Lesbók Morgunblaðsins - 09.10.1999, Síða 14

Lesbók Morgunblaðsins - 09.10.1999, Síða 14
BYLTING I ÞÝÐINGUM ISLENSKRA BÓKMENNTA EFTIR SIGURÐ A. MAGNÚSSON Þýðingar á íslenskum bókmenntum tóku verulegan fjörkipp þegar Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs komu til sögunnar árið 1962. Undanfarinn aldar- Driðjung hafa umskiptin orðið nánast ævintýraleg og fjölmörg bókmenntaverk íslenskra höfunda verið þýdd og birt á Norðurlandamálum. Merki listahátíðarinnar í Plovdiv í Búlgaríu sem fram fór í júnímánuði síðastliðnum. Borgin Plovdiv og einkum þó „Gamla Plovdiv" sést hér í túlkun búlgarska nævistans Tsankos Lavrenov. Borgin hefur verið menningar- og verslunarmiðstöð um aldir. sagna, smásagnasafna, ljóðabóka eða leikhús- Laxness, Jökul Jakobsson, Erling E. Hall- TIL skamms tíma var tiltölulega fátítt að bókmenntir samdar á ís- lensku þættu eiga erindi útfyrir landsteinana. Þar voru fombók- menntirnar og skáldsögur Hall- dórs Laxness að sjálfsögðu skín- andi undantekningar. Islenskir höfundar sem skrifuðu á dönsku, norsku eða þýsku voru talsvert þýddir á aðrar tungur, svosem Jóhann Sigurjónsson, Guð- mundur Kamban, Gunnar Gunnarsson, Krist- mann Guðmundsson og Jón Sveinsson, en heimalningar máttu þegar best lét gera sig ánægða með að fá stöku smásögu eða nokkur ljóð birt á erlendum tungum í dagblöðum eða tímaritum. Auk Halldórs Laxness mun Olafur Jóhann Sigurðsson hafa verið eini höfundur- inn sem fékk allmörg verk sín þýdd á erlendar tungur, og þá einkum austan jámtjalds. Að- eins eitt af verkum Þórbergs Þórðarsonar, Is- lenskur aðall, kom út á dönsku, ensku og þýsku, og þá talsvert stytt. Sömuleiðis kom Islandsk kust (Þorpið) eftir Jón úr Vör út í sænskri þýðingu Ariane Wahlgren árið 1957. . Arið 1960 kom út í Aþenu ljóðasafn mitt, Þanatos tou Balder kai alla poiemata (Dauði Baldurs og önnur ljóð), og er eina bókin sem þýdd hefur verið af íslensku á grísku. Með- þýðandi var skáldið Gíorgos S. Patríarkeas. Þrjár af skáldsögum Halldórs Laxness hafa komið út á grísku (Salka Valka, Heimsljós og ísiandsklukkan) en vora allar þýddar úr þýsku. Umskipti Þýðingar á íslenskum bókmenntum tóku veralegan fjörkipp þegar Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs komu til sögunnar árið 1962. Þá bauðst íslendingum að leggja fram árlega tvö bókmenntaverk og fá þau þýdd á dönsku, norsku eða sænsku á kostnað ráðsins. Það hafði ekki endilega í för með sér að verkin fengjust gefin út á Norðurlöndum, en þegar kom frammá áttunda áratuginn fóra norrænir útgefendur að taka við sér og gefa út sum þeirra íslensku verka sem tilnefnd höfðu verið til verðlaunanna - og reyndar líka mörg önn- ur. Undanfarinn aldarþriðjung hafa umskiptin orðið nánast ævintýraleg og fjölmörg bók- menntaverk íslenskra höfunda verið þýdd og birt á Norðuriandamálum, verk eftir Davíð Stefánsson, Stefán frá Hvítadal, Tómas Guð- mundsson, Jóhannes úr Kötlum, Stein Stein- arr, Snorra Hjartarson, Jón úr Vör, Guðmund Daníelsson, Olaf Jóhann Sigurðsson, Stefán Hörð Grímsson, Hannes Sigfússon, Einar Braga, Hannés Pétursson, Þorstein frá Hamri, Matthías Johannessen, Jóhann Hjálmarsson, Thor Vilhjálmsson, Guðberg Bergsson, Véstein Lúðvíksson, Pétur Gunnarsson, Guðmund Steinsson, Olaf Hauk Símonarson, Jökul Jak- obsson, Birgi Sigurðsson, Arna Ibsen, Hrafn- hildi Hagalín Guðmundsdóttur, Geir Kristjáns- son, Njörð P. Njarðvík, Þorgeir Þorgeirsson, Bjöm Th. Bjömsson, Böðvar Guðmundsson, Ólaf Gunnarsson, Svövu Jakobsdóttur, Fríðu Á. Sigurðardóttur, Álfrúnu Gunnlaugsdóttur, Steinunni Sigurðardóttur, Vigdísi Grímsdóttur, Guðrúnu Helgadóttur, Ólgu Guðrúnu Áma- dóttur, Elínu Ebbu Gunnarsdóttur, Herdísi Egilsdóttur, Kristínu Steinsdóttur, Fransiscu Gunnarsdóttur, Ármann Kr. Einarsson, Einar Má Guðmundsson, Einar Kárason, Gyrði Elí- asson, Ólaf Jóhann Ólafsson, Aðalstein Ásberg Sigurðsson, Andrés Indriðason, Friðrik Erl- ingsson, Þórarin Eldjám, Hallgrím Helgason, Sjón, Guðmund Andra Thorsson og Kristínu Ómarsdóttur. Verk margra þessara höfunda hafa sömu- leiðis verið þýdd á aðrar tungur, ensku, þýsku, hollensku, frönsku, spænsku, ítölsku, pólsku, tékknesku, litháísku eða tyrknesku. Meðal höfunda, sem ekki hafa verið gefnir út á nor- rænum tungum en komið út á ensku, þýsku, frönsku, japönsku eða esperantó, era Agnar Þórðarson, Gísli J. Ástþórsson, Linda Vii- hjálmsdóttir, Ingibjörg Sigurðardóttir, Iðunn Steinsdóttir, Anna K. Brynjúlfsdóttir, Einar —Heimisson, Garðar Sverrisson, Kristín Marja Baldursdóttir, Jón Óskar, Sigurður Pálsson, Heiður Baldursdóttir og Sigrún Eldjám. Safnrit Það sem hér hefur verið mjög gróflega rak- ið (og vísast er eitthvað ótalið) tekur til skáld- verka eftir 70 höfunda (að undirntuðum með- töldum). Era þá ótalin þau fjölmörgu safnrit eða sýnisbækur á mörgum tungum sem kynnt haf'a íslenskar bókmenntir á nýliðnum áratug- um. Fer þar langmest fyrir ljóðasöfnum, en nokkur smásagnasöfn hafa líka litið dagsins Ijós og tvö söfn leikrita. Annað þeirra var Fire and Ice - Three Icelandic Plays í þýðingu Ein- ars Haugens (University of Wisconsin Press 1967) og birti leikrit eftir Jóhann Sigurjóns- son, Davíð Stefánsson og Agnar Þórðarson. Hitt var Modem Nordic Plays - Iceland í þýð- ingu Alans Bouchers og Guðrúnar Tómas- dóttur (Universitetsforlaget í Ósló 1973) og birti fimm leikrit eftir fjóra höfunda: Halldór dórsson og Odd Bjömsson. Meðal eldri smásagnasafna má nefna sýnis- bókina Islandfíke noveller (Foreningen Nor- den, Kobenhavn 1945), undir ritstjóm Eriks Andersens, með smásögum níu höfunda, frá Gesti Pálssyni (1852-1891) til Halldórs Stef- ánssonar (1892-1979). Næst kom safnritið Seven Icelandic Short Stories sem gefið var út af menntamálaráðuneytinu 1960 undir rit- stjóm Ásgeirs Péturssonar og Steingríms J. Þorsteinssonar sem einnig samdi inngang. Þá kom sýnisbókin Icelandic Short Stories undir ritstjórn Evelyn Scherabon Firchow, sem gef- in var út í New York 1974 (The Ámerican- Scandinavian Foundation and Twayne Publis- hers) og endurútgefin af Iceland Review 1982 undir heitinu A Ray of Sunshine and other selected short stories from Iceland. Þar birt- ust smásögur eftir 25 höfunda. Elstur var Þorgils gjallandi (1851-1915) og yngstur Guð- bergur Bergsson (f. 1932). Árið 1979 birtist á norsku sagnasafnið Island forteller - Islands- ke noveller, undir ritstjórn Ivars Eskelands, með smásögum eftir 36 höfunda ásamt 3 forn- um þáttum og 3 þjóðsögum. Vegna bók- menntakynningar í Berlín sumarið 1980 stóð ég ásamt Heinz Baraske og Ingeborg Drewitz að kynningarritinu Land aus dem Meer (193 bls.) þarsem meðal annars efnis vora birt prósaverk eftir Halldór Laxness, Guðberg Bergsson og Thor Vilhjálmsson ásamt Ijóðum eftir sex skáld. Fyrir menning- arkynninguna Scandinavia Today í Banda- ríkjunum haustið 1982 tók ég saman 68 síðna kynningarrit í stóra broti undir heitinu Icelandic Writing Today með verkum 13 prósahöfunda og 22 ljóðskálda. Við þennan lista má bæta Islandsheftum nokkurra bókmenntatímarita í Bandaríkjun- um, Bretlandi og Þýskalandi. Vorið 1977 helg- aði breska tímaritið Modern Poetiy in Translation 30sta heftið ljóðlist 11 íslenskra skálda og birti samtals 72 ljóð. Bandaríska tímaritið Micromegas helgaði 3ja hefti 1977 íslenskri ljóðlist og birti 22 ljóð eftir 10 skáld. Loks ber að nefna þýska tímaritið die horen sem helgaði ríkulega myndskreytt 143ja heft- ið (1986) íslenskum bókmenntum og birti, ásamt greinum um sagnagerð, ljóðlist og leik- ritun, 69 ljóð eftir 29 skáld, smásögur eftir 14 höfunda og brot úr 4 leikritum. Islandsheftið af die horen varð svo vinsælt að það var tví- vegis endurprentað og seldist í áður óþekkt- um upplögum. Norræn safnril nútímaljóðlistar Era þá ótalin safnrit íslenskrar sam- tímaljóðlistar á mörgum tungum. Að frátöld- um sýnisbókum Richards Becks, Watsons Kirkconnells, Páls Bjarnasonar og Jakobínu S. Johnson í Vesturheimi snemma á öldinni og safnritum þeirra Olafs Hansens, Udvalgte is- landske Digte fra det nittende Aarhundrede (Dansk-islandsk Samfund 1919) og Guðmund- ar Kambans, Hvide Falke - Digte fra Islands lyriske Guldalder (Munksgaard 1944), munu Svíar hafa orðið fyrstir til að gefa út þesshátt- ar bækur. Ariane Wahlgren gaf út í Svíþjóð árið 1959 safnritið Modern islandsk poesi (FIBs Lyrikklubb) með 91 ljóði eftir 13 skáld, frá Jóhanni Sigurjónssyni (1880-1919) til Jó- hanns Hjálmarssonar (f.1939). Næst kom út í danskri þýðingu Pouls P.M. Pedersens safn- ritið Fra hav tiljokel (Munksgaard 1961) með 33 ljóðum eftir 9 skáld, frá Davíð Stefánssyni (1895-1964) til Hannesar Péturssonar (f. 1931). Tveimur áratugum síðar kom frá hendi sama þýðanda sýnisbókin Strejftog i Islands poesi gennem vort sekel (Poul Ki-istensens Forlag 1982) með 397 ljóðum eftir 28 skáld, frá Davíð Stefánssyni til Elísabetar Þorgeirs- dóttur (f. 1957). I Finnlandi kom út í þýðingu Maj-Lis Holmberg Mellan fjall och hav - Modern islándsk lyrik (Schildts 1974) með 115 ljóðum eftir 4 skáld (Stein Steinarr, Jón úr Vör, Snorra Hjartarson og Hannes Péturs- son). Þremur árum síðar kom út á finnsku hjá Weilin + Göös frá hendi sama þýðanda safnrit- ið Ja tunturin takaa kuulet - Islannin sod- anjálkeistá lyriikka (Og þú heyrir handan fjallsins - íslensk ljóðlist eftir stríð) með 185 ljóðum eftir 22 skáld, frá Jóhannesi úr Kötl- um tii Nínu Bjarkar Ámadóttur (f. 1941). Loks kom frá hendi Maj-Lis Holmberg sýnis- bókin Europa slutar hár - 5 islándska lyriker (Schildts 1983) með 73 ljóðum. í Svíþjóð kom út í þýðingu Inge Knutssons safnritið Ord frán ett utskár - Sju islándska lyriska modernister (Bo Cavefors Bokförlag 1974) með 82 ljóðum. Þess má geta í framhjáhlaupi að Inge Knutsson hefur á liðnum 25 áram þýtt á fimmta tug íslenskra skáldverka sem birst hafa í Svíþjóð. I Noregi komu út þrjú safnrit íslenskrar nútímaljóðlistar. Fyrst kom Islandske dikt frá várt hundreái■ (Fonna For- lag 1975) í þýðingu Ivars Orglands, með 530 ljóðum eftir 76 skáld, frá Guðmundi Guð- mundssyni skólaskáldi (1874-1919) til skálda sem fædd vora í byrjun sjötta áratugar. Næst kom Váren kjem ridand - Islandsk etter- 1 4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/USTIR 9. OKTÓBER 1999

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.