Lesbók Morgunblaðsins - 26.04.1997, Blaðsíða 12

LEIKGERÐ NJÁLU
Á SNÆLDUM í
ÞÝSKALANDI
Leikgeró Njálssögu hefur nú verió gefin útí hljóð-
bókarformi í Þýskalandi. ÞÓRARINN STEFÁNS-
SONAR var í kynningarhófinu í Bonn.
TGEFANDI leikgerðarinnar er Der
HörVerlag, en hefur notið sam-
vinnu við vestur-þýska útvarpið
WDR undir forystu leikstjórans og
íslandsvinarins Wolfgangs Schiffers, hafði
frumkvæði að leikgerð verksins og hélt utan
um framleiðsluna. Höfundur er David Wade
og leikstjóri Klaus Mahrlánder. Verkið tekur
rúma fimm tíma í flutningi og er því komið
fyrir á fjórum hljóðsnældum. Titill leikgerðar-
innar er „Ófriðartréð - íslenska sagan af
Njáli hinum spaka“ (Der Baum des Haders
- Die islándiscche „Saga vom weisen Njál“).
Njálssaga er hér sögð í nýjum búningi þar
sem einungis stuttum köflum upprunalegu
sögunnar er fylgt frá orði til orðs þó að sögu-
þráðurinn haldist. Áhersla hefur verið lögð
á að segja söguna í formi samtala sem öll
hafa sprottið úr penna höfundar en eru skrif-
uð í anda Njálu. Þannig er sagan stytt og
löguð að eiginleikum útvarps. í bæklingnum
sem fylgir kassettunum segir m.a. að „íslend-
ingasögurnar hafí enn í dag andleg áhrif á
íslendinga, þær eru einskonar orkubú lands-
manna óháð tíma og rúmi. Þangað sækir
þjóðin styrk sinn og von. Rithöfundar nútím-
ans á íslandi leggja áherslu á gildi sagnanna
í nútímaþjóðfélagi og segja þær upphaf skáld-
sagnaforms nútímans."
i eldhúsið og bilinn
Hljóðbækur hafa rutt sér mjög til rúms
víða um Evrópu á undanförnum árum og í
Bandaríkjunum eru þær orðnar sjálfsagður
hlutur í bókaverslunum. Stærsti hluti þeirra
hljóðbóka sem eru á markaðnum í Þýskalandi
eru leikverk unnin í samvinnu við útvarps-
stöðvar. í könnun sem gerð var fyrir um hálfu
ári kom í ljós að stærsti notendahópur hljóð-
bókanna eru vel menntaðar konur á miðjum
aldri, húsmæður eða útivinnandi. Þær nota
bækumar aðallega við heimilisstörfin. Síðustu
ár hefur þó myndast nýr hópur notenda, en
það eru karlmenn á milli þrítugs og fertugs
sem, af ýmsum ástæðum, eyða miklum tíma
í bílnum. Ellilífeyrisþegar og sjónskertir eru
einnig stór hópur notenda. Það má því ganga
út frá því að hljóðbókin sé samkeppni við út-
Morgunblaóió/Þórarinn Stefónsson.
Leikgerð Njálu kynnt í íslenzka sendiráðinu í Bonn. Á myndinni eru Wolfgang Schiffer
frá Vestur - þýzka útvarpinu, Sibylie von Harz starfsmaður PR Agentúrnum, sem ann-
ast markaðssetningu, Claudia Baumhöfer frá útgefandanum Hör Verlag, sendiherrahón-
in Ingimundur Sigfússon og Valgerður Valsdóttir, og Klaus Mehrlander, sem leikstýrði
leikgerðinni á Njálssögu.
varpsstöðvar og að bókaútgáfur hafí þar með
skapað sér nýjan markhóp.
Utgáfufyrirtækið „HörVerlag“ sem gefur
út leikgerð Njálu, var stofnað árið 1993 í
þeim tilgangi að gefa út hljóðbækur. Níu
stórar og virtar bókaútgáfur standa að baki
„HörVerlag" m.a. Kiepenheuter & Witsch í
Köln, Suhrkamp í Frankfurt og Schott Musik
International í Mainz. Það má því vera ljóst
að í engu mun skorta varðandi markaðssetn-
ingu hljóðbókarinnar. Útgáfur sem þessar
hljóta æ meiri athygli í Þýskalandi og er
þeim iðulega stillt upp á áberandi stöðum.
Þjóóleg menningarveizla
Þann 17. apríl tóku sendiherrahjónin í
Bonn á móti tæplega eitthundrað gestum í
tilefni útgáfunnar þar sem hljóðbókin var
kynnt blaðamönnum og öðrum áhugamönn-
um um íslensk málefni. Boðið var til þjóðlegr-
ar menningarveisju með íslenskum smárétt-
um, fróðleik um íslendingasögumar og tón-
list. Hlín Pétursdóttir óperusöngkona flutti
íslensk sönglög og Claudio Puntin lék af
fíngrum fram á klarinettumar sínar þar sem
hann lagði út af íslenskum þjóðlögum.
Claudio er eiginmaður Gerðar Gunnarsdóttur
fíðluleikara í Köln.
Jónas_ Kristjánsson, fyrrverandi forstöðu-
maður Ámastofnunar, hélt fræðandi ræðu
um íslendingasögurnar með áherslu á Njáls-
sögu og lofaði leikgerðina sem nú er komin
út. Jónas sagði það góða hugmynd að færa
söguna í þetta form og lagði áherslu á að
hyggja þyrfti að útgáfu íslendingasagnanna
í fjölbreyttara formi en nú er. Hann nefndi
í ræðu sinni að nokkrar kvikmyndir hefðu
verið gerðar um þetta efni en að hans mati
hefur engin þeirra tekist sem skyldi. Jónas
sagði einnig að mikilvægt væri að þýða sög-
urnar á þjálla máli en er á þeim bókum sem
nú eru fáanlegar í Þýskalandi og nefndi í
því sambandi nýjar útgáfur Diederichs útgáf-
unnar í Munchen sem hann bindur vonir við.

Á BLINDRABÓKASAFNI íslands.
r
Morgunblaóið/
S
GROSKA OG TIMAMOT
I UTGAFU HLJOÐBOKA
Með tilkomu Hljóóbókoklúbbsins eru hljóðbækur
orðnar fastur lióur í bókaútgáfu hér á landi.
KJARTAN ARNASON kannaði útgáfu klúbbsins
á undanförnum misserum og hugleiðir fyrirkomu-
lag hljóðbókaútgáfu í náinni framtíð.
SÚ VIÐBÓT í bókaútgáfu sem varð
með tilkomu Hljóðbókaklúbbsins var
tímabær, jafnvel kærkomin ef marka
má ágætar viðtökur við þessu fram-
taki. Auk mánaðarbóka fyrir félaga, stendur
klúbburinn fyrir viðamikilli útgáfu á íslend-
ingasögunum ásamt bamaefni, hvorttveggja
fyrir almennan markað.
Mánaðarbækurnar eru orðnar 11, þegar
þetta er skrifað, þaraf 6 íslenskar, flestar
nýlegar, Islenskur aðall og Bandamanna saga
eru öldungar í þeim hópi, hin síðarnefnda sú
eina íslensku bókanna sem ekki er lesin af
höfundi - af augljósum ástæðum. Tvær af
bókunum komu út samtímis prentuðu bók-
inni, aðrar eru frá síðustu árum.
Þýddu bækurnar eru lesnar af leikurum,
og er lestur á bókum klúbbsins í heildina
eitt traustasta gæðamerki útgáfunnar, auk
þess menningarsögulega starfs sem í því felst
að varðveita upplestur höfunda á eigin verk-
um, starf sem Ríkisútvarpið hefur verið nær
einrátt um til þessa.
Timamót
Nú eru breyttir tímar í útgáfu hljóðbóka
hér á landi, því Blindrabókasafn íslands til-
kynnti á degi bókarinnar, að nú verði almenn-
ingi boðið að kaupa úrval af hljóðbókum
þess. Gefist það vel er stefnt að því að auka
umsvifin í hljóðbókasölunni. Þetta eru nokkur
tíðindi fyrir unnendur bóka og upplesturs,
því efni safnsins hefur fram að þessu svo til
eingöngu verið ætlað blindum og sjónskert-
um, og ekki komið fyrir almenningseyru. Á
safninu eru þegar nálægt fimm þúsund titlum
innlendra og erlendra bóka, úrval nýrra bóka
hefur aukist ár frá ári, og síðustu árin hafa
nýjustu jólabækurnar verið innlesnar og fáan-
legar til láns nokkru fyrir jól.
En jafnframt þessum ágætu fregnum
vaknar spuming um stöðu annarra sem að
hljóðbókagerð vinna, sem mér vitanlega eru
aðeins tveir aðilar auk safnsins, Hljóðbóka-
klúbburinn og Hljóðsetning ehf., sem gaf út
talmálsdiska með bókmenntaefni á síðasta
ári. Hver verður staða þessara fyrirtækja
gagnvart Blindrabókasafni með ríkið að fjár-
hagslegum bakhjarli? Hverju breytir þetta
um framtíðarhorfur fjölbreyttrar hljóðbóka-
útgáfu í landinu?
Samvinna
Það er auðvelt að sjá fyrir sér að einn
aðili yfirtæki þann ofursmáa hljóðbókamark-
að sem í þessu landi er: sá semrer fjárhags-
lega öflugastur. En myndi það horfa til heilla
fyrir hljóðbókaútgáfuna í heild? Sjá má nokk-
uð ákveðnar línur í þessari útgáfu þegar á
þessu stigi málsins, og með því að skerpa
þá drætti sem fyrir eru og efna til samvinnu
í stað samkeppni, má vinna hljóðbókinni hið
mesta gagn og stuðla að fjölbreytni í útgáfu.
Einsog málin standa skarast útgáfa
nefndra aðila nokkuð, jafnvel verið að gefa
út sömu bækur í mismunandi lestri á svipuð-
um tíma. Þetta helgast auðvitað af því að
bækur Blindrabókasafns hafa ekki farið á
opinn markað. En með því að efla þá sérhæf-
ingu sem blasir við, væri unnt að skapa þess-
um aðilum ágæta afkomu.
Verkaskipting um almenna útgáfu gæti
til að mynda verið þessi: Hljóðbókalúbburinn
héldi áfram með íslendingasögurnar og sér-
hæfðari útgáfu, td. fræðibækur, Blindrabóka-
safnið sæi um ný skáldverk, ævisögur o.þ.h.,
en Hljóðsetning með sitt einvala lið leikara,
hefði lesið barnaefni á sinni könnu. Með þessu
móti þyrfti útgefíð efni ekki að skarast, og
ólík fagþekking og dýrmæt reynsla myndi
varðveitast.
Góð samvinna á þessu sviði getur ótvírætt
stuðlað að öflugri og fjölbreyttari hljóðbóka-
útgáfu. Sem auðvitað er draumur okkar allra.
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 26. APRÍLl 997