Lesbók Morgunblaðsins - 21.05.1983, Blaðsíða 13

landi, en fór á efri árum aftur
heim á Kolkuós að þjóna þar í
ættstofni sínum.“
Fjölbreyttur gang-
ur og þjál lund
Hörður frá Kolkuósi var sem
fyrr segir af Svaðastaðastofni.
Um þann stofn segir Theódór
Arnbjörnsson, fyrsti hrossa-
ræktarráðunautur Búnaðarfé-
lags íslands, svo í grein í Búnað-
arritinu 1924:
„Svaðastaða-ætt. Vorið 1921
sýndi Pálmi Símonarson á
Svaðastöðum brúnan hest, fimm
vetra gamlan, Sörla að nafni.
Hann hlaut þá 1. verðlaun. 1923
sýndi hann Sörla aftur og al-
systur hans brúna, ári eldri, er
hann nefndi Tinnu, og hlutu þau
bæði 1. verðlaun. Þau voru af
hrossakyni Jóns „rík“ á Svaða-
stöðum. Hafði Jón lagt mjög
mikla stund á að rækta hrossin
vel, og borið góðan árangur.
Þarna fór svo giftusamlega, að
Pálmi, sem tók við af Jóni, lagði
ekki minni stund á hrossarækt-
ina en frændi hans hafði gert.
Um aldamótin girti Pálmi
heimaland sitt, og síðan hafa
hross hans verið einangruð, og
ekki fengnir stóðhestar að, svo
hrossin hafa verið hreinræktuð
undir glöggu eftirliti, enda er
árangurinn góður. Sörla tel jeg
fegursta stóðhestinn, sem jeg
hefi sjeð, og systir hans honum
líka. Svaðastaða-hrossin tel jeg
svo góð, að þá væri vel ráðið ef
þau breiddust út til kynbóta, og
ættu hrossaræktarfjelög að
leita þangað til hestakaupa
sinna.“
Fjórtán árum síðar ritar
Theódór enn um Svaðastaða-
stofninn, og telur Gunnar
Bjarnason, síðar hrossa-
ræktarráðunautur, að þar fari í
fyrsta skipti á prent fagleg lýs-
ing eða dómur á þessu hrossa-
kyni:
„Þessir hestar eru þá allir
ættaðir frá Svaðastöðum, af-
komendur Sörla, nr. 71. Hann
var fæddur 1916, og notaður til
undaneldis á Svaðastöðum, þar
til hann var seldur Hrossarækt-
arfélagi Fljótsdalshéraðs
snemma á vori 1924, en það not-
aði hann til kynbóta til þess er
hann var felldur 1936. Reyndist
hann góður kynbótahestur. Sörli
var í báðar ættir frá Svaðastöð-
um, en þar hafa hrossin verið
hreinræktuð um marga áratugi,
og þolað vel skyldleikann. Hafa
og hestar þaðan reynst áhrifa-
ríkir þegar þeir blandast óskyld-
um ættum. — Svaðastaðahross-
in auðkenna sig sem ætt að
þéttri, fínni byggingu, miklum
vilja eða fjöri, fjölbreyttum
gangi og þjálli lund. Eru þau því
flest kergjulaus og ljúf í tamn-
ingu, þó að þau séu nokkuð
stygg í upphafi. Held ég þau
bestu hrossaætt i Skagafirði um
þessar mundir."
Einn mesti reiðhesta-
faðir í Skagafirði
Gunnar Bjarnason hefur
einnig ritað mikið um Svaða-
staðastofninn, og er hann hafði
gegnt starfi hrossaræktarráðu-
nauts í tuttugu og tvö ár ritar
hann svo í Búfjárfræði:
„Þessi stofn er annar merk-
asti hrossastofninn í landinu,
vel gerður og kostamikill,
skyldleikaræktaður og kynfast-
ur. í stofninum býr fríðleiki og
glæsilegur höfuðsvipur, ágætt
sköpulag, fjör og ganghæfni.
Skeið og tölt eru ríkjandi gang-
tegundir. Einstaklingar af þess-
um kynstofni hafa verið með
fegurstu hestum landsins á síð-
ari árum. Nokkuð ber á, að hest-
ar af stofninum séu kýttir á bol
og hálsstuttir, sérstaklega út af
Blakk 169 frá Hofsstöðum.
Margir eru hestar af þessum
stofni nokkuð viðkvæmir og
styggir.
A seinni hluta 19. aldar hófst
ræktun þessarar ættar á Svaða-
stöðum í Skagafirði og var hún
lengi klofin í tvær skyldar
greinar, brúna og rauðblesótta.
Sú síðarnefnda virtist vera
fjörmeiri og fjölhæfari til reið-
ar, en sú brúna var skapbetri og
hæfði betur almennri notkun.
Síðan hafa þessar tvær greinar
blandast.
Stofninn breiddist talsvert út
um landið eftir 1925, og er kyn-
bótahesturinn Sörli 71 frá
Svaðastöðum, fæddur 1916,
merkasti ættfaðir hans. Hann
var fyrst notaður í Skagafirði,
en síðar seldur austur á Fljóts-
dalshérað, og þar var hann
notaður til undaneidis í tólf ár.
Margir góðir stóðhestar voru
notaðir 1 landinu á sínum tíma
undan Sörla 71. Skyldleikarækt-
aðasti sonur hans var Léttir frá
Svaðastöðum nr. 137, undan
Sörla og alsystur hans, Tinnu,
nr. 147. Varð sá hestur kynsæll,
og koma tveir synir hans mest
við sögu. Var annar Sörli frá
Miklabæ nr. 168, sem notaður
var fyrst heima á Svaðastöðum,
en síðan á Miklabæ í Blönduhlíð.
Var hann einnig undam Tinnu
nr. 147 og foreldrar því mæðgin.
Út af honum voru margar
hryssur, sem Eggert Jónsson
fékk á kynbótabú sitt á Kirkju-
bæ á Rangárvöllum. Hinn sonur
Léttis var Blakkur frá Hofsstöð-
um nr. 169.
Einn mesti reiðhestafaðir í
Skagafirði á löngum tíma var
kynbótahesturinn Hörður frá
Kolkuósi nr. 112, sonur Sörla 71.
Kolkuósstofninn hefur síðan
fengið æ meira blóð af Svaða-
staðastofni, sem segja má að sé
allsráðandi í ætt hrossa í Við-
víkursveit og utanverðri
Blönduhlíð. Tveir stóðhestar af
þessum stofni hafa markað spor
í hrossaræktinni. Annar er
Glaður frá Flatatungu nr. 404,
sonarsonur Blakks nr. 169 (son-
ur Úlfsstaða-Blakks), en móðir-
in Blesa frá Flatatungu var
dóttir Hóla-Blesa (sem var son-
ur Léttis frá Svaðastöðum) og
Axels-Brúnku (sem var dóttir
Sörla 71). Glaður er því skyld-
leikaræktaður Svaðastaðahest-
ur. Hinn kjörgripurinn var lengi
í eigu Páls Sigurðssonar og Jóns
Pálssonar á Selfossi, heitir
Hörður nr. 591 eins og forfaðir-
inn og er frá Sigurmoni Hart-
mannssyni á Kolkuósi. Hörður
er undan stóðhesti af Svaða-
staðastofni, Brekku-Brún, og
Kolkuóshryssu."
Þetta ritar Gunnar Bjarna-
son, og greinilega er enginn vafi
Frh. á bls. 16.
The Diaries of.Franz Kafka
EditedbyMaxBrod
The Diaries of
Franz Kafka
1910—1923
Edited by Max Brod
Penguin Books
Það þykir ljótur siður að
hnýsast í dagbækur annarra
manna og einkabréf. En þegar
um er að ræða stórmeistara á
sviði bókmennta, til dæmis, þá
er það ekki frágangssök og vilja
margir meina, að í sumum til-
fellum sé það nauðsynlegt til
skilnings manna á verkum
skrifarans.
Víst má til sanns vegar færa,
að með því að lesa dagbækur
Kafka bætist nokkuð við þekk-
ingu manns á höfundi og verk-
um hans. Kafka lét allt skrum
sér í léttu rúmi liggja og bað
reyndar vin sinn Max Brod að
sjá til þess að öllum handritum
hans yrði á bál kastað. Brod
sveik vin sinn um þessa bón og á
vissulega þakkir skyldar fyrir
það.
í dagbókunum opinberar
Kafka þá veröld sem hann bjó
við innra með sér, óttinn, ein-
angrunin og sektin réðu þeim
löndum en svo brjótast upp á
yfirborðið myndir úr veruleik-
anum allt í kring um hann,
áhrifin sem faðir hans hafði á
hann og konan sem hann kom
sér aldrei til að kvænast fá sinn
skerf og margt annað.
The Diaries of Franz Kafka er
rúmar 500 síður. Fylgja henni
athugasemdir Max Brods, bibl-
íógrafía og nafnaskrá. Þá hefur
hún og að geyma nokkrar skyss-
ur eftir Kafka sjálfan, en af
þeim má ráða, að hann hafi ver-
ið álíka einstakur teiknari og
rithöfundur.
The Penguin Book of
Contemporary
British Poetry
Edited by Blake Morri-
son & Andrew Motion
Penguin Books 1982
Fyrir áratug eða svo þótti ekk-
ert íslenskt skáld með skáldum,
nema það væri þetta yfirmáta
meðvitað. Og að vera meðvitaður
á þeim árum fólst í því að vera
innvígður eða utan á hópi sem
fylgdist með ólátum í Víetnam
og víðar. Þá ortu meðvituðu
skáldin um böl og bjartsýni Ví-
etnama og fóru síðan að yrkja
um saltfisk. Var sá skáldskapur
með ýmsum hætti og væri fróð-
legt ef honum yrði safnað saman
í eina bók.
En það er víðar en á íslandi
sem skáldin eru meðvituð. Eins
og nærri má geta, hefur barátta
N-íra orðið mörgum íranum að
yrkisefni, og svo er með safnar-
ana í þessari bók, að þeir telja
frumkraft þessa nýja breska
kveðskapar upprunninn á ír-
landi. í inngangi eyða þeir miklu
púðri í að dásama Seamus nokk-
urn Heaney og ljóð hans. Hann
yrkir gjarnan um írskar sveitir
og þrá þeirra eftir einhverju
sjálfstæði. En ekki yrkja þó einir
írar pólitísk kvæði. í bókinni eru
ljóð eftir þá Douglas Dunn og
Tony Harrison. Dunn yrkir um
mennina í Terry-stræti sem eru
„too sad or too jovial" á sunnu-
dögum og syngja fyrir börn sín
þegar þeir skjótast heim í mat-
inn.
í þessari bók eru kvæði eftir
tuttugu skáld og gefur hún
sjálfsagt nokkra mynd af því
sem nýjast telst í kvæðagerð á
Bretlandseyjum. Kvæðin eru
misjöfn, eins og við er að búast,
en greinileg er sú tilhneiging að
skáldin yrki fremur löng kvæði
en stutt og hafa þá línur Keats í
huga: Vilja ekki ljóða unnendur
eiga sitt ríki að ganga um, velja
og skoða og gleyma og finna svo
aftur seinna í kvæðinu.
The Penguin Book of Con-
temporary Poetry er fyrsta sýn-
isbók forlagsins á breskri ljóða-
gerð síðan A. Alvarez sá um út-
gáfu á The New Poetry árið 1962.
Bók þessi er um tvö hundruð
blaðsíður að lengd og eru stuttar
umgetningar um höfunda aftast
í henni.
The Penguin Book of
Contemporary P
British Poetry
Edited by Blake Morrison
and Andrew Motion
ALDOUS HUXLEY
Edited by Michoel Horowltz and Cynthia Palmer
Writings on Psychedellcs and the Visionary
Experlence 1931-63
Aldous Huxley
Moksha
Writings on Psyche-
delics and the Visionary
Experience 1931—1963
Ed. by Michael Horo-
witz and Cinthya Palm-
er.
Penguin Books
Huxley er hvað frægastur
fyrir Brave New World sem kom
út 1932. í þeirri sögu er lyfið
Soma notað svo þegnar framtíð-
arríkisins geti látið sér líða vel
undir alræðisstjórninni og
stjórnin haft sína hentisemi
hvað varðar afdrif þeirra.
Huxley, sem átti líffræðing
fyrir föður, varð á þeim árum,
sem hann fékkst við að skrifa
Brave New World, mjög spennt-
ur fyrir lyfjum og verkan þeirra
og olli sá spenningur því, að um
síðir gleypti hann í sig LSD og
þótti allnokkuð til þess koma.
í Moksha eru tuttugu og sjö
tilskrif Huxleys um lyf og efni
tengd þeim, vanabindingu,
auka- og hliðarverkanir o.s.frv.
Þá eru og þrettán kaflar sem
samanstanda af bréfum sem
hann sendi áhuga- og atvinnu-
mönnum í lyfjafræðum. Bókinni
fylgir og biblíógrafía og nafna-
og atriðisorðaskrá. Hún er á
fjórða hundrað síður.
Huxley fæddist á Englandi
1894, og var orðinn því sem næst
blindur af bóklestri, eins og
Milton á unga aldri, hætti lækn-
isfræðinámi og lagði stund á
ensku. Hann var blaðamaður
um tveggja ára skeið eftir
heimsstyrjöldina fyrri og flutti
sig um set til Ameríku 1937, og
hafði þá gefið út eftir sig nokkr-
ar bækur. Hann skrifaði kvik-
myndahandrit, ferðabækur,
greinar og skáldsögur jöfnum
höndum. Hann hélt fullri starfs-
orku fram í andlátið, sem bar að
1963 í Kaliforníu, sem þá var á
góðri leið með að verða sæluríki
þeirra sem flýja vildu hvunn-
daginn og létu sér ekkert óeitrað
óviðkomandi.