Lesbók Morgunblaðsins - 11.05.1996, Blaðsíða 4

SOPWITH Pup, brezk orrustuflugvél frá 1916. Margir fyrrum flugmenn þessarar tegundar hafa talið hana haft bestu
flugeiginleika allra flugvéla frá þessum tíma.
Þróun
lofthernaðar
skyti á milli blaðanna þannig að úr varð
að brynveija skrúfublöðin. Innan tveggja
vikna hafði flugmaður vélarinnar, R. Garr-
os, skotið niður fimm óvinaflugvélar. Flug-
vélin var nú orðin öflugt árásarvopn. I ap.
1915 var Garros skotinn niður og áður en
honum tókst að eyðileggja vélina höfðu Þjóð-
veijar lagt hald á hana. Um mitt sumarið
höfðu Þjóðveijar endurbætt sínar flugvélar
og ellefu nýjar Fokker Eindekker 1 voru
teknar í notkun. Vélin var knúin áfram af
eitthundrað hestafla vél og skaut vélbyssan
á milli skrúfublaðanna. Þessi flugvél gerði
Þjóðverja að herrum himinsins og það var
ekki fyrr en um vorið 1916 sem bandamönn-
um tókst að finna svar við Eindekker vél-
inni. En Adam var ekki lengi í paradís eftir
að þýska vélin Albatros D var kynnt. Albatr-
os D var tvíþekja, knúin áfram af 160 hest-
afla vél og var mjög hraðfleyg. Það sem
mestu máli skipti var að vélin var búin
tveimur Spandau vélbyssum sem gátu skot-
ið 1.000 skotum á mínútu sem var marg-
falt meira en vélar bandamanna gátu. Þessi
nýja þýska vél flaug hringi í kringum vélar
bandamanna, hún var hreyfanlegri og hafði
meiri skotkraft og varð eina hlutverk henn-
ar að skjóta niður óvinavélar. Meðal líftími
breskra flugmanna þá var einungis ellefu
dagar á vígstöðvunum, slíkir voru yfirburð-
ir Albatros D vélarinnar. Bandamönnum
tókst þó að lokum að binda enda á sigur-
göngu þýsku vélarinnar. Sopwith Camel hét
ein þeirra véla og náði að halda 112 mílna
hraða á klst. í 10.000 feta hæð og var 10,5
mín. að klifra upp í þá hæð. Þýska seiglan
var þó ekki lengi að segja til sín og Fokker
D VII birtist á vígstöðvunum. Flugvélin
hafði 160 hestafla Mercedes vél, klifraði upp
i 10.000 fet á 9,5 mín. og náði 118 mílna
hraða á klst. Það sem mestu máli skipti var
að þessi vél gat „hangið á skrúfunni", þ.e.
hún stollaði ekki þegar hún skaut beint upp
öfugt við vélar bandamanna. Fokker D VII
sópaði flugvélum bandamanna á brott, slík-
ir voru yfírburðir hennar. Þessi vél kom þó
of seint til að snúa stríðs gæfunni Þjóðveij-
um í hag. í upphafi stríðsins voru flugvélar
óvopnaðar en í styijaldarlok voru þær hrað-
fleygar og vel vopnaðar þannig að mikil
þróun átti sér stað. Stríðsaðilar notuðust
líka við sérstaklega gerðar sprengiflugvélar
og urðu framfarir mjög örar á því sviði í
stríðinu. I styijaldarlok voru stórar sprengi-
flugvélar farnar að bera allt að 4 tonn af
sprengjum að skotmörkum í 800 mílna fjar-
lægð. I fyrri heimsstyijöldinni verður flug-
vélin að vopni sem nauðsynlegt er að hafa
í huga við framkvæmd hernaðaraðgerða og
vegur hennar átti enn eftir að vaxa.
m þessar mundir eru liðin 5 ár frá því að Fjöl-
þjóðaherinn hóf árásir sínar gegn írökum
fyrir botni Persaflóans. 31 þjóð sameinaðist
í því að hrekja íraka frá Kúvæt sem þeir
höfðu hernumið nokkrum mánuðum áður.
Áður en landherinn hrakti íraka í burtu
höfðu þeir mátt þoia linnulausar Ioftárásir
allan sólarhringinn í um sex vikur. Flugvél-
ar léku lykilhlutverkið í glæstum sigri á
írökum. I tilefni þessa er vert að líta um
öxl og skoða þróun lofthernaðar.
Flugvélar voru fyrst
notaðar í hernaði í fyrri
heimsstyrjöldinni og
fyrst aðeins til könnunar.
En hlutverk þeirra breytt-
ist brátt.
Eftir FRIÐJÓN
E. JÓNSSON
Upphafið
17. desember 1903 tókst Wright-bræðr-
unum að fljúga fyrir afli og hafa stjórn á
fluginu. Flugvél þeirra bræðra var knúin
áfram af tólf hestafla vatnskældri vél. Þessi
fyrsta flugferð heimsins stóð í 12 sekúndur
og flaug Orville um 500 fet (ca. 160 m).
Þijár aðrar flugferðir voru famar þennan
dag og stóð sú lengsta í 59 sek. og flaug
vélin rúmlega hálfa mílu í þeirri ferð.
Fyrri Heimsstyrjöldin
Þegar fyrri heimsstyijöldin braust út vom
hernaðartól háloftanna ekki hátt skrifuð og
lítil áhersla var lögð á það svið hernaðar-
ins. Fyrir lok styijaldarinnar urðu fyrmefnd
hernaðartól þó einn af mikilvægustu þáttum
styrjaldarrekstursins. Þýska herráðið sagði
í sept. 1914 að hlutverk flugmanna væri
að afla upplýsinga, ekki beijast („see, not
to fight“). Þjóðveijar unnu mikinn sigur á
Rússum við Tannenburg því að þeir þekktu
stöðu þeirra. Hindenburg segir í minningum
sínum að án flugmanna hefði sigurinn við
Tannenburg ekki verið mögulegur. Frakkar
nýttu flugvélina í sama tilgangi og fjand-
menn þeirra og kom það bandamönnum til
góða í septemberbyijun 1914. Frakkar vom
fyrstir til að átta sig á enn einu notagildi
flugvélarinnar. R. Saulnier útbjó brynplötur
á skrúfur flugvéla sem fram að þessu höfðu
verið óvopnaðar. Honum hafði ekki heppn-
ast að haga málum þannig að vélbyssan
HIN FRANSKA Coudron GIII. Hún var í upphafi fyrri heimsstyrjaldarinnar
mikið notuð, bæði af Frökkum og Bretum; fyrst í könnunarflugi og síðar
við flugkennslu.
FOKKER Dr.l (Dreidecker 1 eða þríþekja) Þessi þríþekja Fokker varð ein
þekktasta orrustuflugvél fyrri heimsstyrjaldar, og þá ekki síst vegna þess
að hinn frægi flugkappi, Manfred von Richtoven flaug slíkri vél og var skot-
inn niður í henni eftir að hafa grandað 80 flugvélum bandamanna.
4