Lesbók Morgunblaðsins - 25.09.1993, Blaðsíða 3

ISSBIÚK
HílaSiJíiffiSESglfflEHffl
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvstj.: Haraldur Sveinsson. Ritstjór-
ar: Matthías Johannessen, Styrmir Gunn-
arsson. Ritstjórnarfulltr.: Gísli Sigurðs-
son. Ritstjórn: Kringlunni 1. Sími 691100.
Montserrat
gnæfír yfir hæðir og daladrög Katalóníu. Þetta
fjall hefur verið mönnum uppspretta andans og
tilfinningalegt tákn og er nú einnig ægifagurt
útivistarsvæði með sérkennilegri trúar- og ferð-
amiðstöð.
Forsída
í dag verður opnuð í Norræna Húsinu sýning á
verkum eftir Skagamálarana svonefndu, sem
dvöldu og störfuðu á Skagen í Jótlandi um og fyr-
ir síðustu aldamót. Meðal þeirra var sú eina sem
var innfædd þar, Anna Ancher, og varð hún frábær
málari og merkilegur kóloristi þrátt fyrir takmark-
aða skólun. Á forsíðunni er ein af myndum henn-
ar: „Sólskin í bláu stofunni", 1891. Um Skagamál-
arana er grein í blaðinu eftir Gísla Sigurðsson.
Goðgá
Hjalti Skeggjason var dæmdur sekur fjörbaugs-
maður um goðgá fyrir kviðling, sem hann kvað
á Lögbergi um Óðinn og Freyju. Hermann Páls-
son segir í grein sinni að það hafi ekki verið
nein tilviljun, að Óðinn og Freyja lentu hlið við
hlið í níðvísu um ásatrú. Bæði voru þau bendluð
við seið, en sú fjölkynngi var hvað mest and-
styggð kristnu fólki
Hjalmar Gullberg
Samningur
MagnúsÁsgeirsson þýddi
/ dag hafa Guð og N. N.,
(sem er, vegna stöðu sinnar,
nefndur skáld hér að neðan),
svofelldan samning gert:
Skáldið skal vera á jörðunni
erindreki Eilífðarinnar.
Svo að hann fái til sigurs
Sókn að Efninu hert,
á honum ungum að lærast
andvaka og næturvinna.
Guðs vilji, en ei veraldar kredda,
skal vera hans lögboð hvert.
Skáldið skal vera vökull
vörður hjá tímans fljóti,
heilskyggn á lifandi lýða
örlög og æviferð,
dómbær um dagsins vanda
í draumsins veröld — og hljóti
að launum örfárra oflof
og óþökk hjá lýðsins mergð.
Að því glögglega greindu,
að Guð er án skyldna á móti,
yfirlýsa aðiljar báðir
sig ásátta um þessa gerð.
Höfundur var sænskt Ijóðskáld, 1898-1961.
Umburðarlyndi
Okkur hefur löngum
verið boðað að um-
burðarlyndi sé
kristilegur og góður
eiginleiki sem
mönnum beri að
rækta með sér því
það muni gera heim-
inn betri. Okkur er meira að segja sagt í
hinni helgu bók að við eigum að fyrirgefa
óvinum okkar, ekki sjö sinnum heldur sjötíu
sinum sjö sinnum.
Ef við bijótum af okkur gagnvart ein-
hveijum, þykir okkur vænt um ef hann er
ekki að erfa það við okkur og okkur er líka
ljóst að þeir gallar geta verið á hegðun
okkar að það þurfi meira en meðal umburð-
arlyndi til að sætta sig við þá.
En til þess að umburðarlyndið og sáttfýs-
in verki eins og til er ætlast, þurfa báðir
aðilar að skilja málin á nokkurn veginn
sama hátt. Ef ég tæki því með umburðar-
lyndi að einhver þorpari stæli frá mér eða
misþyrmdi mér hvað eftir annað, mundi
ekkert stoða þótt ég fyrirgæfi honum af
öllu hjarta. Þótt ég lýsti því yfir við hann
með himneskum helgisvip að ég ætlaði ekk-
ert að erfa þetta við hann, mundi hann
ekki gera annað en að hlæja að mér því
hann mundi ekki skilja málin á sama hátt
og ég. Hann yrði bara feginn að þurfa ekki
að hafa áhyggjur út af því að ég tilkynnti
lögreglunni næsta þjófnað og hann mundi
með ánægju löðrunga mig á síðari vangann
ef ég byði hann fram.
Góður maður sem starfaði um tíma í
Afríku neitaði að læsa íbúðardyrum sínum
þegar hann fór. Hann sagði að það sem
vantaði væri að menn treystu hinum inn-
fæddu. Ef þeir sæju að þeim væri treyst,
mundu þeir meta það að verðleikum og
ekki angra þann mann meira. Og maðurinn
hélt uppteknum hætti þangað til hann átti
ekki annað eftir en buxurnar sem hann stóð
í. Mennirnir sem hann treysti höfðu hirt
allt hitt.
Annað dæmi um vanhugsað umburðar-
lyndi eða öllu heldur andlegan sljóleika og
hirðuleysi viðgengst ótrúlega mikið hjá okk-
ur. Ef menn misnota barn eða smygla eityj-
lyfjum er eins og ekkert hafi skeð. Brota-
mennirnir eru yfirheyrðir og síðan látnir
lausir með þeim ummælum að málið sé
upplýst. Nú verði það kannað og þegar tími
sé til kominn verði dæmt í því. Ekkert virð-
ist vera skeytt um það að óþokkarnir þakka
hamingjunni fyrir umburðarlyndið og halda
áfram að kappi að drýgja sömu glæpina,
meðan silalegt réttarkerfíð dundar við að
kanna málið, stundum svo árum skiptir. Og
dómarnir eru eftir því, svo vægir að þolend-
ur glæpaverkanna trúa hvorki sínum eigin
augum né eyrum. Samúðin er ekki með
þeim heldur glæpamönnumun. Svívirt barn-
ið verður að bera harm sinn í hljóði og þola
andlega limlestingu sína eins og ólæknandi
sár til æviloka, unglingar verða að ræflum
vegna þess að óprúttin kvikindi leiddu þá út
í eiturlyfjaneyslu til þess að græða fé. Ekki
má segja frá brotum þeirra opinberlega
hvað þá heldur birta af þeim myndir því
það getur sært fjölskyldur þeirra. En hvað
um fjölskyldurnar sem glæpir þeirra bitnuðu
á? Voru sár þeirra eithvað léttbærari? Og
voru það ekki glæpamennirnir sjálfir sem
særðu sitt fólk? En þeim er alltaf hlíft. Mér
er fyrirmunað að skilja hvers vegna þessi
vesalmennska gagnvart ómennum við-
gengst.
Stundum er sagt að lög heimili ekki harð-
ari refsingar en upp eru kveðnar þótt um
viðbjóðslega glæpi sé að ræða. Þá er ráðið
að breyta þeim lögum og þyngja viðurlögin.
Og gera slík mál að forgangsmálum í réttar-
kerfínu svo að fantarnir þurfi ekki að bíða
endalaust eftir málalokum. Ég tek það fram
til að afstýra misskilningi að mér kemur
ekki til hugar að refsingar bæti menn eða
þeir snúist til iðrunar og betra lífs í tukthús-
inu. Síður en svo, þeir verða yfírleitt verri
eftir fangelsisvistina og þolendur brotanna
hafa ekkert gagn af því að þeim sé refsað,
sárin gróa ekki fyrir það. Það jákvæða við
fangelsisvistina er að almennilegu fólki er
forðað frá glæpaverkunnm meðan bófarnir
sitja inni. Þeir gera ekkert af sér á meðan.
Þess vegna þarf að dæma slíka menn til
sem lengstrar fangelsisvistar svo að sak-
laust fólk fái sem lengst að vera í friði fyr-
ir þeim.
Það á alls ekki að láta þá lausá þótt
málið sé upplýst, ef sök þeirra er sönnuð.
Það á að eingangra þá frá öðru fólki allt
frá handtöku þangað til þeir hafa afplánað
dóm sinn. Og ég viðurkenni fúslega að mér
fyndist ekkert að því að dæma þá til nauð-
ungarvinnu. Það er ljótt orð, eftir reynsluna
í einræðislöndunum, en ef brotið er ljótt er
ekkert við það að athuga þótt menn séu
neyddir til að bæta samfélaginu það með
ólaunaðri vinnu. Það mætti meira að segja
láta þá vinna að byggingu nýs og mann-
helds fangelsis.
Samúð okkar, kærleikur og hjálp á að
beinast að þeim sem brotið var gegn þótt
oftast sé aldrei hægt að græða sárin að
fullu. Og okkur er skylt að vernda aðra frá
svipuðum örlögum með því að einangra
glæpalýðinn sem lengst og best og koma í
veg fyrir að hann komist í tæri við fleiri
fórnarlömb. Umburðarlyndi, sáttfýsi og fyr-
irgefning eru lofsverðir kostir en ef brota-
maðurinn skilur þá ekki á sama hátt og við
og fæst ekki til að bæta ráð sitt, væri öllum
fyrir bestu að hann sæti inni til æviloka.
Torfi Ólafsson
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 25. SEPTEMBER 1993 3