Lesbók Morgunblaðsins - 16.05.1987, Blaðsíða 9

cenna að fjöldinn allur af myndlistarskólum
•i er ekki séríslenzkt. “ -
Þesskonar atriði koma til dæmis fyrir í
kirkjulegum myndum, sem ég hef nokkrum
sinnum málað. Þar á meðal eru myndir, sem
sprottnar eru af samtölum við kaþólikka og
þar hef ég reynt að koma inntakinu yfir á
tilfinningalegt plan. Kaþólskan verkar á
mitt lúterska uppeldi og lífsskoðanir sem
mystík, - þar úir og grúir af hlutum með
táknræna merkingu.
Mér finnst þetta að ýmsu leyti mun
áhrifameira en það sem við þekkjum úr
okkar lútersku kirkju og ég hef lítið eitt
gert til þess að kynnast því. I því sambandi
er mér minnisstæð athöfn í klaustrinu í
Hafnarfirði, þar sem ung, pólsk nunna
kvaddi foreldra sína í hinsta sinni um leið
og hún vann sitt endanlega klausturheit.
Þetta var geysilega dramatískt og áhrifa-
mikið, þótt það yrði mér ekki beint að mynd-
efni.
Mér stendur aldrei stuggur af þeirri hugs-
un, að ég geti orðið of illustratíftir. Ég geri
mér líka ljóst, að mynd lifir aldrei á hinu
frásagnarlega inntaki, heldur á myndrænum
gæðum. Að ég mála eins og sjá má og kem-
ur til með að blasa við á þessari sýningu,
er einfaldlega vegna þess að það stendur
mér hjarta næst. Ef minn tími vill ekki
meðtaka myndimar, - þá það. Mér er líka
Qárann sama þótt ég verði talinn gamal-
dags; að minnsta kosti fer ég ekki að hlaupa
eftir einhverri tízku.
Svo er það spumingin um að endur-
spegla samtímann. Enginn getur með fullri
vissu dæmt um slíkt, því allt þarf sína fjar-
lægð í tímanum til þess að hægt sé að
leggja á það raunhæft mat. Þegar við tölum
um samtímann, þá dettur okkur í hug fólk
og það sem fólk hefst að. En myndir þurfa
ekki endilega að fjalla um fólk til þess að
endurspegla samtímann. Það hefur verið
sagt að hrein abstraktmynd geti endur-
speglað sinn tíma og ég held að það sé
ekki fjærri lagi.
Annars skyldi maður vara sig á kenning-
um. Það er alltaf verið að búa til teóríur.
Ein er til dæmis sú, að ákveðin stefna kalli
í tímans rás á andstæðu sína og síðar komi
svo fram þriðja stefnan uppúr hinum báð-
um. Sem sagt: Þríhymingur. Önnur kenning
er í þá veru, að allar breytingar í listinni
séu til komnar vegna þjóðfélagsbreytinga.
Sumir hafa oftrú á þeirri kenningu og ég
held að það sé æði oft erfitt að koma auga
á þjóðfélagslegar breytingar bak við allar
þær hræringar, sem við höfum orðið vitni
að í listinni á okkar dögum."
„Nú verður vart við þá tilhneigingu í
vaxandi mæli, að menn sýna saman svo
ólíkar myndir, að annað eins hefði þótt óal-
andi og óferjandi fyrir nokkrum árum. Ég
minni á í því samhandi sýningu Guðrúnar
Tryggvadóttur á Kjarvalsstöðum, sem var
eins og eftir tvo óskylda listamenn og sýn-
ingu Valtýs Péturssonar á fyrra ári, þar sem
var líkt og þrír eða fjórir menn sýndu sam-
an. Sigurður Nordal talaði um einlyndi og
marglyndi ífrægum fyrirlestrum. Hefurþað
einlyndi, sem þótti nauðsynlegt á einni sýn-
ingu vikið fyrir marglyndi?“
„Ætti þetta endursspegli ekki einungis,
hvað þessi samtími okkar er ruglaður, - og
einnig það, að listamenn eiga erfítt með að
veijast þeim holskeflum sífellt nýrra áhrifa,
sem berast að þeim. Það er enginn vafi, að
þetta eru erfiðir tímar fyrir unga og ómót-
aða listamenn".
„Ertu sem fyrrverandi skólastjóri Mynd-
lista- og handíðaskóla íslands ánægður með
þá myndlistarmenntun, sem fram kemur og
séð verður, þegar ungt fólk sýnir?"
„Nei, það er ég ekki. Þegar ég var skóla-
stjóri, urðu átök í skólanum útaf því að ég
vildi að nemendur lærðu ákveðin grundvall-
aratriði myndlistar. Þau átök hafa venjulega
verið kennd við svokallaða Nýlistadeild, sem
er víst til enn. Nú snýst nýlistin þar ekki
lengur um konsept eða hugmyndalist, held-
ur einhvem anga af nýja málverkinu, sem
svo hefur verið nefnt. Mér þótti alltaf rangt,
að mynduð væri sérstök deild utan um
ákveðna stefnu. Hversvegna þá ekki sér-
staka deild með abstraktmálverki eingöngu
og aðra fyrir raunsæi?
Það era ákveðin grandvallaratriði í mynd-
list eins og í öðram listgreinum, en þegar
Ótti, 155x170 sm
Lesið íHvítu bókinni, 200x180 sm
ég sé verk eftir unga listamenn, sem sumir
era búnir að vera í framhaldsnámi erlendis,
þá fínnst mér ég sjá, að þessi grundvallarat-
riði hafa verið vanrækt. Það er ákveðinn
mennunarskortur, sem blasir við.
Forskólinn er í lagi, en strax á öðru ári
fara nemendur að líta á sig sem listamenn
og ég get ekki betur séð en að náminu sé
þá lokið. Maður spyr sjálfan sig: Til hvers
þarf yfirhöfuð listaskóla, þegar svona er
komið? Þetta er orðinn einhverskonar sand-
kassaleikur, þar sem hver nemandi gerir
það sem honum sýnist og ég get ekki séð
neina ástæðu til þess að kosta kennara til
þess að líta eftir þesskonar föndri. Þar að
auki era nú sumir þeir sem eiga að heita
kennarar útskrifaðir fyrir skömmu úr ný-
listadeildinni, þar sem öllum hefðbundnum
lærdómi var hafnað, svo þeir kunna nú held-
ur lítið sjálfir. En það fer ugglaust vel á
því að blindur leiði blindan.
Þar að auki er skólinn alltof stór og
þyrfti að sigta frá miklu fleiri umsækjendur
í inntökuprófum. Að útskrifa 40-50 mynd-
listarmenn á ári hveiju er bara út í loftið.
Reynslan sýnir, að af þeim era aðeins tveir
eða_ þrír, sem ná einhveijum árangri.
Ég er búinn að hugsa mikið um þetta
af þeirri einskæra ástæðu, að ég ber hag
myndlistarinnar fyrir bijósti og get núna
litið á skólann úr nokkurri fjarlægð. Það
er mín skoðun, að skólanum ætti að skipta
í tvennt; hafa sérstakan skóla fyrir listiðnað
og hönnun annarsstaðar. Sú hlið málsins
er vanrækt og þessar greinar líða fyrir sam-
býlið við ftjálsu myndlistina. Hjá stjóm-
málamönnum ríkja aldamótaviðhorf, þegar
þetta ber á góma; þeir skilja ekki þýðingu
góðrar hönnunar, sem er alveg grandvallar-
atriði fyrir árangur í iðnaði. A þessu verður
að taka sem allra fyrst, annað er bara upp-
gjöf. Því miður verður að viðurkenna, að
fjöldinn allur af myndlistarskólum era hrein-
lega gagnslausar menntastofnanir. Það
fyrirbæri er ekki séríslenzkt."
„Nú ert þú orðinn forstöðumaður Kjarv-
alsstaða næstu fjögur árin. Verða það ekki
töluverð viðbrigði fýrir þig, þar sem þú hef-
ur að undanfömu getað gengið óskiptur að
starfi þínu sem listamaður?“
„Þetta er fuilt starf og það er rétt, að
undanfarin 5 ár hef ég eingöngu málað.
Ég hef engar áhyggjur af því, að þessi breyt-
ing komi niður á listinni hjá mér; ég nýti
bara tímann betur. Það er út af fyrir sig
veralegur ókostur við starf málarans, hvað
hann verður eingangraður, sífellt einn að
puða í vinnustofu sinni. Ég var orðinn dá-
lítið leiður á því og þar að auki finnst mér
mjög heillandi og áhugavert að takast á við
þetta starf á Kjarvalsstöðum. Mig langar
til að byggja þar upp öfluga myndlistarmið-
stöð og er með ýmislegt á pijónunum, sem
ég tel þó ekki tímabært að tala um núna.
En meðal þess, sem hægt er að tala um
og verður að veraleika í vor, er alþjóðleg
grafíksýning. Hún verður í öllu húsinu og
ég tel tvímælalaust, að hún verði mesti
myndlistarviðburður ársins. Hún hefur átt
töluverðan aðdraganda; ég viðraði hug-
myndina fyrir fjóram áram, þegar ég komst
í stjórn Kjarvalsstaða.
Éftirspurn eftir sýningaraðstöðu á Kjarv-
alsstöðum er gífurlega mikil; raunar svo
mikil að nú er búið að raða niður öllum
sýningum ársins 1988 og farið að taka á
móti umsóknum fyrir árið 1989. Við geram
ráð fyrir að báðum aðalsölunum, svo og
hliðarsölunum, verði áfram ráðstafað undir
sýningar.
„Og svo er það loftið, þetta óviðjafnan-
lega listaverk arkitektsins. A að vemda
þetta jámavirki þarna um aldur og ævi, eða
er kannski hægt að taka það niður í heilu
lagi og skila því til höfundarins með þakk-
læti fyrir Iánið?“
„Borgin tapaði málinu í undirrétti og nú
er beðið eftir niðurstöðu Hæstaréttar. Dóm-
ur undirréttar var mjög merkilegur; nefni-
lega að þetta mannvirki í loftinu komi
lýsingunni ekki við. Hver sem þarna sýnir,
má þessvegna koma með sinn eigin ljósa-
búnað og setja upp sína eigin lýsingu, - og
það ætla ég einmitt að gera núna.
Meðal þess, sem arkitektinn lagði fram,
vora ljósmyndir af hliðstæðu jámavirki, sem
sett hafði verið upp í því fræga safni, Tate
Gallerí í London. Nú hef ég frétt, að það
hafí allt saman verið rifið niður.“
„Og núna um páskana skoðaði ég nýja
viðbyggingu við Tate Gallerí eftir þann
fræga brezka arkitekt James Stiríing. Ég
held að það væri lærdómsríkt fyrir okkur
að sjá, hvemig hann hefur útfært loftin,
lýsinguna og hvemig dagsljósið nýtist. Það
er stórkostlegt. En að lokum: Eru einhverj-
ar markverðar stefnubreytingar fyrirhugað-
ar á Kjarvalsstöðum?“
„Jú, það er til dæmis í ráði að fleiri sýn-
ingar verði haldnar á vegum hússins, - það
er raunar yfirlýst stefna menningarmála-
nefndar Reykjavíkur. Meðal þess sem hægt
er að segja frá og ráðgert hefur verið á
vegum hússins, er sýning á íslenzkri port-
rettlist, sem haldin verður á árinu 1988, en
grafíksýningin í vor og abstraktsýningin í
vetur era einnig hluti af þessu. Á næsta
ári er fyrirhuguð sýning á færeyskri list og
framundan era margar merkar og áhuga-
verðar sýningar".
GfSU SIGURÐSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 16. MAÍ 1987 9