Lesbók Morgunblaðsins - 30.08.1980, Blaðsíða 4

■
Seint á sjötta áratugnum, þegar
konungsríkiö Kambódía var illa statt,
þótt auðugt væri að hrísgrjónum, sat
ungur, vinstrisinnaður hagfræðistúd-
ent frá því landi í París og vann aö
ritgerö, sem mælti fyrir Um þaö,
hvernig mætti á róttækan hátt leysa öll
helztu efnahagslegu vandamál lands-
ins og lækna um leið hinar samfélags-
legu meinsemdir þess.
Nafn hans var Khieu Samphan, og
leiöir hans til úrbóta voru í stuttu máli
á þá lund, aö þar sem nýlenduþjóöir
eins og Khmerarnir myndu ávallt veröa
aö þola arðrán erlends fjármagns meö
því aö vera ódýrt vinnuafl, meöan
efnahagslíf þeirra væri bundið alþjóö-
legum markaöi, yrðu þeir aö slíta öll
tengsl viö hiö skaðræöislega heims-
kerfi, sem geröi útlenda ríka menn
ríkari, en fátæka Kambódíumenn fá-
tækari. Þetta táknaöi endursköpun
efnahagslífs landsins, og fyrsta stigiö í
þeirri þróun krefðist þess, aö á rústum
hins gamla þjóöfélags yröi stofnaö nýtt
samfélag, sem byggöist á landbúnaöi
og væri meö öllu út af fyrir sig og sjálfu
sér nægt. Seinna myndi svo iðnvæöing
koma til skjalanna, þegar Kambódíu-
mönnum þóknaöist aö skipta sér aö
nýju af umheiminum.
Þegar svo Rauðu Khmerarnir hrifs-
uöu Phnom Penh úr höndum hins
„Ameríkusinnaöa" forseta, Lon Nols,
sneru þeir hinni fávíslegu skólaritgerö
yfir í blákaldan raunveruleika. Bygging
þjóöfélagsins var brotin í grunn meö
©
því að svifta borgirnar íbúum og
íbúana öllu, sem þeir áttu.
Frá Phnom Penh einni voru milli
tvær og þrjár milljónir manna — og
þar meö talið gamalt fólk og börn,
örkumla fólk, sjúkt og deyjandi —
reknar allslausar út á land og safnaö
þar saman í bráðabirgðasamyrkju-
búum. Þeir sem voru veikir og las-
buröa létust fljótt af ofþreytu, hungri,
sjúkdómum eöa voru barðir í hel
miskunnarlaust, en allir uröu aö vinna
erfiðisvinnu frá morgni til kvölds viö
hinar frumstæöustu og verstu aðstæö-
ur.
Eins og borgirnar og jafnvel þorpin
voru þeir óþarfir. Skiptu engu máli.
Þessi geöþóttaútrýming hinna
gagnslausu kom til viðbótar hinni
kerfisbundnu slátrun Rauðu Khmer-
anna, sem frömdu fjöldamorö á hóp-
um og stéttum, sem talið var aö væru
„óvinir lýöræöisins í Kambódíu", frá
sigruðum hermönnum Lon Nols til
óforsjálla liösmanna úr eigin rööum,
þegar þeir mótmæltu þjóöarmoröinu,
og frá illa séöum menntamönnum í
borgunum til sveitastjórnarmanna í
þorpúnum frá tíö fyrri stjórnar. Varlega
áætlaö var búiö aö drepa þannig 1.2
milljónir manna 1. janúar 1977, en í
júní 1979 viöurkenndi utanríkisráö-
herra Rauöu Khmeranna, leng Sary,
opinberlega, að um 3 milljónir manna
heföu týnt lífi, en bætti því þó við í
afsökunartón, aö skipanir heföu „mis-
skilizt“ og aftökur veriö „mistök“.
Þrjár milljónir af átta milljónum
Khmera. Flestir eru sljóir gagnvart
slíkum nafnlausum fjölda látins fólks,
og ef til vill hafa slíkar tölur jafnlítil
áhrif á manninn, sem stendur efst á
hrúgu hauskúpanna — ekki Khieu
Samphan, sem varö aöeins aö nafninu
til æðsti maður hinnar nýju Kambódíu,
heldur hinn dularfulla forsætisráöherra
Pol Pot.
Lengi var lítiö vitaö með vissu um
hina eiginlegu stjórnendur byltingar-
hreyfingarinnar í Kambódíu, og allar
skipanir komu aö ofan frá dularfullum
aöila, sem gekk aöeins undir nafninu
„Angka Leou“, æösta stjórn, og eng-
inn vissi neitt frekar um. Þaö var ekki
fyrr en í.september 1977, aö Pol Pot
skýröi allt í einu frá því opinberlega, aö
á bak viö rýting þessa æösta valds
stæöi hihn áöur meö öllu óþekkti
„Kommúnistaflokkur Kambódíu“, sem
heföi verið stofnaöur 17 árum áöur, aö
því er hann sagöi.
Uppruni forsætisráöherrans sjálfs
hefur einnig veriö móöu hulinn, og þeir
sem gerzt hafa fylgzt meö málum
Kambódíu og vanir eru fölskum nöfn-
um, höföu ýmist taliö hann vera
einhvern af þremur öörum Khmerum.
En þegar hann heimsótti Kína og
Norður-Kóreu síöla árs 1977, birtust
myndir af honum í Peking, og þær
ásamt stórri mynd af honum í Pyong-
yang bentu til þess, aö hór hlyti aö
vera kominn Saloth nokkur Sar, kamb-
ódískur kommúnísti, sem heföi farið í
felur 1963.
Maðurinn, sem leitt haföi Rauðu
Khmerana til aö gera Kambódíu að
sláturhúsi og beinageymslu, kom fram
í dagsljósiö. Hann reyndis vera feitlag-
inn, kinnamikill Khmeri, rúmlega fimm-
tugur og klæddur í víö Mao-föt.
Pol Pot er af bændafólki kominn
samkvæmt hinum vafasömu upplýs-
ingum, sem kommúnistar láta í té, en
var allt í einu af óskýröum ástæöum
kominn í tækniskóla í Phnom Penh,
þar sem hann hlaut styrk, sem geröi
honum kleift aö fara til Parísar til náms
í útvarpsvirkjun 1949. Hann var
greindur og dugiegur, en hefur greini-
lega veriö mjög viökvæmur gagnvart
virðingarskorti, sem honum hefur veriö
sýndur aö eigin dómi að minnsta kosti.
Hann hallaöist brátt aö Marx-Lenin-
ismanum sem töfralyfi og allra meina
bót fyrir þá, sem minna mega sín, fyrir
nýlenduþjóðir og kúgaðar stéttir. Hann
hvarf heim frá París 1953 til aö taka
þátt í byltingarstarfsemi og baráttunni
gegn Frökkum, en í Kambódíu voru þá
starfandi kommúnistísk samtök, „Hinn
þjóðlegi byltingarflokkur“, sem hann
vafalaust hefur starfaö fyrir.
Meö samkomulaginu í Genf 1954
var endi bundinn á stríöið í Indókína,
Kambódía hlaut sjálfstæöi og Pol Pot
sneri sér aö kennslu í landafræði, sögu
og — umfram allt — í siðfræði í
einkaskóla í Phnom Penh (þar sem
„Saloth Sar“ starfaöi á sama tíma viö