Lesbók Morgunblaðsins - 19.03.1972, Blaðsíða 13

Avery Brundage á íþróttavelllnum. XII vinstri: I grindahlaupi
um það leyti er hann varð Bandaríkjameistari í tugþraut. Til
hægri: „Olyiupíuafi" heldur sér við efnið og kastar kringlu
þótt hann sé hálfníræður.
ÍPRÓTTIR
Síðasti
áhuga-
maðurinn
kappar samtímans eru oftast
dulbúnir atvmnumenn í ein-
hverri mynd; Rússarnir á
launum hjá rlkinu, sem styrkir
iþróttaafrek í pólitískum tii-
gangi, en Bandarikjamennirnir
að nafninu til við nám í háskól
um, þar sem þeir hafa ekki
annað við að sýsla en bæta af-
rek sin.
Enginn ætti að vita þetta bet
ur en forseti alþjóða O'.ympiu-
nefndarinnar. Þess vegna er
þýðingarlaust og hieypir illu
blóði i menn, þegar Avery
Brundage ákveður að fórna
einum manni, án þess þó að
geta sannað, að hann hafi þeg-
ið fé fyrir að leggja nafn sitt
við ákveðna gerð skíða.
Nú verða keppendur á Qi-
ympiuleikunum i Miinchen í
sumar að gangast undir kyn-
skoðun, þar sem sumir eru
viist orðnir hálfigerð viðrini af
notikun hormónalyfja. Það
kann að reynast framkvæman-
legt. Hitt verður öilu erfiðara
Það gerist ekki oft, að háif-
mræðir menn valdi verulegum
úlfaþyt, enda eru menn
að jafnaði orðnir heldur valda-
smáir, ef þeir ná svo háum
aldri. Að þessu leyti er Avery
Brundage undantekning. Þessi
öldungur er enn við völd í al-
þjóða Olympíunefndinni og kall
aði yfir sig reiði og allmikið
fjaðrafok á Olympíuleikumim í
Sapporo, þegar hamn dæmdi
Austurríkismanninn Karl
Schrans frá keppni vegna
meintra brota á áhugamanna-
regiunum.
Nú er á flestra vitorði að
hin gamla regla u.m sanna
áhugamennsku þátttakenda á
Olympíuleikum, er lítið meira
en nafnið eitt. Þjóðir eins og
Islendingar senda að vísu
áhugamenn ennþá, enda hafa
þeir sjaidan stórfelida mögu-
leika til þess að komast á verð-
launapall og heyra þjóðsöng-
bm leikinn. Hinir olympisku
ENGINN getur svarað því til hlítar, hvað
sé lýðrœði. Þó er auðvelt að benda á
óhjákvœmilegar forsendur þess, að svo sé,
— eða svo sé ekki. 1 sumum löndum er
t.d. orðið geðveikrahœli notað sem annað
heiti yfir hvíldarheimili rithöfunda. Þar
vitum við, að ekki er lýðræði. Og það seg-
ir okkur mikið. Það er orðið næsta fátt,
sem gerzt gæti í slíku þjóðfélagi, að kæmi
okkur með öllu á óvart, — nema kannski
helzt það að rithöfundunum yrði leyft að
fara út á meðál fólksins og skrifa eins og
þeim finnst. Ég lxeld að fáir íniyndi sér,
að slík stórtíðindi séu á nœsta leiti.
Á hinn bóg'mn þarf ekki svo ýkja mikið
út af að bera, til þess að okkur þyki
hneyksli í lýðrœðisþjóðfélagi. En þá er
þetta spurningin: Gerum við nógu mikið
fyrir lýðrœðið, — eða ætlumst við til þess
að það haldi áfram að vera til fyrir okkur
fyrirhafnarlaust?
Því miður kennir sagan ókkur, að lýð-
ræðið er ekki fremur varanlegt en annað
í þessum heimi. Stundum hefur það tor-
tímzt innan frá, stundum hefur það orðið
öðrum þjóðum að bráð. Að hvoru tveggja
þessu þarf að hyggja.
Hér á landi horfir ekki svo nú, að lýð-
ræðinu sé hætta búin innan frá. Og mættu
menn þó, ég og aðrir, hyggja oftar að því,
hversu mikils lýðræðið krefst af þeim,
sem þess njóta.
Hin hliðin á lýðrœðinu er t.d. sú, að í
rvúverandi ríkisstjórn er a.m.k. einn mað-
ur, sem opinberlega hefur lýst því yfir
rétt nýverið, að hann og flokkur hans
stefni að því að taka upp aðra og mann-
úðlegri, sem hann kallar, stjórnarhætti,
sósíalisma. En við tökum hann ekki alvar-
lega og brósum góðlátlega, — slíkan inanni
liefur hann ekki að geyma, hugsum við.
Ég held meira að segja, að það yrði tek-
ið illa upp af mörgum mestu lýðræðis-
sinnum þessa lands, ef ég gerði það að
árásarefni á þennan ráðherra að taka orð
hans trúanleg að þessu leyti. Þannig er
lýðrœðið. Það œtlar ekki öðrum mönnum
svo illt að vilja afnema það.
Það er þannig tvímælalaust, að engwm
sönnum tslen.dingi. kem.ur t.U huanr annað
en svo verði í allri fyrirsjáanlegri fram-
tíð, að við val manna í sveitarstjórnir eða
á Alþingi sé fyllsta lýðrœðis og jöfnuðar
gætt. Þetta er þó í undarlegri mótsögn við
margt annað í okkar þjóðfélagi. Ef stétt-
arfélögin eru t.d. tekin til samanburðar,
kemur í Ijós, að þar gildir allt önnur regla.
Þannig er sama, hversu margir listar koma
fram til stjórnarkjörs, stjórnin verður öll
skipuð af einum og sama listanum, jafn-
vel þótt ekki muni nema einu atkvœði.
Þetta veldur að sjálfsögðu margvíslegum
erfiðleikum og hlýtur að le:ða til stöðn-
unar. Frá minu sjónarmiði orkar ekki tví-
mœlis, að í slíkum samtökum eigi að taka
upp hlutbundnar kosningar. Með slíkum
hœtti gœtti fleiri sjónarmiða í verkalýðs-
baráttunni, forystan nyti meira trausts og
síðast en ekki sízt styrktu slíkar starfs-
reglur lýðrœðið í landinu.
En þá er hinni spurningmini ósvarað:
er hœtta á því. að lýðræðið hér geti orðið
öðriim. þjnðnm að hráð?
Svar mitt er ótvxrætt. Lýðrœðisþjóðim-
ar eiga engra kosta völ nema standa sam-
an og gæta sín. Meðal annars örlög Eystra-
saltsþjóðanna, Ungverjalands og Tékkó-
slóvakíu eru okkur áminning um, að einn-
ig við eigum að leggja okkar af mörkum
til þess að svo geti orðið.
Hálldór Blöndál.
að leiða i ljós, hvort keppend-
ur hafi einhvem tíma þeg-
ið þóknun, laun eða styrki fyr-
ir að koma fram eða ljá r.afn
sitt. Avery Brundage berst þó
eins og Ijón í þágu þessarar
gullvægu aldamótahugsjónar,
sem átti að vera einn af hym-
ingarsteimum Olyimpiuleikanna,
þegar þeir voru endurvaktir í
Aþenu 1896. Brundage hefur
nú gegnt embætti foreeta i
nefndinni i tvo áratugi og mun
hafa i hyggju að draga sig í
hlé og segja af sér eftir lcik-
ana i sumar. Munu þá ýmsir
draga andann léttar.
Avery Brundage er Banda-
rikjamaður og varð fyrst k>unn
ur fyrir eigin afrek i íiþróttum.
Hann hreifst af hinni forriu
kennisetningu um heilbrigða
sál í hraustum líkama oig lagði
stund á tugþraut imeð þeim ár-
amgri, að hann var valinn i
lið Bandaríkjanna, sem keppti
á Oiympíuleikunum í Stokk-
hóimi 1912. Það voru raunar
fyrstu Olympíuleikar, sem Is-
lendimgar tóku þátt i. Ekki
komst Avery Brundage þar á
verðiaiunapall, en tveim árum
siiðar varð hann Bandarikja-
meis.tari í tugþraut. Hann hef-
ur haldið áfraim að iðka íþrótt-
ir alla ævima, einkum frjádsar
íþróttir og enn má sjá hann
bregða sér á völlinn, þar sem
hann skokkar og kastar
kriniglu.
Brundaige stundaði nám við
háskóia í Chicago; hanin
hreifst mjög af heimspeki og
kynnti sér hana, en tók gráðu
í verkfræði. Annað áhugamál
hans voru fornminjar og gamlir
munir. Eftir Olympdiuleikana ■ i
Stokkhólmi 1912, ferðaðist
hann lengi um Evrópu og Asíu
í leit að fornmmjum ag göml-
um munum. Hann gerðist áikaf-
ur safnari fornmuna, sérfræð-
ingur i austurlenzku postulíni
og ekki fráleitt, að hann hafi
hagnazt á þvL Auk þess átti
hann hluto af fyrirtæki í
Chicago, sem byggði skýja-
kljúfa, einmitt þegar þeir voru
að ryðja sér til rúrns. Honuin
græddist vel fé með ýmsu móti,
því maðurinn var bæði dugleg-
ur og vel gefinn. Þrátt íyrir
ýmiss konar annriki hélí hann
áfraim afskiptum af iþróttamál-
um og var kjörinn forseti al-
þjóða Olympiiuneíndarinnar,
þegar hann var 65 ára. Hann
hefur verið einhleypur oig á
ekki börn. Á skrifstofu hans
í Chicago er margt að sjá til
minja um hina ýmsu Olympíu-
leika, sem Brundage hefur
verið viðstaddur, eða verið vio
riðinn. En þar er þó aðeins ein
mynd úr keppni. Hún sýnir
frægan atburð, sem hefur orð-
ið Brundage minnisstæður Hkt
og fleirum. Hún er af Tékk-
anum Emil Zatopek, þegar
hann vamn sigur í 5060
m hlaupi á Olympíuleikurruim í
HeLsinki 1952.
Það var ógleymanlegt öllum
sem sáu og Zatopek er einn
mesti og vinsælasti garpur í
sögu 01 ym piu 1 ei'ka nn a. Hitt er
svo annað mál, að Zatopek v*r
trúlega miklu meiri atvinnu-
maður í rþróttum en austur-
ríski skíðakappinn, sena
Brundage varð swo óvinsasH
fyrir að reka.
19. marz 1972
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 13