Lesbók Morgunblaðsins - 04.03.1989, Blaðsíða 4

heimi unglingsáranna
Keflavík í lok sjötta áratugarins
vílíkar breytingar á ekki lengri tíma, þrem
áratugum, hvað þá öld, í lífi þjóðar. Mönnum
hættir til að líta yfír farinn veg þá er þeir ná
miðjum aldri og hugleiða hvað hafí nú áunn-
ist og hvað hafi mátt betur fara og sannar-
lega misjafnt hvaða kröfur menn gera til
lífsgæða.
Þetta voru ár kalda
stríðsins, þegar Krússéf
lamdi með skónum í
ræðupúltið á þingi
Sameinuðu þjóðanna,
þegar Fischer bar
ægishjálm yfir aðra
skákmeistara, þegar
Halldór fékk Nóbelinn,
þegar Ingmar Johansson
rotaði Patterson og
Sigurður A. Magnússon
var ræðumaður á
afmælisfagnaði
Atlantshafsbandalags-
ins.
Fyrri hluti.
eftir ÓLAF
ORMSSON
Fyrir um það bil þrjátíu árum sat ég á
skólabekk í Gagnfræðaskóla í Keflavík. Það
var í gömlu steinhúsi við Skólaveg sem mun
vera byggt árið 1911 og hefur allt fram á
þennan dag verið notað fyrir ýmiskonar
skólastarfsemi. Þá var flest með öðru sniði
í Keflavík en nú, þrem áratugum sfðar, og
það á auðvitað við um allt þjóðlífið.
Ég hef áður rakið uppvaxtarár mín hér
í Lesbókinni í tveim greinum. í þessum foma
útgerðar- og fiskvinnslubæ sem svo sannar-
lega má muna sinn fífil fegri. Það er af sem
áður var þegar Keflavík var ein helsta ver-
stöðin á vetrarvertíðum. Það er ekki ætlun-
in að rekja sögu sjávarútvegsins þar um
slóðir heldur fremur hvemig lffið og tilveran
og hinn stóri heimur horfði við unglingspilti
f lok sjötta áratugarins.
Mánaðarlaun Verka-
MANNS í FERMINGARGJÖF
Ég var fermdur í Keflavíkurkirkju 5. maí
1957. Það ár var séra Bjöm Jónsson sóknar-
prestur f ársleyfi við framhaldsnám í guð-
fræði erlendis og séra Guðmundur Guð-
mundsson, Útskálum í Garði, og séra Jón
Ámi Sigurðsson, prestur í Grindavík, þjón-
uðu Keflavíkurprestakalli veturinn
1956-’57. Aðstæður voru að því leyti hag-
stæðar í Keflavík á þeim árum, að nóg var
um atvinnu og raunar góðæri til lands og
sjávar og nokkur stöðugleiki í þjóðarbú-
skapnum. í þá daga ekki óalgengt að ferm-
ingarböm fengju stórar og verðmætar gjaf-
ir og ekki síðri en nú tíðkast. Ég fékk t.d.
veglegt skrifborð, reiðhjól og peninga sem
svara mánaðarlaunum Dagsbrúnarverka-
manns í þá daga.
Sumarið 1959 var mikil síldveiði fyrir
Norðurlandi og tugir báta frá Suðumesjum
á síldveiðum, saltað á flestum síldarstöðum
og í byijun ágústmánaðar var önnur mesta
aflavika vertíðarinnar og síldaraflinn nálg-
aðist átta hundruð þúsund mál og tunnur.
Þá var algengt að nýjustu fréttir af heildar-
afla bátanna væm sagðar í ríkisútvarpinu
að loknum sfðari kvöldfréttatíma og ég man
að ég hélt lengi bókhald varðandi ýmsa
báta úr Keflavík og frá Suðumesjum og í
septembermánuði 1959 var sagt frá því í
kvöldfréttatíma ríkisútvarpsins að síldveið-
inni væri lokið hjá Suðumesjabátnum Víði
II úr Garði, skipstjóri Eggert Gíslason sem
þá var aflakóngur vertíðarinnar með alls
um nítján þúsund og sex hundrað tunnur
upp úr sjó og aflaverðmæti um 2,5 milljón-
ir sem hefur ekki verið lítill peningur í þá
daga. Og þegar langt var liðið á árið 1959
var sagt frá því í frétt í Morgunblaðinu að
til Keflavíkur hefðu komið fjórtán bátar einn
nóvemberdag með tæplega eitt þúsund
tunnur sfldar og af því ljóst að sfldin var
ekki bara fyrir norðan í þá daga heldur einn-
ig á Faxaflóamiðum.
Skelfileg Tíðindi Af Sjón-
UM - OG KALT STRÍÐ
Veðurfar var heldur rysjótt í Keflavík
veturinn 1958-’59 og einnig á landinu og
miðum. í blaðinu Faxa sem hefur komið út
í áratugi í Keflavík er greint frá því að föstu-
daginn 25. janúar hafi mátt segja að loftið
hafi verið lævi blandið, því miklar þramur
og eldingar settu svip á daginn og ollu víða
nokkram spjöllum, brann t.d. rofi í spennu-
stöð í Vesturbænum og varð rafmagnslaust
um tíma. í febrúarmánuði 1959 er mynd í
Faxa af mikilli snjókomu í Keflavík, bflar á
kafí í snjó og í sama mánuði áttu sér stað
einhver mestu sjóslys á sfðari tímum þegar
togarinn Júlí frá Hafnarfirði fórst á Ný-
fundnalandsmiðum með allri áhöfn, þijátíu
skipsfélögum, og vitaskipið Hermóður út
af Reykjanesi með allri áhöfn, á annan tug
skipveija. Inn í áhyggjulausa veröld ungl-
ingsáranna bárast þessi skelfílegu tíðindi
og óharðnaðir unglingar minntir á fallvalt-
leika lífsins þar sem stutt er á milli gleði
og sorgar.
Úti í hinum stóra heimi var kalda stríðið
svokallaða á milli stórveldanna Banda-
ríkjanna og Sovétríkjanna. Sovétmenn höfðu
ráðist með hervaldi inn í Ungveijaland árið
1956 og sá atburður varð til þess að skerpa
enn frekar andstæðurnar á milli lýðræð-
isríkjanna í vestri og einræðisríkjanna fyrir
austan jámtjaldið. Nikita Krússef var odd-
viti austurblokkarinnar, kommúnistaríkj-
anna. Eisenhower, leiðtogi hins vestræna
heims. Krússéf kom í heimsókn til Banda-
ríkjanna í októbermánuði 1959, um leið og
hann kom við hjá Sameinuðu þjóðunum og
flutti hávaðaræðu, fór úr öðram skónum
og lamdi honum hvað eftir annað f ræðup-
últið í þingsal allsheijarþingsins. Feiknar-
legar andstæður vora í alþjóðamálum og
hart deilt um grandvallaratriði. Þá var
heimsmyndin í Svarthvítu. Einræðisríkin í
Austur-Evrópu og Kína grá fyrir jámum
að vígbúast og svo lýðræðisríkin í Atlants-
hafsbandalaginu til vamar undir forystu
Bandaríkjanna.
í fjölmiðlum1 frá þeim áram. útvarpi og
blöðum, mikið fjallað um mál bandaríska
rithöfundarins og fangans Carly Chess-
manns sem ritaði ævisögu sína og var að
lokum tekinn af lífi í rafmagnsstóli í Kali-
fomíu um mitt ár 1960 eftir að hafa setið
inni í tólf ár granaður um manndráp.
Vinstri stjóm sat að völdum á Islandi
árin 1956-58 og undir lok ferils hennar var
landhelgisdeilan við Breta í hámarki og
árekstrar tíðir á miðunum út af landinu á
milli breskra herskipa og skipa landhelgis-
gæslunnar.
SlGURÐUR A. í NATÓAFMÆLI
í dagbók sem ég hélt árið 1959 er ritað
laugardaginn 11. mars að þann dag hafi
verið mikil hátíðarhöld á Keflavíkurflugvelli
í tilefni tfu ára afmælis „okkar mikla vamar-
bandalags" eins og stendur í dagbókinni og
mun vera átt við Atlantshafsbandalagið og
þegar ég rifja nú upp löngu liðna daga þá
man ég að það var gefið frí í Gagnfræðaskó-
lanum í tilefni dagsins. „Fór upp eftir með
Halldóri og Kalla“ er skrifað í dagbókina
og líklega mun vera átt við Halldór Jens-
son, lögreglumann í Keflavík, og Karl Tayl-
or, slökkviliðsmann á Keflavíkurflugvelli,
skólabræður í þríðja bekk Gagnfræðaskól-
ans í Keflavík. Afmælisins var minnst við
hátíðlega athöfn í stóra flugskýli þar upp
frá og á flugbraut þar í nágrenni. Sigurður
A. Magnússon, rithöfundur, flutti aðalræð-
una, þá áhrifamaður í samtökum um vest-
ræna samvinnu og enn ekki genginn í raðir
rauðliða og þama var múgur og marg-
menni og við strákamir fóram síðan í kvik-
myndahús á vellinum, komum við í ein-
hveijum klúbbi og lfklega þótt við vera bún-
ir að sigra heiminn, fengið að kjmnast helstu
vígtólum þeirra tíma.
Og afreksmenn var svo sem víða að finna
á íslandi um eða eftir miðjan sjötta áratug-
inn. Þá hafði Vilhjálmur Einarsson unnið
það afrek að verða annar í þrístökkskeppni
á Ólympíuleikum í Melboume í Ástralíu og
Friðrik Ólafsson kominn í röð fremstu skák-
manna heimsins og þá áttu Keflvíkingar
auðvitað marga afreksmenn í íþróttum auk
knattspymumannanna. Höskuldur Goði
Karlsson, kennari, var um tíma í hópi helstu
spretthlaupara landsins og sundfólk frá
Keflavík var áram saman í fremstu röð.
Inga og Guðný Ámadætur háðu einvígi um
íslandsmeistaratitla og einnig Magnús Guð-
mundsson og síðar komu við sögu Hörður
B. Finnsson og Davíð Valgarðsson, marg-
faldir íslandsmeistarar í bringusundi, skrið-
sundi og flugsundi.
Tvennar alþingiskosningar vora árið 1959
og pólitískur áhugi töluverður í Keflavík.
Fyrri kosningamar að sumri og snerast að
mestu um kjördæmaskipunina og nýjar regl-
ur varðandi skiptingu landsins niður í kjör-
4