Lesbók Morgunblaðsins - 18.04.1971, Blaðsíða 8

Forseti Irlands, Eamon de
Valera, sem ávallt er netndur
sty-ttra na-fni, Dev, einkum af
vinu-m oig kunningj-um, m-æt-ti
að viðiha-fðri la-tín-uútleggin-gu
kallast S (kunningjahópi Varði
mi-nn Sæli-nú eins og kunnum
islenzkum stjórnmálamanni var
tamt að ávarpa hvern mann,
hvort eð kunnur eða ókunnur,
Sæli nú — á þessu falli þó tæp-
lega nema í mjög þrön-g-um
hring umhverfis de Valera
sjá-lfan þvi maðurinn er ákaf-
lega hlédrægur og leyfir en-g-
oin kunnuglegra ávarp en Dev
og varla að hann sé upp á for-
nafn við nokk-um mann, nema
-konu sína og nánust-u ættingja.
Hann -hefur þráfaldle-ga verið
beðinn að skrifa sjálfsævisögu
sína en ávallit færzt undan
þangað til hann loks lét und-
an á 88. aldursári í fyrra, að
hann gekk inn á að yfir-
1-ita handrit þeirra jarlsins af
Longford, bróðursonar kunn-
ingja síns og Thomasar
P.O’Neills en vel að merkja á
keltneskri tun-g-u eða írsk-u.
Ei-ns og a-f líku-m má ráða er
ævisagan gagnsögulegt plagg
og varpar nýju Ijósi yfir
marga þætti i hinni löngu frels
isbaráttu Ira. Ekki hv-að sízt er
íorvitniiegt að renna au-gum yf
ir atburði sögunnar í aðvif-
andi tvíveðrungi eða veðra-
brigðum í Norðursýslunum,
Ulster, þar sem blika mikil er
á lofti,
Islendingar hafa löngum lát-
ið sér títt u-m frelsisbaráttu
Ira og er það merkilegt, svo
langt sem liðið er síðan per-
sónuleg kynni voru milli þjóða
vorra, en samúð vanmátkra
-þjóða hverrar til annarrar er
seindrepandi eins og ljósast er
af dæmin-u u-m Pólverja og síð
ar Ungverja og samúð-
inni með þessum alóskýldu
þjóðu-m undir Bjarnarhrammin-
um en Irum í Ljönskiónni. Ef
til vill mættum við bæta
„Finnagaldri” við, en þar bæt-
ist við bókmenntalegt atriði,
því frelsisstríð Finna stendur
traustum fótum í „Sögum her-
læknisins" í snilldarþýðingu
Matthíasar Jochumssonar.
Við grípum ekki beint nið-
ur í Sj-álfsævisögunni, enda
ekki til mi-kiis fróðleiks fyrir
ólæsa á írsku: „Ar maidin 22
u Luanasa (1922), siar leis (an
-gCoilenanach) -go hiarthar on
ohantae (Corcaigh) agus
sai-ghdi-uri a thionlacan."
O.s.frv. sem sag-t á fclárri írsku
400 bls. máis svo við grípum
-niður í enskum úrdrætti, gerð-
u-m af írs'ka stórblaðinu „The
Irish Tiimes“ (1. nóv. 6-—. nóv.
1970) til ga-gns og nytsemdar
arn.k. í Dublin og á Islandi.
En f-ynst setjum við stutta
sögu, sem vel gæti verið upp-
haf málsins, þó ekki höfund-
anna; heldur sjónarvotts að
lyktum Páskauppreisnarinnar
1916, Thomas M. Cof-fey (Hel-
stníð á Páskum, Harrap & Co
1970).
„Einhver kastaði rotnum
tómat, sem hitti fanga á öxi-
ina og sprakk út -um ötl tfiöt
han-s. Aðrir í mannþrönginni
lögðu í púk-k og bráðlega var
allt haft á lofti, skemmdir á-
vextir og skam.
Fangarnir sem voru leiddir á
burt á mi-lli raða af brezkum
hermönnum voru Irar, sem
landar þeirra helltu úr skálu-m
reiði sinnar yfir vegna þess
tjóns sem þeir voru valdir að
í borginni.
Lýðurinn jós óbóta-skömmum
yfir fangana :í gæzlu herma-nn-
anna s-vo svæsnum og s-vívirði-
leg-um að engu líkara var en
hann ætlaði að láta hendur
skipta. Það var hæg-urinn hrjá
að standa af sér háðsglós-
ur hermannanna, við þeim var
að búast, en lýðurinn: það var
írsfct fólk, það var dapurlegt
og auðmýkjandi að uppreisnin
var gerð f-yrir þetta fólk, fyrir
það höfðu þeir lagt sig í Itíifs-
hættu. Án verndar brezkra
byssustingja hefði lýðurinn ri-f
ið fangana á h-ol.
En í vikunni eftir páska rið-
aði veldi Breta í DuMin til
faihs. Svo snögg og heiftarleg
var uppreisn hinna fáu út-
völdu, svo blóðug eftirmálin að
heimsathygli vöktu.
Hvar hefði það getað gerzt
í endilatngri heimsbyggðinni
annars staðar en á Irlandi, að
uppreisn er hleypt af stað með
beiðni u-m 57 strætisvagna-miða
„og gjörið svo vel að aka beint
að 0’Connel--brú án viðkomu.”
Lárus Sigurbjörnsson:
S j álf sæ visaga
forseta
Fyrri hluti
Flestir piltanna höfðu ekki
hugmynd um hvert þeir voru
að fara ei-ns og t.d. Edinborg-
arpilturinn James Connolly,
fædd-ur í Cowga-te þar í bæ;
sem arkaði fyrstur við þriðja
mann upp í Aðalpós-thús.
Á hæla honum kom -foringi
dauðvona a-f berk-lu-m, Joseph
Mary Plunkett, og þá ann-
ar foringi, Patriok Pearse,
skáld eins og Pí-unkett, en
hafði verið valinn fyrsti for-
seti írska lýðveldisins daginn
áður.
Þeir hópuðust hver eftir
annan inn í bygigin-guna og
tóku sér varnarstöður þar sem
þeir s-kyldu hlírast vi-kuna unz
yíir lauk og þeir svældir út
af brezkum.
Brezkir liðsforingjar trúðu
tæplega sínum eigin augum
þegar þeir sáu rúður brotnar
úr gluggum og uppreisnar-
menn búast til varnar. Götu-
lýðurinn íann fljótt á sér að
eitthvað óvenj-ulegt var á seyði
og þegar uppreisnarmenn
drógu að sér vistir, stal hann
jafnharðan bæði úr búðum og
það sem hinir höfðu ætlað til
virkisgerðar. Um stund ríkti
glens og ga-man og menn
skömmuðust af hjartans lyst,
en ek-kert beit á hina alvöru-
de Valera heilsar s.jálfboðaliðum I kjördæini sínu.
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
18. apríl 1971