Lesbók Morgunblaðsins - 02.02.1980, Blaðsíða 8

Stórsöngvarinn Pa
Pavarotti í La Gioconda eítir Ponchielii.
Sérfræðingarnir segja að rödd hans sé náttúru-
undur, sem komi kannski ekki oftar fram en
einu sinni á 100 árum.
IL
■
i
Þaö var áriö 1969. italakur tenór að
nafni Luciano Pavarotti var aö syngja
hlutverk Rodolfos í La Boheme f Oper-
unni f San Francisco. Allt í einu, í
miöjum þriöja þætti, virtist allt húsiö
leika á reiöiskjálfi. Ljósakrónur tóku aó
sveiflast. Ýmsir meöal áheyrenda
spruttu á fætur skelfingu lostnir, og
sumir ruddu sór braut í átt að útgöngu-
dyrum. „Hvaö er aö ske?“ skaut Pavar-
otti inn á míllí setninga. „Terremoto —
jaröskjálfti" svaraði hvíslarinn lágt. Pa-
varotti tók þéttar í hönd Mimi, sópran-
söngkonunnar Dorothy Kirsten, og hólt
áfram aó syngja fullum hálsi og sleppti
aldrei oröi eöa tóni. Jaröskjálftinn end-
aöi friösamlega og eins var um óperuna.
í september 1979 var Pavaraotti aftur
á sviöi San Francisco óperunnar í La
Gioconda eftir Pochielli. Og enn á ný varö
uppnám og æsingur. Enn var eins og
húsiö léki á reiðiskjálfi. En margt haföi
breytzt á þeim áratug, sem liöiö haföi á
milli. Nú var þaö Pavarotti sjálfur, sem
var jaröskjálftinn.
Enginn tenórsöngvari hefur á síðari
árum skekið óperuheiminn af jafnmiklum
þrumukrafti. Hann er 180 sm á hæö og
um 135 kíló á þyngd og allt í sambandi
viö hann er stórt í sniðum, háa C-ið, háu
launin, matarlystin og lífsgleðin. Hann er
einn af þeim töfrandi listamönnum, eins
og Nureyev, dansari, og Olivier leikari,
sem gera ekki aöeins kunnáttumönnum
til hæfis heldur heilla einnig fjöldann.
Plötur hans hafa selzt framúrskarandi vel,
og þótt menn hafi ekki áhuga á óperum,
þekkja þeir hann í gegnum sjónvarpiö.
Nú síöast var flutningi óperunnar La
Gioconda sjónvarpaö frá San Francisco
um öll Bandaríkin og gegnum gervihnött
til Evrópu.
Mikiö var látiö meö hann í San
Francisco, eins og nærri má geta, og
kaupsýslumaöur nokkur lánaöi honum
Rolls-Roycinn sinn þær sex vikur, sem
Pavarotti dvaldist í borginni. Þegar hann
sté upp í bílinn eftir frumsýninguna
umkringdur hópi aödáenda, sagöi hann
um frammistööu sína þaö kvöldiö: „Ég
gef mér 8,5 miöaö viö 10, en athugiö þaö,
aö ég gef sjálfum mér aldrei 10.“
Rödd hans er
náttúruundur
En aörir gera þaö. Rödd Pavarottis
hefur vakiö vonir margra um endurvakn-
ingu hins gullna tímabils fyrir fyrri heims-
styrjörldina. „Hún er stórkostlegt fyrir-
bæri, náttúruundur, sem gerist varla
nema á 100 ára fresti," segir hljómsveit-
arstjórinn Richard Bonynge.
George Cehanovsky, 87 ára, fyrrum
barítónsöngvari viö metropolitan óper-
una, hefur heyrt flesta stórsöngvara
þessarar aldar syngja og honum finnst
Pavarotti sameina mýkt og fegurö raddar
Benjamino Giglis og hina áreynslulausu
háu tóna Lauri-Volpis. Aöra minnir hún á
hina silfurskæru tóna Jussi Björlings. En
sjálfur nefnir Pavarotti yngri fyrirrennara
sem fyrirmynd, Giuseppe di Stefano.
„En röddin ein nægir ekki til aö gera
söngvara ódauölegan," segir Rosa Pons-
elle, sem virist örugg um sitt eigiö
veggskot í hofi sópransöngkvenna. „Þaö
er visst eitthvað, sem ratar sína leiö yfir
sviösljósin og stundum einnig gegnum
rafmagnsleiöslur viö hljóöritun. Og Pav-
arotti er þaö gefið.“ Ponselle telur, aö
þaö sé þessi óskýranlegi hæfileiki til aö
ná sambandi viö áheyrendur, en ekki
raddblær og styrkur, sem tengi hann viö
fyrirrennara sína og þá sérstaklega
Caruso. Ponselle segir: „Þaö sem senni-
lega er mest sameiginlegt meö Pavarotti
og Caruso er, hvernig þeir hafa getaö náö
tökum á áheyrendum, hvernig þeir hafa
getaö látiö hvern og einn fyllast þeirri
tilfinningu, aö það væri verið aö syngja
sérstaklega fyrir hann eöa hana.“
Þetta er beinlínis ætlun Pavarottis.
Hann hefur þaö á tilfinningunni, aö
söngur sinn leiti meö sérstökum þráöum
til hvers einstaks áheyranda, og hann er
afskaplega háöur því, hvaöa viöbrögö
hann hlýtur. „Fagnaðarlæti eru súrefni
okkar“, segir hann og þeim mun meiri og
jafnvel æöislegri, þeim mun betra. Hon-
um finnst hrifnæmir áheyrendur hafa
mikil og bætandi áhrif á röddina. Þegar
hann fór aö halda konserta, náði hann þó
ekki eins nánu sambandi viö áheyrendur,
og það haföi neikvæð áhrif á hann, aö
engir leikbúningar eins og í óperum voru
notaöir. Nú syngur hann fyrir ímyndaöan
áheyranda á svölunum til aö lyfta hökunni
upp og halda hálsinum beinum. „Þaö
gæti aldrei orðiö raunverulegur áheyr-
andl,“ segir hann. „Þaö yröi skelfilegt, ef
hann færi aö snýta sér eöa geispaöi eöa
tæki aö slá taktinn."
Pavarotti er oft slakur leikari á sviöi, þó
aö hann geti verið góöur gamanleikari í
sumum hlutverkum eins og sveitadurgin-
um í „Dóttur herdeildarinnar" eftir Doniz-
etti. Helsti kosturinn viö hann, sérstak-
lega í rómantískum rullum, er hæöin, sem
vegur upp á móti hinu afar óhagstæöa
mittismáli. Sópransöngkonan Beverly
Sills segir: „Ég athuga aldrei, hvaö þeir
séu gildvaxnir, heldur hvaö þeir séu háir.
Þaö er gott til þess aö vita, aö hægt sé aö
halla höföinu á öxl tenórsins."
Hermdi eftir
Mario Lanza
Enginn veit meö vissu, hversu þungur
hann er. Sé hann spuröur aö því, svarar
hann: „Ég er léttari en ég var.“ Hvaö hann
hafi veriö oröinn þungur? „Þyngri en ég
er núna.“ Hann hefur sýnt þaö, aö hann
er feikilegur mathákur. Sagt er, aö það sé
sorglegra en nokkurt atriöi, sem hann
leiki á sviði, aö sjá hann í matarboðum
meö gráöugum gestum, þegar hann veröi
aö sleppa matnum og láta sér nægja aö
drekka sódavatn. En til þess neyöist
hann stundum.
Pavarotti fæddist og ólst upp í iönaö-
arborginni Modena noröarlega á ítalíu.
Hann er nú 44 ára. Faöir hans, sem var
bakari, haföi góöa tenórrödd og safnaði
plötum frægra tenórsöngvara. Þær spil-
aöl sonurinn oft og tók undir meö Gigli,
Tito Schipa, Björling og Di Stefano.
„Þegar ég var táningur, fór ég oft aö sjá
myndir Mario Lanza og hermdi svo eftlr
honum heima hjá mér fyrir framan
spegilinn,“ segir hann.