Lesbók Morgunblaðsins - 27.01.1974, Blaðsíða 6

HVERNIG er mögulegt að gleyma því, sem hafði mjög
djúp áhrif á mann sem barn, nokkru, sem maður
hræddist? Ég á erfitt með að skilja það; samt er því
þannig varið. Ég leit venjulega á æskuár mfn sem tilbreyt-
ingalítil og hamingjurík, einkum eftir sjö ára aldur, en
það var um það leyti, sem ungfrú Bird kom. Kæra ungfrú
Bird — sú eina manneskja, sem ég tilbað, hinn fulikomni
kennari og félagi. Að vísu eru minhingar mínar um pann
tíma all-þokukenndar. Ég mundi eftir því, þegar stjúp-
móðir mfn kom einn morguninn þjótandi inn í bamaher-
bergið. Henni var mikið niðri fyrir. „Vesalings drengur-
inn minn — nú áttu ekki lengur neinn föður,“ sagði hún.
En ég hélt áfram að sleikja sultu af fingrum mfnum með
mestu rósemi. Ég man ekkert eftir föður mínum. Ég hefi
óljósar endurminningar um sjálfan mig, að hafa einhvern
tíma verið í barnavagni og barnarúmi. Það voru fyrstu
minningar mínar. Að lokum var eitt, sem setti mig úr
jafnvægi; það var ef ég stundum minntist þeirrar stað-
reyndar, að áður en ungfrú Bird kom, hafði ég haft aðra
kennslukonu, ungfrú Frost, sem aðeins hafði kennt mér í
um það bil einn mánuð. En ég hafði enga hugmynd um,
hvers vegna hún dvaldi svo stuttan tíma hjá okkur, né
heldur hvers vegna mér ávallt varð svo órótt, er mér varð
hugsað til hennar.
Þannig var hin hamingjusama fávísi mín um bernsku
mína, þar til dag nokkurn fyrir um það bil viku, er allt í
einu greip mig löngun til þess að sjá aftur húsið, þar sem
ég var fæddur. Það stóð I úthverfi Lundúnaborgar, og þar
hafði búið vel efnað fólk. Ég hafði ekki hugsað um það
árum saman, en.á leiðinni þangað í litla bílnum mfnum,
furðaði ég mig á ákefð minni að sjá það aftur. Ég nálgaðist
húsið, og er ég ók upp hæðina, hryllti mig við þessum
auvirðilegu, litlu húsum, sem alls staðar höfðu verið
byggð í hverfinu: Hvers vegna hafði ég ekki farið þessa
pílagrimsför fyrir mörgum árum? Vettvangur hamingju-
rikra daga, er ég ok á þríhjólinu mínu, og ungfrú Bird
skokkandi við hlið mér — var nú vanhelgaður. Ef til vill
var það um seinan . . . Nei, þarna var húsið, autt og
óhreint, á heljarþröm. Nema einhver sæi aumur á því.
;Á hliðgrindinni hékk skilti, þar sem stóð, að húsið
væri til 'jsölú. Ég stöðvaði bflinn og sté út úr honum. Ég
furðaði mig á þvf, að húsið skyldi vera svona ljótt og frá
Viktoríutímabilinu, en það skipti engu máli. Ég var
heillaður af töfrum þess. Það geymdi gnótt af minningum
mfnurn, og ef til vill mundi það hvísla að mér einhverju
gleymdu.leyndarmáli, áður en það gæfi upp öndina.
Fyrst var það garðurinn. Hann hafði verið sjö ekrur.
Þar-var meðal' annars hrossagirðing, þar sem töðugjöldin
höfðu vérið'haldin, og þar hafði ég riðið smáhesti, ragur
óg titrandj. Ég gekk vongóður bak við húsið. En þar var
aðeins éftír half ek.ra lands, á öllu hinu hafði verið byggt.
Gr.asið var óhirt, og sedrusviðurinn minn var að drepast,
krikketv.öllurinn, gangstfgamir, alparósirnar — allt var
horfið. Ég hefði betur ekki komið. En húsið — ég gat að
minnsta kosti kvatt það. Útidyrahurðin lét undan, um leið
og ég spyrnti fæti við henni og gekk inn. Eg fór að ráfa úr
einu herberginu í annað. Skyndilega fór hrollur um mig.
Ég herti upp hugann og sneri mér við. Stór, svartur
hundur fylgdi fast á hæla mér. Hann staðnæmdist um leið
og ég og horfði á mig spyrjandi augum. Mér létti. „Þú ert
allra fallegasti hundur. Hvaðan komstu?“ sagði ég og
klappaði hönum. Hann ýlfraði og dinglaði skottinu.
„Komdu þá, “ sagði égog þótti vænt um að hafa hann með
mér.
Húsið var ömurlegt, kalt og dautt. Veggfóðrið í borð-
stofunni var það eina, sem ég kannaðist við. Ég fór ni - í
kjallarann. Hinir geysistóru hellar, sem ég mundi efth —
stóra eldhúsið, búrið og hornið, þar sem rugguhesturinn
minn hafði af einhverjum óskiljanlegum ástæðum staðið
— voru nú orðnir að dimmum smákompum. Ég fór aftur
upp og staldraði við, áður en ég gekk upp á efri hæðina.
Minningar mínar máttu sín einskis gagnvart þessu eyði-
lega húsi. Ég lokaði augunum — reyndi að sjá það, eins og
það hafði verið — en árangurslaust. Hundurinn elti mig
upp á loft. Það var ekki fyrr en ég kom inn I bamaher-
bergið, að húsið virtist láta svo lítið að gefa mér gaum. Um
leið og ég sté yfir þröskuldinn, var engu llkara en ég hefði
slitið ósýnilegan vef, sem tíminn hafði ofið fyrir dyrnar.
Húsið lifnaði aftur. Jafnvel hundurinn virtist vera
ánægður. Hann hljóp fram og aftur um herbergið, milli
þess sem hann nuggaði trýninu við hendurnar á mér.
Ég stóð grafkyrr á miðju gólfinu og þorði varla að draga
andann. Úti fyrir gat ég séð hinar tætingslegu greinar
sedrusviðarins — laufblöðin gulgræn í sólskininu. En
herbergið var tómt, eins og öll hin. Alveg eins og forðum
beindist athygli mín að rykkornunum, sem dönsuðu í
sólargeislanum. Þau höfðu verið drekar, loftskip, álfar...
ég lygndi aftur augunum og lét sjálfan mig svífa í hinum
gullna sólargeisla.
Ég var eitt rykkornið, og ég horfði á sjálfan mig berast
hægt niður á við með geislanum út í horn á herberginu,
þar sem glytti á eitthvað í rifu milli gólff jalanna. Égstarði
á það, og ómstrfður hljómur frá fortíðinni endurómaði í
huga mér — ákaflega mikill og óþægilegur hávaði, en
mínir litlu hnefar börðu af alefli nótnaborðið á píanóinu,
sem hafði staðið þarna uppi við vegginn. Eitthvað hafði
einhvern tíma gerzt I þessu horni. Ég hafði orðið æstur,
reiður eða hræddur — og einhver hafði verið hjá mér. En
hver?Ég titraði.er ég beygði mig niður til þess að reyna að
ná þessum glitrandi hlut, sem sat fastur milli gólffjal-
anna. Hundurinn æstist upp, fór að gelta og krafsaði í
gólfið við hlið mér. Loksins tókst mér að ná þessu upp.
Það var agnarlítill hlekkur úr gullfesti. Eg starði á hann í
lófa mínum og mér fannst ég hafa séð hann áður.
Leiksviðið var þarna, og í hliðartjöldum minninganna
beið einhver, einhver svartklæddur . . . ég varð að vera
rólegur, standa kyrr og horfa án nokkurrar áreynslu á
hlekkinn. Skyndilega birtist f huga mér vera — á tuttugu
sekúndum, í stað þeirra tuttugu ára, sem liðin voru, frá
því að ég sá hana. Nú mundi ég eftir ungfrú Frost, og öllu
þvl, sem okkur fór á milli. Ég býst við, að það áfall, sem ég
fékk að loknum okkar skiptum, hafi fengið mig til þess að
gleyma öllu saman.
Eg var að leika mér einn daginn, þegar stjúpmóðir mfn
kom með nýju kennslukonuna upp f barnaherbergið. Ég
reis á fætur af gólfinu og stóð andspænis ungfrú Frost.
Hún var fremur lág, gildvaxin, svartklædd, og mér fannst
hún vera hræðilega gömul; sennilega hefir hún verið um
fimmtugt. Hún var mjög hrukkótt í framan, hörundsdökk,
og mér fannst hún fráhrindandi. Eini skartgripurinn, sem
hún bar, var gamaldags nisti, sem dinglaði á festi um
hálsinn á henni, er hún beygði sig niður til þess að líta
framan í mig. En það voru einmitt augun i henni, er
orsökuðu það, að mér fannst eitthvað dýrslegt við hana.
Þau voru óvenjuleg á lit af mannsaugum að vera — gul
með rauðgulum dflum. Við fyrstu sýn leizt mér illa á
ungfrú Frost. En hún brosti framan í mig, og ég varð
hrifinn af þvf, hve munnstór hún var, og hversu augn-
tennur hennar voru likar vígtönnum. „Þetta er auðvitað
hlæjandi hýena,“ hugsaði ég með sjálfum mér og brosti á
móti, ánægður yfir að hafa uppgötvað, hvað hún eiginlega
væri. „Svo að þetta er litli drengurinn," sagði hún. „Ég er
sannfærð um, að okkur kemur strax vel saman. “ Þótt mér
aldrei tækist að skilja hana, voru dagarnir með henni
ánægjulegir. Mér var meira að segja farið að verða vel við
ungfrú Frost. Hún var góðlynd og makráð i kennslu-
stundunum. Við vorum að mestu látin eiga okkur, þar sem
stjúpmóðir min var ennþá óhuggandi vegna dauða föður
míns.
En þó kom hún stöku sinnum til þess að grennslast eftir,
hvernig mér gengi, og ungfrú Frost hrósaði mér úr hófi
fram. Mér féll það vel í geð, vegna þess að það var
ákaflega þægilegt fyrir mig, en mér var það vel ljóst, að
þegar ég átti að vera að læra, sat ungfrú Frost oftast og
mókti. Ég veitti því athygli, að hún svaf heilmikið. En á
gönguferðum okkar, varð hún öll önnur, masaði og hló og
virtist óþreytandi. Á einhvern undarlegan hátt fannst mér
stundum, að við værum jafnaldra. Ég tók brátt eftir því,
að við vorum ávallt elt af hópi flækingshunda. „Hvers
vegna elta hundarnir okkur?“ spurði ég dag nokkurn, er
hundahópurinn var óvenjulega stór. En áhrif.þessarar
spurningar gerðu mig ruglaðan í ríminu, því ungfrú Frost
fór að gráta. Við staðnæmdumst og hundamir líka. Ung-
frú Frost fór að þurrka af sér tárin, en í sama bili byrjuðu
allir hundarnir að ýlfra. Ungrú Forst snerist á hæl í
ofsalegri bræði og sagði eitthvað. Ég held, að það hafi
aðeins verið eitt orð, sem ég skildi ekki. En það hafði þau
áhrif, að allir hundamir lögðu á flótta með lafandi skott.
Kennslukonan mín var þá svo ægileg á svipinn, að ég var
næstum því lagður á flótta sjálfur. En hún þreif I höndina
á mér og leiddi mig heim steinþegjandi. Eftir þetta elti
enginn hundur okkur á gönguferðum okkar. En stundum
á kvöldin, einkum þegar vindurinn gnauðaði, heyrðist
mér hundur ýlfra niðri I garðinum. Þetta var allt mjög
undarlegt. En ég held, að börn séu hneigð til þess að
finnast öll skringilegheit fullorðinna alveg sjálfsögð.
Það var á kvöldin, sem ungfrú Frost hafði mest áhrif á
mig. Hún var óvenjulega snjöll að segja sögur. A hverju
kvöldi, þegar ég var háttaður, settist hún á rúmstokkinn
hjá mér og byrjaði að segja mér sögu, og ég hlustaði með
öndina I hálsinum. Um hvað fjölluðu þessar sögur? Ég get
aðeins sagt, að ég varð ákaflega æstur af að hlusta á þær.
Það furðulegasta var, að næsta morgun gat ég ekki munað
eitt einasta orð úr sögunni, sem ég hafði heyrt kvöldið
áður. Undir sögulokin, ef nokkur voru, virtust augu
ungfrú Frost verða ótrúlega kringlótt, ég gleymdi
sjálfum mér, er ég staröi I þau, og skyndilega var ég
steinsofnaður.
Venjulega vissi ég ekkert af mér fyrr en ungfrú Frost
kom inn til mfn næsta morgun. Á þessum árum svaf ég
vært, en enda þótt ég myndi ekki neitt, fannst mér alltaf,
að nóttin hefði farið í það að komast undan einhverjum
ófreskjum. En eina nóttina vaknaði ég og mundi þá óljóst
það, sem mig hafði verið að dreyma. Ég hafði verið að
hlaupast á brott frá ungfrú Frost, er ég leit um öxl og sá
að andlit hennar var undarlega afmyndað. Ég hafði rétt
tíma til að sjá, að hún var komin á fjóra fætur, áður en ég
opnaði augún. Það bar ennþá daufa birtu frá náttlampan-
um á arinhillunni. En hurðin milli herbergja okkar ung-
frú Frost var lokuð.
Ég hafði haldið, að hún væri alltaf opin. Það skipti engu
máli, ég var allsendis óhræddur. Ég var um það bil að
festa blund aftur, þegar undarlegur, silfurskær ómur
barst að eyrum mér úr næsta herbergi. Ég hlustaði góða
stund og komst að þeirri niðurstöðu, að ungfrú Frost væri
að hlæja, en samt á einkennilegan hátt — eins og henni
væri alls ekki skemmt. Það var frekar þægilegt á hlusta,
næstum því eins og lækjamiður. Þá skildist mér, að þetta
stóð lengui; en venjulegur hlátur — kannski var þetta
talandi hlátur. Mér fannst þetta skemmtileg hugmynd og
fór sjálfur að hlæja. Einum tveim mínum seinna tók ég
eftir þvf, að ég var enn að hlæja og gat naumast hætt.
Hvað var að gerast? Ég kleip I sjálfan mig til þess að vita,
hvort ég væri raunverulega vakandi. Og nú fór ég að láta
mér detta í hug, að ungfrú Frost væri að biðjast fyrir. Ég
' Framhald á bls. 15.