Lesbók Morgunblaðsins - 14.08.1982, Blaðsíða 10

ikiley
er skemmtileg tilbreyting frá
Mallorca, Ibiza og Costa del
Sol vegna þeirra fornaldar-
minja, grískra og rómverskra,
sem gnótt er af á eyjunni og
hafa varðveizt einstaklega vel.
sín leikhús fyrir fjölleika meö sem
stærstu leiksviði ...
Við hlið rómverska leikhússins
eru rústirnar af feiknalega stóru
Seifs-altari, sem Hieron I byggði
fyrir fjöldafórnir á 3. öld f.Kr.
Eitt sinn á að hafa verið fórnað
þar hvorki meira né minna en 450
nautum samdægurs!
Stutt frá leikhúsunum er Lat-
omie, kalksteinsnámurnar, og þar
getur maður gert sér smá hug-
mynd um byggingarframkvæmdir
og veldi Siracusa. Þær eru risa-
vaxnar, og á blómatíma borgar-
innar unnu þar þúsundir þræla,
yfirleitt herfangar.
Á einum stað segir, að í byrjun
5. aldar f.Kr. hafi sameiginlegur
her Syracusa og Agrigento unnið
her Karþagómanna, og á það að
hafa verið ein örlagaríkasta
orrusta fornaldar. HerTangið var
mikið og tugþúsundir þræla voru
teknar, sem seinna unnu að upp-
byggingu borgarinnar. Á öðrum
stað segir frá mannskæðri orrustu
milli Syracusa og Aþenu í lok 5.
aldar f.Kr. þar sem af 40 þúsund
manna her Aþenubúa hafi um 7
þúsund komist lífs af, og verið
sendir í kalksteinsnámur Syra-
cusa.
Það er ekki oft að Syracusa er í
heimsfréttum nú á dögum, en
stuttu eftir að við vorum þar, var
Santa Lúsíu, verndardýrlingi
borgarinnar og ein af vinsælustu
dýrlingum Italíu, rænt úr kirkju,
sem er tileinkuð henni, og stendur
við Canal Grande í Feneyjum.
Stuldurinn vakti mikla athygli
a.m.k. í löndunum hér við Mið-
jarðarhafið. Kunningi okkar í Ta-
ormina sagði, að orðrómur væri
um, að sikileyska Mafían stæði að
baki ráninu. Sagði hann okkur, að
Siracusa og Feneyjar hafi deilt í
margar aldir um jarðneskar leifar
dýrlingsins, og hafi jafnvel Muss-
olini haft afskipti af málinu. Eitt
sinn, þegar einræðisherrann
heimsótti Syracusa, spurði hann
borgarbúa, sem fögnuðu honum,
hvers þeir óskuðu. Mannfjöldinn
svaraði honum: „Við viljum fá
Lúsíu aftur." Kunningi okkar
áleit, að núna ætlaði Mafían að
koma hreyfingu á málið.
Það hefur komið til fjöldasafn-
ana meðal ítala, og er einn
ónafngreindur ríkisbubbi reiðubú-
inn að greiða ræningjunum 1500
milljónir líra, ef þeir skila Lúsíu
óskaddaðri aftur. Stuldurinn hef-
ur vakið mikla hneykslun meðal
almennings, en þetta er þó ekki í
fyrsta skipti, sem bófar leggjast á
dýrðlinga. Fyrir þó nokkrum árum
rændu þeir í Rómaborg höfði And-
résar postula, bróður Lykla-Pét-
urs. í það skipti iðruðust þjófarnir
og fannst höfuðið rétt við Péturs-
kirkjuna, og þar var seinna byggð
lítil kirkja.
Frá Syracusa keyrðum við upp í
fjöllin. Þegar komið var upp í hlíð-
arnar og inn á milli fjallanna tóku
við víðáttumiklir kornakrar. Flest
býlanna, sem við fórum hjá, eru
komin í eyði, og bændurnir hafa
flutzt til borganna niðri við
ströndina, og akrana sína seldu
þeir stórlandeigendum. Á þeim
tíma, sem við fórum þarna um,
seint um haust, var loftslagið hið
þægilegasta, en aftur á móti hlýt-
ur hitinn að vera nær óbærilegur
yfir hásumarið, því að hér nýtur
ekki hafgolunnar.
Við vorum á leiðinni til Agri-
gento og höfðum valið að fara um
smábæinn Piazza Armeriana, en
þar fundust fyrir allmörgum árum
rústir rómverskrar lúxusvillu, sem
enginn veit með vissu hvérjum til-
heyrði. Tilheyrði hún Maximianus
Herakleus, hálfgleymdum róm-
verskum keisara, sem ríkti ásamt
Diokletianus, eða var villan vel
falið athvarf rómversks milljóna-
mærings? Nær þrjú þúsund fer-
metra gólfflötur, þakinn mosaik-
myndum, gefur dálitla hugmynd
um, hver íburður villunnar hefur
verið.
Agrigento
Agrigento var hápunktur hring-
ferðarinnar. Gríska skáldið Pind-
ar lofsöng borgina og sagði hana
vera glæsilegasta allra borgíj, og
hefur glæsileiki borgarinnar verið
svo mikill, að í dag, ca. 25 öldum
síðar, er hægt að gera sér í hugar-
lund fegurð hennar og mikilleika.
Agrigento Pindars stóð á hæð
stutt frá ströndinni. Borgarstæðið
var virki frá náttúrunnar hendi og
10
reis upp frá sléttlendinu umgirt
lágum hömrum sjávarmegin. Á
hæðarbrúninni voru dórísku hofin
byggð, yfir 20 að tölu; þau stærstu
þeirra voru: Hof Heru, Herkúles-
ar, Concorde og Seifshofið. Það
hefur verið stórfengleg sjón að sjá
til borgarinnar frá hafi, og hofin
hafa verið áminning óvinveittum,
að borgin væri undir vernd guð-
anna.
Seifshofið var stærst allra
grískra hofa, 113 metrar á lengd-
ina, ca. 57 metrar á breiddina og
um 40 metrar á hæð, og þakti
6.500 fermetra. Hofið var frægt
fyrir 38 steinrisa, hver og einn um
9 mannhæðir. Byrjað var á hofinu
eftir sigur Agrigento og Syracusa
yfir Karþagómönnum við ána
Himera, árið 480 f.Kr. í þeirri
orrustu tók Agrigento 30 þúsund
þræla, sem fengu þau verkefni að
víggirða borgina enn betur og
byggja m.a. hof Seifs. Bygging
hofsins stóð í 70 ár, og þó að aldrei
hafi verið lokið endanlega við það,
var það frægt um allan hinn
gríska heim. Á seinni öldum var
hofið eyðilagt og steinninn notað-
ur til að víggirða hina nýju Agri-
gento, og við byggingu hafnarinn-
ar, sem kennd er við Empedokles,
frægasta son borgarinnar. Rústir
musterisins eru risastórar og
þekja stórt svæði. Einn af risun-
um 38 hefur varðveitzt fram á
okkar daga, og er til sýnis í
fornminjasafni Agrigento. Stutt
frá Seifshofinu er hof tvíburanna
Castor og Pollux, sona Seifs, og
þar við tekur stórt fórnarsvæði,
helgað Demeter, Persephone og
Dionysos.
Bezt varðveitta hofið er Con-
corde-hofið. Var því breytt í
kristna kirkju af Byzans á 6. öld
e.Kr. og afmáðu þeir allt, sem
minnti á heiðni, þannig að í dag er
ekki vitað hvaða goði musterið var
helgað.
Að upplifa sólarlag við Con-
corde-hofið er ævintýri: Hofið ber
við himininn, og súlurnar eru
gullnar í kvöldsólinni, skuggarnir
lengjast, og það er eins og hofið og
umhverfiö fyllist lífi.
I jaðri musterissvæðisins er hof
Heru, konu Seifs; stendur það
hæst hofanna. Við það stendur
ólífuviðartré, 2.500 ára gamalt,
sem enn ber ávöxt. Aldur trésins
er með ólíkindum, en hefur verið
sannaður vísindalega með svokall-
aðri C\4 aðferð. Ólífuviðartré var
helgitré meðal Grikkja og verndað
af Seifi sjálfum. Var tréð alltaf
gróðursett við musteri og aðra
helga staði. Þessi helgu tré voru
öll komin frá einu og sama ólífu-
viðartrénu, því helgasta af þeim
öllum, sem stóð á Akropolis í
Aþenu. Það var því svimandi til-
finning að standa við hlið „annars
ættliðar" frá trénu í Aþenu, og
maður stóð sjálfan sig að því að
hugsa: „Mikið skratti er þetta af-
stætt allt saman."
Agrigento er í dag fátækleg
borg með u.þ.b. 50 þúsund íbúa. I
borginni er að finna nokkrar for-
vitnilegar byggingar frá 14., 15. og
16. öld. Sú forvitnilegasta er dóm-
kirkjan, sem stendur efst á gamla
Akropolis, á rústum grísks must-
eris frá 6. öld f.Kr. Rétt þar við er
höll erkibiskupsins, þar sem varð-
veitt er bréfið fræga frá skrattan-
um. Það er álitið, að bréfið hafi
verið skrifað af Satani sjálfum til
ísabellu Tomasi, prinsessu af
Lampedusa, formóður rithöfund-
arins Tomasi di Lampedusa, sem
skrifaði „Hlébarðann".
Palermo
Daginn eftir, snemma, fórum
við frá Agrigento í átt til Palermo.
Ætluðum við að fara þvert yfir
eyjuna, frá suðri til norðurs, en
þegar við vorum komin vel áleiðis,
lögðum við heldur betur lykkju á
leið okkar til að heimsækja hof
Trojumanna í Segasta. Segasta-
hofið liggur vestarlega á Sikiley,
eitt og yfirgefið í litlum dal í hlíð-
um Barbaro-fjallsins, rétt við ána
Fiume Freddo, sem gefur dalnum
nafn, Kaldárdalur.
Þegar við komum þangað upp
eftir var grátt yfir og vindur, og
það tók undir í hofinu.
Sagan segir, að Elymirar, þjóð-
flokkurinn, sem byggði musterið,
hafi verið afkomendur Troju-
manna og komið til Sikileyjar á
12. öld f.Kr. frá Litlu Asíu. Hofið
var tileinkað óþekktum guði
þeirra, og er það eina hofið á Sikil-
ey, sem aldrei hefur orðið fyrir
stórfelldum skemmdum, og standa
ennþá allar súlur þess, 36 að tölu,
2.400 árum eftir að þær voru reist-
ar.
stutta keyrslu frá hofinu er Cal-
atafimi, sem frægt er úr sjálf-
stæðissögu Itala, því þar vann fá-
mennur her Garibaldis, sinn
fyrsta sigur á Sikiley. Bardaginn
var langur og erfiður, og meira en
500 fylgismanna Garibaldis létu
lífið í kúlnahríðinni frá vélbyssum
konungshersins, sem komið hafði
verið fyrir efst uppi í hlíðinni. Hér
sagði Garibaldi sín frægu orð:
„Qui si fa l’Italia o si muore."**
Rúmum tveim mánuðum seinna,
20. júlí 1860 var Sikiley frjáls.
Við sáum fyrst yfir Palermo frá
Pellegrino-fjallinu. Borgin breiðir
úr sér frá höfninni og nær fyllir