Lesbók Morgunblaðsins - 27.05.1989, Blaðsíða 5

af fyrstu setningum hans í embætti segja
mikið um manninn, eins og: „Verið ekki
hrædd“ og „Ég mun tala við fólkið".
Kennimaðurinn Og Stjórn-
ANDINN
Titlamir á opinberum ritverkum Jóhann-
esar Páls II páfa segja ýmislegt um áhuga-
svið hans:
„Endurlausnari manna“, — „Trúfræðsla
á okkar tímum“, — „Vinna mannsins", —
„Auðugir af miskunnsemi", — „Samfélag
fjölskyldunnar", — „Drottinn og lífgjafi", —
„Móðir Frelsarans“, — „Umhyggja í félags-
legum efnum“, — „Virðing kvenna" og
„Hlutverk leikmanna innan kirkjunnar".
Mikilvægt atriði í boðskap páfa hefur
verið manneskjan sem leitar sannleikans,
hins fagra og góða, þyrstir í frelsið, hlustar
á rödd samviskunnar. Mannkynið er skapað
til þjónustu, eins og Kristur. Aðeins með
því að gefa sig skilyrðislaust getur mann-
eskjan þroskast. Hún er sköpuð til að lifa
fyrir aðra, sem gjöf.
Flestir kynnast aðeins niðurstöðum páfa
eins og þær eru túlkaðar í fjölmiðlum, en
ekki ítarlegum röksemdafærslum hans. Það
er miður, því sem hugsuður bryddar hann
einatt upp á nýjum leiðum í rökræðunni.
Jóhannes Páll II hefur þurft að kljást við
ýmsa hópa innan kirkjunnar, m.a. íhalds-
menn sem neita að fallast á breytingar á
helgisiðum og svo hins vegar „ftjálslynda"
menn sem afneita ýmsum hefðbundnum
guðfræðikenningum. Hefur páfi svipt ýmsa
þeirra kennsluréttindum við kaþólskar
stofnanir um stundarsakir. Auk þess er
páfi andvígur afskiptum presta af stjóm-
málum.
Spumingin um ofbeldi eða friðsamlega
baráttu sækir á okkur öll af vaxandi þunga
eftir því sem óréttlæti og kúgun verður ljós-
ari. Alls staðar þar sem Jóhannes Páll II
páfi ferðast boðar hann frelsisstríð á for-
sendum guðspjallanna, það er að segja án
ofbeldis, án stéttastríðs, með fullri virðingu
fýrir allri manneslqunni og öllu fólki. Norð-
ur-írland hefur fengið að heyra þetta, Ró-
manska Ameríka og Afríka. Sumum finnst
þetta hörð ræða, en Pólland hefur hlustað
og breytt samkvæmt því: Samstaða veitti
andspymu með friðsamlegum hætti og hafði
sigur.
Stjómarstíll Jóhannesar Páls U er ákveð-
inn. Hann hefur tekið ýmsar óvinsælar
ákvarðanir, meðal annars varðandi útnefn-
ingu biskupa og afskipti af klausturreglum.
En markmið hans eru skýr.
Manngerðin
Nafngiftirnar em skrautlegar. Sumir
hafa skilgreint hann sem hreinræktaðan
stjórnmálamann, aðrir sem leikara, karl-
rembu, mannvin, íhaldsbullu, friðarboða eða
flökkupáfa. Kaþólskir menn kalla hann
„hinn heilaga föður“. Margir utan kaþólsku
kirkjunnar hafa látið þau orð falla, að hann
sé ein eftirminnilegasta og áhrifamesta per-
sóna sem þeir hafa hitt. í þeim hópi er
meðal annars forseti íslands, frú Vigdís
Finnbogadóttir.
Páfinn er að sönnu alger íhaldsmaður
hvað varðar það sem hann álítur lögmál
Guðs. í bók sinni „Persóna og verknaður“
sem út kom 1969 tekur hann skýrt fram
að persónu leyfist að andæfa og beijast
gegn einræðisstjórnarfari eins og nasisma
og kommúnisma, sem og auðvaldshyggju,
en persónunni leyfist hins vegar ekki að
setja sig upp á móti lögum Guðs.
Höfundur er í móttökunefnd kaþólsku kirkjunn-
ar á (slandi vegna hirðisheimsóknar páfa.
Á myndinni eru Vigdis Finnbogadóttir, síðar forseti íslands, og bekkjarfélagar hennar í Landakotsskóla árið 1942. Vigdís
er þriðja frá vinstri í fremstu röð. Lengst til hægri er fröken Guðrún (Jónsdóttir) en til vinstri er systir Lioba sem kenndi
hannyrðir og reikning. Hún lifír enn í hárri elli og býr á heimili sankti Jósefssystra í Hafharfírði.
Froken Guðrún efldi metnað
okkar fyrir hönd tungunnar
— segir Vigdís Finnbogadóttir forseti sem á ljúfar minningar úr Landakotsskóla
orseti íslands, Vigdís Finnbogadóttir, hóf skóla-
göngu sína í Landakotsskóla, bamaskóla kaþó-
likka í Reykjavík, árið 1937 og lauk þaðan
fullnaðarprófi 1942. Ástæðan fyrir því að for-
eldrar hennar völdu Landakotsskóla var sú að
móðir Vigdísar, Sigríður Eiríksdóttir, hafði
verið þar nemandi og líkaði vel, ekki síst
vegna þess að kaþólsku systurnar, sem þar
kenndu, höfðu vakið áhuga hennar á hann-
yrðum. Hún var því ekki í neinum vafa um
að skólinn stæði fýrir sínu.
„Móðir mín fékk þarna afar góða undir-
stöðu í dönsku sem hún taldi síðar að hefði
gert sér kleift að fara beint í nám í Dan-
mörku að loknum námsárunum í Verslunar-
skólanum," segir Vigdís. „Hún vildi að ég
fengi líka að ganga í þennan skóla þar sem
mikil áhersla var auk þess lögð á listrænar
greinar. Systurnar hvöttu okkur til að koma
í skólann snemma á morgnana þegar þær
hefðu Iokið bænum sínum, áður en eiginleg
kennsla hófst, til að læra föndur. Við bjugg-
um til þama brúðuhús og fjölmargt annað.
Viðtal
KRISTJÁN JÓNSSON.
Fyrir þetta þurfti að vísu að greiða eitthvað
aukalegá fyrir utan skólagjöldin sem reynd-
ar vom mjög lág en óhjákvæmileg vegna
þess að skólinn var ekki opinber stofnun.
Óll heilsugæsla í skólanum fór þó fram á
vegum borgaryfirvalda.
Systumar kenndu okkur flestar greinar
en íslenskar konur kenndu okkur íslensku
og íslandssögu. Frú Sigurveig Guðmunds-
dóttir í Hafnarfirði var þá að byija að
kenna, komung og yndisleg kona, hún
kenndi okkur íslensku í yngri bekkjunum.
Hana hef ég haldið vináttu við alla tíð síðan.
Guðrún Jónsdóttir, fröken G'iðrún, eins og
hún var alltaf kölluð, kenndi okkur íslensku
og ég man svo vel eftir henni að það er
eins og hún sæti héma hjá okkur. Ekki var
það vegna þess að hún væri ströng, öðm
nær. Hún var kona sem átti sér sterkar
rætur í íslenskri menningu; það er ógeming-
ur að gleyma þvi sem hún miðlaði okkur.
Við lærðum ljóð utanað, þ. á m. ljóðabálka
Matthíasar Jochumssonar um Eggert Ólafs-
son og Hallgrím Pétursson, og hún lét okk-
ur standa upp og fara með þau; um leið
kenndi hún okkur framsögn án þess að við
gerðum okkur grein fyrir því. Hún kveikti
hjá okkur áhuga á miðaldabókmenntunum
með því að segja okkur með sínum eigin
orðum íslendingasögur i lok kennslustunda,
eins og framhaldssögur, og þurfti ekki að
hafa bók við höndina. Hún kunni þær utan-
bókar og gerði þær svo lifandi að síðar,
þegar ég kom á sögustaðina sjálfa, var ég
búin að sjá þetta allt fyrir mér í huganum.
Einhveijar myndir sýndi hún okkur reyndar
líka, ég sá alltaf svo auðveldlega fyrir mér
Fljótshliðina, „Fögur er hlíðin." Kennslu-
stundir fröken Guðrúnar höfðu slík áhrif á
líf mitt að ég efast um að ég sæti hér ef
ég hefði ekki notið hennar!
Ég er ekki ein um þetta; allir nemendur
hennar eru sammála um þau áhrif sem hún
hafði á þá. Hún hafði svo góð áhrif á sjálfs-
vitund okkar sem íslendinga, metnað okkar
fyrir tunguna.
Systir Clemensia kenndi okkur lesgrein-
arnar, þ. á m. landafræði. Hún var íslensk
og hafði verið í klaustumámi í útlöndum
en kom aftur heim. Hún var alin upp af
erlendri nunnu sem bar sama nafn og hafði
kennt móður minni. Skólinn fékk þegar hér
var komið sögu námsbækumar frá Ríkisútg-
áfu námsbóka svo að ekki vom lengur notað-
ar bækur á erlendum tungum við kennsl-
una. Ég vár að sjálfsögðu alin upp við
kjamgott fóður Jónasar frá Hriflu í sögutí-
munum! Ensku hófum við að læra 12 ára
gömul og þá lögðu séra Boots, sem seinna
samdi fransk-íslenska orðabók, og hinir
prestamir aðaláhersluna á talkennslu, þeir
notuðu enska kennslubók.
Kaþólskri trú var aldrei haldið að okkur,
ekkert reynt að fá okkur til að ganga í kirkj-
una. Hins vegar man ég að allir dagar hóf-
ust með morgunbæn og bænimar vom að
einu leyti frábmgðnar lúterskum bænum;
við báðum alltaf Maríubænir líka. Mig
minnir að kennsludegi hafi einnig lokið með
stuttri bæn. Við fengum fallegar biblíu-
myndir í verðlaun þegar við stóðum okkur
vel í skólanum og ég á ennþá kassa með
slíkum myndum.
Jólin vom ákaflega skemmtileg. Miklum
tíma var eytt í desember til að undirbúa
hátíðina, fyrst og fremst jólajötuna. í byijun
mánaðarins fengum við að opna kassa sem
geymdu málaðar gifsstyttur af Jesúbaminu,
Maríu og Jósef, ijárhirðunum og vitringun-
um, að ógleymdum lömbunum. Undir yfir-
umsjón kennaranna fengum við að reisa
fallegt, lágreist fjárhús; helstu hlutarnir
vom tilbúnir í kössunum en raða þurfti
þeim saman á réttan hátt og koma styttun-
um fyrir á viðeigandi stöðum. Hey var haft,
inni í fjárhúsinu. Þetta var gert um hver jól
og jólahátíðin sjálf í skólanum fór síðan öll
fram umhverfis jötuna.
Ég held að vistin í Landakotsskóla hafi
verið mér mikil stoð síðar þegar ég fór til
útlanda í nám, ég skildi svo vel kaþólska
trú og siði fólksins í Frakklandi. Fjölskylda
mín var öll mjög lútersk. Afi minn var prest-
ur og föðurfólkið mitt starfaði mikið í KFUM
en með þessum sveigjanleika, sem ég met
svo mikils, hugurinn var opinn fyrir öðmm
skoðunum líka. Annars gefur það auga leið
að kaþólikkar njóta hér almennrar virðing-
ar. Þeir hafa lagt ríkan skerf af mörkum
til heilbrigðismála okkar með því að reka
sjúkrahúsþjónustu í Stykkishólmi, Hafnar-
firði og Reykjavík frá því um aldamótin.
Um sjálfa mig get ég sagt að skólavist mín
í Landakoti er gmndvöllur þess að milli mín
og kaþólska safnaðarins á íslandi hefur lengi
ríkt einlæg vinátta.“
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 27. MAl 1989 5

I
I
V.
X