Lesbók Morgunblaðsins - 04.02.1984, Blaðsíða 9

maðurinn Svante Arrhenius, sem seint á nítjándu öld
gerði athuganir á þessu fyrirbrigði og kallaði það „gróð-
urhússáhrif", en hann gerði samanburð á því með mæl-
ingum á varmaaukningunni í gróðurhúsi, þegar sólin
skín á glerið.
Mjög víðtæk áhrif á náttúruna
„Við erum að reyna að gera mönnum það skiljanlegt,
að breytingarnar verði fyrr en þeir höfðu búizt við,“
segir John Hoffman, yfirmaður bandaríska náttúru-
verndarráðsins, sem stóð að gerð EPA-skýrslunnar.
„Breytingar í átt til hærri lofthita í þeim mæli, að þær
hafa orðið verulegt tölfræðilegt gildi, verða að öllum
líkindum þegar komnar á og orðnar að raunveruleika á
árunum kringum 1990 til ársins 2000. Okkur er nauðsyn
á að fara að hugsa nánar út í, á hvern hátt við eigum að
bregðast við þessum breytingum og lifa við þær.“
í álitsgerð EPA kemur fram, að meðalhitastigið á
jörðinni myndi að öllum líkindum hækka um allt að 1,5
gráðu á Celsius fram til ársins 2040 og eiga eftir að
hækka um tæpar tvær gráður á Celsius til viðbótar, er
líða taki að lokum þeirrar aldar — en slík varmaaukn-
ing yrði þá meiri en orðið hefur á jörðinni allt frá lokum
síðustu ísaldar. Hækkun hitastigs loftsins yrði þó að-
eins byrjun þeirra breytinga, sem yrðu á náttúrufari
heimsins í heild.
Aukinn lofthiti myndi hafa í för með sér breytingar á
úrkomumagni og úrkomubeltum jarðar, segir í EPA-
skýrslunni. Þannig gætu sum þau svæði í heiminum,
sem núna teljast sérlega frjósöm og gjöful, orðið illilega
fyrir barðinu á viðvarandi þurrkum, en aftur á móti
kynnu sumar af eyðimörkum jarðarinnar að hljóta allt
í einu nægilega úrkomu til að breyta þeim í hin frjó-
sömustu landsvæði. Þá gæti svo farið, að jökulhettur
háfjalla og jafnvel ísbreiður heimskautanna tækju að
bráðna að verulegu leyti, en það yrði svo aftur þess
valdandi, að yfirborð úthafanr.a hefði undir lok aldar-
innar hækkað um allt að 60 sm; mörg byggð ból, sem
standa á láglendi við sjávarsíðuna væru þá í stöðugri
flóðahættu.
Hið versta við þetta allt saman, segir í skýrslunni, er
að slíkar breytingar gætu orðið varanlegar: hugsanlega
Útblásturínn frá milljónum bíla um allan
heim á ekki minnstan þátt í að magna
koltvísýrínginn í andrúmsloftinu.
er nú þegar nægilegt magn koldíoxíðs fyrir hendi í
lofthjúpi jarðar til þess að koma af stað þessari hita-
aukningu, en það dregur hins vegar úr hraða þessarar
þróunar, að úthöfin gleypa í sig umframhitann. En eftir
því sem úthöfin taka að hlýná, hitnar andrúmsloftið
einnig smátt og smátt, segir í niðurstöðum vísinda-
mannanna — þetta gerist jafnvel þótt ríkisstjórnir
hinna ymsu landa færu að aðhafast eitthvað til þess að
draga mjög úr brennslu eldsneytis á borð við kol, olíu og
jarðgas. Það er til dæmis álit hinna bandarísku vísinda-
manna, að jafnvel þótt lagður yrði á alla ofangreinda
orkugjafa 300% aukaskattur um allan heim, myndi sú
aðgerð aðeins seinka varmaaukningu loftsins upp í ca.
1,5°C um fimm ár eða svo. Algjört bann um allan heim
við notkun kola til brennslu — en það er þó „af efna-
hagslegum og pólitískum ástæðum ógerlegt", segir í
skýrslunni, — myndi aðeins seinka varmaaukningunni
um 15 ár.
Margir óvissuþættir
Jafnvel þótt stærðfræðilegir útreikningar séu réttir,
geta vísindamenn samt aldrei verið alveg vissir um, að
þeir hafi tekið með öllu hugsanleg frávik og fengið þeim
rétt tölugildi i gerð heildarlíkansins. Mesti óvissuþátt-
urinn í slíkum tölfræðilegum líkönum af loftslagi eru
úthöfin, sem gegna að verulegu leyti því hlutverki að
safna í sig bæði koldíoxíði og þeim aukavarma, sem
koldíoxíð myndar. Úthöfin binda að öllum líkindum um
það bil 60 sinnum meira af koldíoxíði en það magn, sem
fyrir hendi er í andrúmsloftinu. Samt sem áður eru
vísindamenn í óvissu um, hve langan tíma það muni
taka úthöfin að draga í sig það koldíoxíð, sem leitað
hefur út í andrúmsloftið, eða þann hita, sem koldíoxíðið
hefur náð að mynda í andrúmsloftinu.
„Ef einungis væri um að ræða að verma upp hundrað
efstu metrana af úthöfunum, þá tæki það naumast
lengri tíma en um það bil tvo áratugi," segir Wallace
Broecker við Columbia-háskóla, en hann starfar við
Lamont-Doherty-jarðvísindastofnunina, sem er í bein-
um tengslum við háskólann. En þessi efstu, „blönduðu
sjávarlög" úthafanna leiða þann varma og það koldíox-
íð, sem þau draga í sig, mjög hægt og bítandi niður í hin
dýpri svæði sjávarins. Sjávarlögin eru á stöðugri
LESBÖK MORGUNBLAOSINS 4. FEBRÚAR 1984 9