Lesbók Morgunblaðsins - 24.09.1983, Side 3

Lesbók Morgunblaðsins - 24.09.1983, Side 3
Þrenns konar draugasögur Samkvæmt opinberri kerfis- kenningu, sem er hömruð inn í hug alþýðunnar daglega gegnum blöð, sjónvarp og fleiri fjölmiðla er það skoðun Galinu að sú draugahugsjónafræði Stofnunar- innar framleiði þrjá drauga, nefnilega: 1. Bandaríska heimsvalda- stefnu, en þeirrí draugatrú hef- ur aldrei linnt ogjafnvel held- ur ekki meðan á slökunar- tímabilinu stóð. Þetta er sterkasta vopnið til að æsa þá Rússa upp sem dást að Banda- ríkjamönnum. Eitt skipti til dæmis var öllu starfsfólki Stofnunarínnar safnað saman og sagt við það: „Þið verðið af stjórnarskýrslum og flutt fyrirlestra um hættuna af Zíonistum sem er snúast upp í það að verða hatur á Gyðing- um almennt. Enginn gekk þó eins langt og faðir eins KGB-herforingja, sem var góð- vinur minn, en hann vildi að Ameríkanar og Rússar berðust sameiginlega gegn hinum sam- eiginlegu óvini, Gyðingum. Deildin um Austuríönd hjá Stofnuninni var full af Gyð- ingahöturum, jafnvel þótt margir þeirra séu tengdir Gyð- ingum. Hurðin kostaði meira en heil árslaun Það var Arbatov sem ákvað að hafa Stofnunina til húsa á óðals- Það var frekar Ieiðinlegt í Stofnuninni, já, það var alveg þrúgandi leiðinlegt, sagöi flóttakonan sem greinina skrifar. alltaf að muna það, hvort sem ykkur líkar það betur eða verr, að allir ferðamenn frá Banda- ríkjunum eru JeyniJegir óvinir okkar. AUt sem við segjum þeim er notað gegn okkur. Njósnararnir eru út um allt og þið megið aldrei gefa upp heimilisföng ykkar og heima- síma. Og alltaf láta vita þegar þið hittið ferðafólk. “ Allir hlógu þegar þessari spurningu var kastað fram: „Eigum við að tilkynna þegar okkur dreymir Bandaríkjamann ?“ 2. „Kínverski yfirgangurinn“. (Ekkert land undir sovésku skipulagi er heimsvaldasinn- að.) í þessu tilviki skilja Sov- étborgarar betur hvað við er átt eða taka betur við sér, af því þeir eru frá alda öðli hræddir við Kína. í einkasam- tölum reyndi Galina að koma að þeirri skoðun að Kína ógnaði á engan hátt veldi Rússa. Hún vissi að það var til- gangslaust. 3. „Hinir ógnvekjandi Zíonist- ar.“ Þetta eru nýjustu keppi- nautarnir, frá árinu 1970 og fram úr. En nú hefur þessi ótti yfirskyggt hinn. „Síðastliðin ár,“ segir Galina, „hefur ríkis- stjórnin gefið út fjöldann allan setri Volkonsky til að ganga í aug- un á Ameríkönunum. En skrif- stofurnar voru annars í úthverf- unum. Helsti aðstoðarmaður Arbatovs, Yevgeny Shershnev, var í augum Galinu „stalínskur ruddi“. Og til að auglýsa frekar setti hann skilti á húsið til að gefa til kynna aldur þess og virðuleik. Húsið var skreytt kristalsljósa- krónum og marmarasúlum og að- alsamkvæmissalurinn áður var nú notaður fyrir fundarhöld, en þar var veggurinn þakinn bronskorti af veröldinni. „Þetta er ógeðslegt," sagði Galina. „Það glitraði á kort- ið eins og samóvar." Starfsfólkið varð dolfallið þegar það frétti að eikarhurðin útskorna hefði kostað 8.500 rúblur, meira en flest þeirra unnu sér inn á einu ári. Hurðinni var stolið annað kvöldið eftir að hún var sett upp og hefur aldrei sést síðan. Parkinsons-lögmálið gildir þarna eins og hjá öðrum stofnun- um. Þegar Galina byrjaði að vinna þarna voru sjötíu manns fyrir. Einum áratug síðar þegar dé- tente-stefnan fór að tapa fylgi og minni vinnu var að fá, var starfs- fólkið orðið 350 manns og Stofn- unin lagði undir sig stórt hús frá 19. öld hinum megin við götuna. „Og aftur var byrjað að sóa pen- ingum," segir Galina. „íburðurinn var ofboðslegur. Öllu mögulegu var hlaðið utan um og inní, þetta hús, stáli, bronsi og marmara. Fyrir utan bygginguna lá mánuð- um saman í haugum stálið sem var flutt alla leiðina frá Kamaz eftir Volgu. Stálið var mörgum sentimetrum of langt og varð að flytja það aftur til baka til að fá það lagað. Næsta pöntun var of stutt. I þriðja og síðasta skiptið tókst að fá það hæfilega langt. Það tók fimm ár að gera húsnæðið hæft til að flytja inn í það.“ Galina var gædd þeim eigin- leika að geta talað sig frá álaginu. Snemma var henni uppálagt að taka þátt í aðgerðum á götum úti ásamt starfsbræðrum sínum til að ráða niðurlögum róna, mella og hippa. Hún gafst upp fljótlega og bað yfirmenn sína að leysa sig unda slíku oki. Henni tókst einnig að sleppa við eftirlitsferðir á sam- yrkjubú. En það var erfiðara að fást við KGB. Starfsfólkið átti að fylla út tvenns konar skýrslur; aðra um það hvert erlenda ferða- fólkið fór og hvað það gerði. Hin var um einkalíf þessa sama fólks. Galina sleppti að fylla út seinni skýrsluna, en í eitt skipti neyddist hún samt til þess. Hún lét amer- íska vísindamanninn, sem hún átti að njósna um, vita, og hann hét henni samvinnu. Ameríkaninn var yfir sig hræddur um að upp kæm- ist um Galinu en hún róaði hann og sagði honum að fræðimenn flytja út. Hún fæddist árið 1946 og ólst upp hjá ólæsri konu í Moskvu. Galina telur að pólitískt trúboð í æsku hafi ekki haft tilætluð áhrif. „Ég trúði einfaldlega ekki kennurunum þegar þeir reyndu að troða því inn hjá manni að allir væru jafnir. Það var svo auðséð að fólk var það ekki.“ Hún var mjög lítil þegar hún kynntist njósnum. Skólasystir hennar klagaði hana þegar hún tilkynnti skólasystkin- um sínum að hún neyddist til að ganga í hinn hundleiðinlega ung- kommúnistaflokk til þess að geta haldið áfram að læra. Þetta hefði getað eyðilagt alla menntun henn- ar. En mömmu hennar tókst að koma henni í skóla númer 110, sem er álitinn besti skólinn í Moskvu. Þetta voru órólegir tímar. Gal- ina byrjaði í háskólanum í Moskvu árið 1964 og þar var frelsið mjög takmarkað og alls staðar njósnar- ar á ferðinni. Einn efnilegur stúd- ent orti níðvísu um Stalín og konu hans, Krupskayu. Drengurinn var rekinn úr skólanum og úr ung- kommúnistaflokknum Komsomol og í langan tíma vissi enginn hvað orðið væri um hann. Enginn dirfð- ist heldur að spyrjast fyrir um hann. Rúmu ári síðar hringdi hann í Galinu og þau hittust aftur. Hún fékk taugaáfall þegar hún sá að hann hafði misst mest allt hár- ið, margar neglur vantaði á hann og allur lífskraftur þessa unga manns var þorrinn. Hann sagði landa í staðinn. Þrisvar sinnum munaði hársbreidd að hún slyppi úr landinu. í fyrsta skiptið var hún túlkur á sýningu sem haldin var í Los Angeles. Einn starfs- bræðra hennar lét þau orð falla að nú væri hún orðin dáleidd af Kali- forníu og myndi aldrei fara til Rússlands aftur. Eftir það voru þær allar miðaldra og feitlagnar sem voru sendar sem leiðsögu- menn. Hitt skiptið var árið 1978. Galina átti að ferðast um Banda- ríkin með ballettdansmeynni Ula- novu. En Ulanova veiktist og ekk- ert varð úr ferðinni. Loksins kom tækifærið Þriðja skiptið átti hún að vera leiðsögumanneskja með geimvís- indahópi frá Rússlandi sem ferð- aðist um Ástralíu. En ekkert varð úr ferðinni. KGB-menn sögðu Gal- inu að fá vegabréf hjá Tæknideild- inni til að fá að fara sem enskur túlkur á vegum menntamálaráðu- neytisins með hóp af þjóðdönsur- um frá Minsk til að vera viðstödd hátíðahöld í Cork á írlandi. Galina spurði Shuminski, einn stafsmanna KGB, að því áður en hún fór hvað hún ætti að gera ef einhver úr hópnum brygðist. „Það er ekkert mál. Farðu með viðkom- andi til næstu lögreglustöðvar." Þetta festi Galina sér í minni. „Réttasta leiðin er að reyna að tala um fyrir svikaranum sem Bíðið þér nú hægur, herra Strauss. — Mig rámar í sögu .... Á óþægilegum stundum eins og til dæmis þegar þarf að sitja undir ásökunum um fjöldamorð á saklausu fólki í flugvél, er gott að kunna eina og eina „draugasögu“. læsu aldrei fræðigreinar. Og hún hafði rétt fyrir sér. KGB þakkaði Galinu fyrir þessa ágætu grein. Þetta var upphafið að vinsældum hennar hjá KGB sem varð til þess að hún fékk vegabréf og notaði það til að flýja landið endanlega. Flestir meðlimir Stofnunarinnar voru oft í ferðalögum, en Galina var ekki meðlimur í Flokknum, var ógift og barnlaus og skildi því enga tilvonandi gísla eftir, eina veganestið var frískleg og aðlað- andi framkoma. Neyddist ung til ad ganga í Flokkinn Hún tók ákvörðun fyrst uppúr 1970 að yfirgefa Rússland, þegar vinir hennar voru sem óðast að henni frá lífinu í fangabúðunum þar sem hann hafði hitt fanga frá Ukraínu og Armeníu, sem voru að reyna að berjast til frelsis í lönd- um sínum. Framabraut þessa stúdents var á enda. Hegningar af þessu tagi eru algengar. Nokkrar hrollvekjandi yfirlýsingar nægja til að halda stúdentum í skefjum. „Það var hvorki hræðsla við lík- amsárás né vöntun á nokkrum hlut sem olli því að ég yfirgaf Rússland," sagði Galina. „Mér bara leiddist svo hroðalega." Hún var búin að læra klækina hjá KGB og notaði þá gegn böðlunum. Árið 1978 bað einn starfsmanna KGB Galinu að láta sig vita nákvæm- lega um öll ferðalög ferðamanna inn í landið. Hún sagðist mundu gera það ef hún hefði tíma. Hann lofaði henni ferðalögum til út- kann áreiðanlega ekki ensku. Ef það gengur ekki, þá hringja í næsta sendiráð," var ráðleggingin. Galinu gekk vel í Cork. Hún skipti rúblum fyrir dansarana sem allar voru ólöglegar og gerði aðaldansarann sér vinveittan. Hópurinn kom til London með Aer Lingus á Heathrow-flugvöll kl. 7.20 e.h. og átti að fara til Moskvu fjórum tímum síðar með Aeroflot. Um borð í írsku flugvélinni af- henti fararstjórinn fólkinu aftur vegabréfin sín. Hann var með stokkbólginn kjálka af tannbólgu. Farþegarnir fóru með rútu frá flugvélinni út í flugstöðvarbygg- inguna. Galina hélt skjálfandi hendi á blómunum sem írskur að- dáandi hafði gefið henni, hljóp frá Framhald á bls. 16

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.