Lesbók Morgunblaðsins - 01.08.1981, Qupperneq 2
Ronald Reagan
Þrnkaár mín
i Hdlywood
Reagan segir hér sjálfur frá því, hvernig hann
kynntist raunveruleikanum í veröld stjórnmálanna
Reagan, þegar hann var ungur að árum og kvikmyndaleikari í Hollywood. Sagt hefur
verið að hann sé betri pólitískur leikari en kvikmyndaleikari.
Um það leyti sem ég fór úr flughernum,
en það var sumarið 1945, var það efst í
huga mér — eins og nokkurra milljóna
annarra uppgjafahermanna — aö taka mér
frí um stund, njóta samvista við konu mína
og hverfa síðan endurnæröur aö betra
starfi í fyrirmyndar heimi. En þannig
gerðust hlutirnir ekki aö öllu leyti.
Ég var vel settur. Warners voru að
svipast um eftir kvikmyndahandriti fyrir
mig, en ég vonaöi, aö þaö tæki langan
tíma, áöur en ég fengi eitthvaö slíkt í
hendur. En á meöan sóttist ég eftir því af
miklum áhuga aö taka þátt í starfsemi allra
þeirra samtaka, sem ég gat fundiö og
höföu á stefnuskrá sinni aö frelsa helminn.
Ég gerði mér ekki fulla grein fyrir kommún-
ismanum. Rússar virtust enn vera banda-
menn okkar. Fyrsti boöskapur minn birtist
þannig í eitilharöri veiðleitni minni til aö
bjarga heiminum frá nýfasisma. Á þeim
tíma voru taldar ýmsar greinilegar hættur í
þeim efnum. Sjáifur fylgdist ég meö
stofnun meira en 40 samtaka uppgjafa-
hermanna, og flest virtust þau mjög
umburðarlaus, hvað snerti stefnu, trú og
almenna skynsemi. Ég tók þátt í starfi Ráös
bandarískra uppgjafahermanna og var þar
mjög virkur.
Ég naut þess aö halda ræöur. Þaö efldi
sjálfstraust mitt, þar sem ég haföi verið svo
lengi utan sviösljóssins. En þó aö mér væri
þaö ekki Ijóst þá, var ég eigi aö svo litfu
leyti undir áhrifum annarra. Og svo var þaö
eitt kvöld voriö 1946, að ég reyndi mínar
venjulegu aöferöir til hins ýtrasta til að fá
sem beztar undirtektir, en eftir ræöuna
kom til mín fremur uppburöarlaus maöur
og sagöi: „Ég er sammála flestu af því, sem
þú sagöir, en finnst þér ekki, úr því aö þú
ert að fordæma fasisma, aö þaö væri
sanngjarnt aö tala jafn einarölega gegn
kúgun kommúnismans?“
Eg féllst á, að þaö væri rétt og samdi
nýjan lokakafla, sem ég bætti viö ræöu
mína. Það var allt og sumt sem ég geröi.
Og næst, þegar ég flutti hana, var klappað
feikilega meira en 20 sinnum. Síöan
fordæmdi ég kommúnismann. Þögnin var
skelfileg. Ég staulaöist ofan af sviöinu og
hrasaði í fangið á vini mínum, en úr andliti
hans skein mín eigin undrun. „Heyröiröu
þetta?“ hvíslaöi hann. „Ég heyröi ekki
neitt,“ tautaöi ég. „Þaö var þaö, sem ég
heyrði,“ sagöi hann.
Upp frá því dró ég mig til baka frá
ræöuhöldum. Ég haföi skotiö orðum úr
munni mér án þess að þekkja mitt
raunverulega skotmark. Ég einsetti mér aö
komast aö mínum eigin niöurstööum. Og
brátt tók röð af harkalegum atburðum að
breyta skoðun minni á því, hvaöa hættur
steöjuöu aö Bandaríkjunum. Flestir þessir
atburöir gerðust í beinum tengslum viö
mál, sem komu upp á mínu eigin starfs-
sviði, á vettvangi leiklistar, og viö þá
staðreynd, að ég tilheyrði verkalýðsfélagi,
Félagi kvikmyndaleikara.
Ameríska verkalýössambandiö haföi
heitið ríkisstjórninni því, aö ekki yrði efnt til
verkfalla, meöan stríöiö stæöi yfir. Þetta
heit rufu fagfélög í Hollywood. í mars 1945,
áður en kjarnorkusprengjunni hafði veriö
varpað á Hiroshima, hófst hiö fyrsta af
2
mörgum verkföllum í höfuöborg kvikmynd-
anna. Verkföllin kostuðu kvikmyndafram-
leiöendur nær $150 milljónir, en um 8000
starfsmenn töpuöu 28 millj. dollara í
launum.
Verkföllin voru nær einvörðungu lög-
fræöilegt þjark milli félaga, deilur um
markalínur — hverjir ættu aö vinna hvaöa
störf. Þau ullu slíkum illindum milli fagfé-
laga í Hollywood (yfir 1300 félagsmenn
voru handteknir vegna ofbeldis á einu ári),
aö kommúnistar gátu óáreittir komiö
mönnum sínum fyrir í kvikmyndaiönaöin-
um. Og sannleikurinn er sá, aö þaö voru
þeir fyrst og fremst, sem skópu glundroö-
ann í upphafi.
Á fyrstu árum kvikmyndageröar réöu
frumkvöðlarnir til sín starfsmenn frá hinum
staöbundnu félögum leiksviösmanna, sem
þá voru í miklum blóma. Leiksviösmenn á
þeim dögum geröu alla skapaða hluti frá
því aö sveifla hamri og flytja hluti til aö
mála leiktjöld og taka þau niöur. Félög
leiksviðsmanna mynduöu síðan meö sér
landssamband. Flest önnur félög í Amer-
íska verkalýössambandinu voru byggö á
„láréttri" skipan, smiöir voru smiöir, málar-
ar málarar o.s.frv. En Landssamband
leiksviðsmanna hjó á allar slíkar aðgrein-
ingar. Út af þessu hófust deilur þegar fyrir
fyrri heimsstyrjöld og héldu áfram á þriöja
og fjóröa áratugnum.
Hinn einfaldi ágreiningur, sem deilunum
olli, en seinna varö svo skeifilega flókinn,
byggðist á því aö Landssamband leiksviös-
manna leit á iönaöarmenn eins og smiöi,
málara og rafvirkja sem „sanna" leik-
sviðsmenn, þegar aö því kom að vinna viö
kvikmyndaverin í Hollywood. En félög
byggingariönaöarmanna töldu, aö eina
rétta leiðin væri aö skipa mönnum saman
eftir iöngreinum. Þaö sem virkilega flækti
svo máliö, var aö Ameríska verkalýössam-
bandiö viöurkenndi bæöi sjónarmiðin. Fé-
lag kvikmyndaleikara, sem ég tilheyröi, var
einnig fullgildur aöili aö Verkalýössam-
bandinu.
Mér haföi gengið ágætlega í Hollywood.
Eftir aö hafa leikiö í mörgum B-myndum
var ég kominn upp í A-flokkinn. (B-myndir
voru þær sem teknar voru meö hraöi og
lítiö kostaö til. Aths. þýö.) Áriö 1941 lék ég
í „King’s Row“ á móti Ann Sheridan. Þar
lék ég hlutverk manns, sem veröur fyrir
slysi meö þeim afleiðingum, að báðir fætur
eru teknir af honum viö mjaömir. Þá
aögerð framkvæmdi illviljaöur læknir, sem
haföi mislíkaö aö ég hafði átt stefnumót viö
dóttur hans. Og eftir skuröaögeröina átti
ég aö spyrja þessarar spurningar: „Hvar er
hinn hlutinn af mér?“ („Where is the rest of
me?“). Þetta var ein af mínum beztu
myndum — ef til vill tókst mér aldrei
jafnvel upp aftur í einu einstöku atriði — og
ég varö stjarna. Ég kvæntist Jane Wyman,
leikkonu, og viö eignuðumst tvö börn.
Skömmu fyrir stríðsbyrjun voru vikulaun
mín hjá Warners samkvæmt samningi
3.500 dollarar, en ég hafði byrjað með 200.
Ég var einnig í stjórn Félags kvikmynda-
leikara. Ég vil taka þaö fram hér, aö ég
viröi þaö félag af fyllstu einlægni. Þetta er
alveg prýðilegur félagsskapur. Ég meina
þaö í orðsins beztu merkingu. Hann sýnir í
reynd þá djúpu samkennd, sem ríkir innan
skemmtiiönaöarins. Þeir sem sköpuöu
grundvöllinn aö starfi og mætti félagsins í
upphafi, voru þeir sem ekki þurftu á því að
halda. Eddie Cantor, Edward Arnold, Ralph
Morgan, Robert Montgomery, James
Cagney, Walter Pidgeon, George Murphy,
Harpo Marx, Cary Grant, Charles Boyer,
Dick Powell og hundruö annarra stjarna,