann ekur
hingað og ekur þangað og
heldur oft, að hann viti hvern-
ig og hvers vegna.
Oft hefur hann samt ekki
minnstu hugmynd um, hvers
vegna hann hangi í þessari há-
vaðasömu vél, haldandi í stýris-
hjólið, þegar hann gæti eins
verið múrarinn þarna á vinnu-
pallinum eða maðurinn, sem
skreytir verzlunarglUggana.
Hann veit ekki, hvað olli því,
að hann varð hann, livaðan
það, sem kallað er persónu-
leiki komi, og hvort það sé
ekki eins konar sjúkdómur.
Eins konar innri vöxtur, eins
og horn, sem myndast, án þess
að cigandinn viti til hvers.
Furðuverk tilverunnar í mynd
biistjórans Torges, hugsar
hann oftast um skamma stund,
því að brátt rofnar hin barns-
lega undrun hans yfir sjálfum
sér af rauðu Ijósi, viðvörunar-
merki heyrist, eða fótgangandi
þeytist frá. Af þessu ieiðir
smám saman, að hin sígilda setn
ing heyrist á verkstæðinu dag
nokkurn eftir vinnutíma: Það
verður að gera við hemlana.
Svona ekur hann. Og eftir
margra ára sundurslitna undr-
un: að ég sé einmitt ég, byrjar
tímabil spurningarinnar: Hvers
vegna er ég Ewald Borges?
Hvers vegna er hann, sem
þó bjó yfir ýmsum möguleik-
um, finnst honum, lokaður inni
í þessum Korges, sem svo er
lokaður inni í stýrishúsi með
tvennum dyrum, settum votu
stýrishjóli og þremur pedölum.
Slíkar spumingar breyta um-
hverfinu. Rólegur straumur
þess fer fram hjá rúðunni verð
ur rykkjóttur, beygjur með
snöggri sveiflu í nýjar götur,
ný húsaleiktjöld Eitt sinn svo
að munaði hársbreidd fram hjá
ljósastaur: Skollans járnarusl
að troða þér í veg fyrir mig.
Spurning, sem gerir gamlan
þriSSja og hálfs lítra vörubíl
að óðum geithafri, sem hann
þeysist á gegnum þröngar göt-
ur. Svei því, ef einhver ■ kem-
ur úr þrengslunum, einhver,
sem hann getur ekki séð, úr
því að hann hefur orðið
hann sjálfur. Aðra eltir hann,
æðir á eftir fómardýrinu, hrað-
ar, hraðar, svo að drynur í
vélinni: Seifur ekur á þig, fót-
gangandi, Seifur hinn öfund-
sjúki, sem alltaf vildi vera
annar, og iltki sá, sem hann
var. Hvers vegna svaf hanh
annars hjá Evrópu eins og uxi,
eins og ekki-hann? Hvers
vegna þá ekki eins og vörubíll
eins og fergengishreyfill? Og í
mynd hvers hafði hann lagzt
með Ledu, eðlað sig með Maju,
íó og öðrum Grikkjastúlkum,
svarthærðum, stórmynntiim,
með stærðar hárbrúska undir
höndunum og annars staðar?
Schorges hafði sjálfur séð þær,
þessar dauðlegu, og þegar um-
hverfið handan við rúðuna
breyttist í landslag, skóglaus
fjöll Þessalíu, ólívulundi Att-
íku, glampa á sjónum báðum
megin við Korintueiðið. Þá var
vörubíllinn grágrænn eins og
einkennisbúningur bílstjórans,
sem hafði skift um hann, öl-
vaður af framandi víni og
framandi sól. Hann var næstum
guð, sem hafði eldinguna að
vopni, en þó sigraður af þeim,
sem er guðunum máttugri:
manninum.
Hann þýtur áfram. Þó skort-
ir hann hugrckki til að hafa
fótinn kyrran á benzíngjöfinni,
þar til hann verður að beina-
hrúgu: Á seinustu stundu
skreppur fóturinn af, eftir það
verður að gera við liemlana
fyrr.
A verkstæðinu lýsir Forges
því yfir, að bíllinn sé kominn
til ára sinna: stálið er farið
að Iáta undan. Og bifvélavirk-
inn, sem hefur heyrt þessa setn
ingu alloft, virðir Phorges fyr-
ir sér, áður en hann lítur und-
ir vagninn: Efnið í þér góð-
urinn, yngist nú ekki heldur.
Öskuhaugarnir bíða okkar
allra.
í því umhverfi, sem alltaf
bíður hans eftir vinnutíma,
handan allmargra glugga,
hurða, hliða og ganga, leitar
&JK
EljcJírtoíJorkEimes
lí~5Bm,
r r»lOAr.lA»V
míiMrnkW
THE TIMES
r
?*!!>■ JVtvrt J6
‘TíttírViK
ABC
ZHI£±oy stiiAMi
M.KK\ he
HáJLLH* ixsf.hu
áx° XlV v
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
2. marz 1969