Lesbók Morgunblaðsins - 07.03.1998, Side 10
MYNDIR OG TEXTI:
GÍSLI SIGURÐSSON
Draslarabragur einkennir
umhverfið of víða á
byggðu bóli á Islandi og
virðingarleysi við gamlar
byggingar og mannvirki
er landlæqt. En bað eru
líka til ánægjulegar und-
antekningar og hér verður
vikið að nokkrum þeirra.
AFERÐUM um landið fer
ekki hjá því að athugull
vegfarandi sjái of mörg
dæmi um virðingarleysi
við gömul hús og mann-
virki, hreinan draslara-
skap, eða að minnsta
kosti vöntun á snyrti-
mennsku. Þeir sem mest eiga ólært í þessu
efni eru bændur. Með steinsteypuöldinni og
vélaöldinni fór allt á hvolf; vélunum var alltof
víða fleygt út fyrir garð eða bak við bæinn um
leið og þær gengu úr sér, en sjaldnast tími til
að ganga almennilega frá í kringum ný útihús.
Þó eru að sjálfsögu til markverðar undan-
tekningar.
Þrátt fyrir hraða uppbyggingu hefur endan-
legur frágangur og jafnvel metnaðarfull snyrti-
mennska fremur fundið sér farveg í þéttbýlinu.
Það er með frágang og snyrtimennsku eins og
margt annað að hvorttveggja er smitandi.
Menn verða samdauna draslarabragnum þar
sem hann ríkir og áhrif þess ef einhver tekur
til hendinni eru líka augljós.
Tvö dæmi má sjá um þetta frá Evrópulönd-
um. Annars vegar er Portúgal þar sem hægt er
að aka klukkustundum saman gegnum byggðir
og bæi, þar sem öll hús virðast ófullgerð og
flestar lóðir fullar af drasli. Andstæðan, hin
fullkomna snyrtimennska, birtist í löndum eins
og Sviss og Austurríki.
Mér fannst ég sjá hliðstæðu við sumt úr því
umhverfí við gömul bárujámshús í Stykkis-
hólmi; hús sem enn eru í fullu gildi þótt þau
séu lítil á nútíðar mælikvarða. En það er búið í
þeim enn og eftirtektarvert að ekki hefur þótt
ástæða til að kaffæra þau með trjágróðri. í
kringum þau er vallgróið upp að veggjum,
stundum dálítið óslétt því engu hefur verið um-
turnað til að slétta úr mishæðum. Og svo er
kartöflugarðurinn og rabarbarinn á sínum stað
og ef til vill hjallur.
Trjágarðar geta verið fagrir, en stundum
eru þeir til óþurftar. Eg hef minnst á það áður
og endurtek það hér, að það er varla lengur
hægt að mynda sumar fallegar kirkjur fyrir
alltof háum og nærgöngulum trjám og áhuga-
samur vegfarandi getur ekki lengur séð þær í
þessum felubúningi. Þar á meðal er hin fagra
kirkja á Grund í Eyjafirði og kirkjan á Stóra-
Núpi í Gnúpverjahreppi.
Braggamir urðu hluti af íslenzkri bygging-
arhefð eftir stríðið, en landsmenn hafa aidrei
tekið þá í sátt. Enda þótt hringformið sé eitt af
frumformunum og boginn hluti af klassíkinni í
byggingarlist, hefur það verið nokkuð sam-
dóma álit landsmanna að braggar séu ljótar
byggingar. Menn líta á þá sömu augum og torf-
kofana; hvorttveggja sé bezt að útmá. Það er of
seint að tala um það núna, en í Reykjavík hefði
átt að varðveita einhvers staðar lítið bragga-
hverfí. Þau vom daglegur vemleiki fólks á
tímabili; talsverður hópur fólks sem nú er kom-
inn til vits og ára, ólst þar upp og á sínar
æskuminningar bundnar við Camp Knox eða
Múlakampinn. Aðeins stendur einn stór og
verklegur braggi eftir sunnan við Rauðavatn.
m m m o H
Ws t&i 'Jp?
,
i .
s yii . m m m ■ ■
■i# m ■ , m wkrm-'
!§■. M:/ - fr:l 'i þ, i i I- i i t \ | .1 |»: 11 -.m-m, 111 1 y
• |
■ -
STYKKISHÓLMUR: Gömlu húsin, hvert með sínu lagi og hvert með sínum litum eru staðarprýði og vel við haldið þó að sjá megi að sumstaðar hafi u
runalegum giuggapóstum verið fargað fyrir heilar rúður og á einu þeirra er nútíma álklæðning á þaki, sem fer þó prýðilega.
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 7. MARZ1998