Alþýðublaðið - 27.07.1983, Blaðsíða 4

alþýðu-
MhT'lL'J
Miðvikudagur 27. júlí 1983
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhannes Guðmundsson.
Stjórnmáiaritstjóri og ábm. Guðmundur Árni Stefánsson.
Biaðamenn: Þráinn Hallgrímsson og Friðrik Þór Guðmundsson.
Auglýsingastjóri: Áslaug G. Nielsen.
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdóttir.
Ritstjórn og auglýsinar eru að Ármúla 38, Reykjavík, sími 81866.
Setning og umbrot: Alprent hf. Ámúia 38.
Prentun: Blaðaprent, Síðumúla 12.
Áskriftarsíminn
er 81866
Þjóðverjar mótmæla gereyðingarvopnum:
Fimmtíu bæjar og sveitarfélög í V-Þýska-
landi lýst kjarnorkuvopnalaus svæði
Fimmtíu bæjarráð í Vestur-
Þýskalandi hafa gripið til eigin ráða
vegna áætlana V-Þýsku stjórnar-
innar að leyfa uppsetningu nýju
bandarísku eldflauganna þar í lok
þessa árs eða í byrjun næsta árs.
Bæjarráðin hafa einfaldlega bann-
að, að vopnum verði fyrir komið
innan marka bæjanna. Þetta hafa
þau gert með því að lýsa viðkom-
andi héruð „kjarnorkuvopnalaus
svæði“.
Það er meirihlutinn í bæjarráð-
unum fimmtíu, sem tekið hefur
með þessu ráðin af ríkisstjórn
landsins, ef hún hyggst koma nýju
eldflaugunum fyrir innan bæjar-
marka viðkomandi sveitarstjórna.
Flest bæjarfélögin taka það fram í
samþykktum sínum, að þau séu
andvíg hvers konar gereyðingar-
vopnum og muni aldrei heimila, að
þau verði sett niður á landsvæði,
sem þau hafa umráð yfir. Þetta á
því jafnt við um kjarnorkuvopn og
aðrar gerðir vígefna, sem valdið
geta dauða fjölda manna á skömm-
um tíma. Friðarhreyfing í V-Þýska-
landi hefur mjög lagt að sveitar-
stjórnarmönnum að beita sér gegn
nýjum kjarnorkuvopnum og er það
m.a. von þeirra, að samþykktir bæj-
arráðanna í þessu efni muni þrýsta
á stjórnvöld í Bonn að endurskoða
afstöðu sína til uppsetningu nýrra
vopna.
Ekki tekið alvarlega...
Þessi hreyfing meðal sveitar-
stjórnarmanna sem ekki var talin
mjög merkileg og varla til stórræð-
anna, hefur nú breiðst út til nokk-
urra stórra bæjarfélaga i V-Þýska-
landi. í byrjun var hér aðeins um að
ræða nokkur lítil bæjarfélög, sem
jafnaðarmenn stjórnuðu, en þetta
framtak þýskra jafnaðarmanna í
sveitarstjórnum, er ekki talið neitt
fyndið lengur því einhvers staðar
verða hin vondu vopna að vera.
Þess vegna hafa Vestur-Þýskir
hugvitsmenn í lögfræðistétt nú
beint athugunum sínum að því,
hvort bæjarráðin hafi raunverulegt
vald til að blanda sér í öryggis- og
utanrikismál á þennan hátt.
í íhaldsstjórn Kohls eru ráðherr-
ar samt ekki í stórum vafa. Hinir
frjálslyndu íhaldsmenn hafa þegar
ákveðið að valdið sé þeirra. Að-
stoðarráðherra Horst Waffen-
schmidt lýsti því nýlega yfir, að
bæjarráðin hefðu ekkert umboð til
að taka ákvarðanir í þessu efni.
„Allar ákvarðanir í öryggismálum
eru í höndum sambandsstjórnar-
innar“, segir hann.
„Táknrænn stuöning-
ur“
í þeim bæjarráðum sem íhalds-
menn stjórna, vinna þeir af miklu
kappi við að fá þau til að falla frá
öllum kröfum um kjarnorku-
vopnalaus svæði. Hinum megin í
pólitísku litrófi í V-Þýskalandi
vinna jafnaðarmenn að því að fá
sína menn í sveitastjórnum til að
standa fast á réttinum um sjálfsá-
kvörðunarrétt í þessu efni. Þeir gera
þá kröfu til vara, að lágmarks réttur
Framhald á 2. síðu
Um þriðjungur gamals fólks í Danmörku á enga vini og ættingja. Fjöldi þeirra sér enga ástæðu til að lifa
lengur...
Án fjölskyldna og vina finnst mörgum öldruöum lífið óbærilegt:
Einmanaleikinn rekur marga til sjálfsmorða
Fangi úr Solidarnosc lýsir vistinni í pólsku fangelsi:
fangaklefar"
á daginn og fjarlægja öll föt, þann-
ig að eftir það verða fangar að haf-
ast við í undirfötum sínum. Einu
sinni á klukkustundarfresti er ljós
tendrað i klefunum til að fanga-
verðir geti fylgst með því sem er að
gerast innan veggja. Oft á dag er
einnig athugað hvað fangarnir séu
að aðhafast í klefunum. Fyrir kem-
ur að dýnur fanganna eru skornar
upp til að kanna hvort þeir aðhafist
eitthvað sem bannað er innan
veggja fangelsisins.
Bækur eru afhentar föngum per-
sónulega því þeir hafa ekki aðgang
að bókasafni fangelsisins, sængur-
föt eru alltaf óhrein, útvarp og sjón-
varp fá þeir ekki að hafa og bannað
er að hlýða á guðsþjónustu á
sunnudagsmorgni í útvarpinu.
Refsingar
Ef fangar óhlýðnast reglum fang-
elsisinS, er byrjað á því að taka af
þeim matarpakkana. Ef það nægir
ekki, þá tekur við einangrun í tvær
vikur.
Þegar þessi lýsing Zofíu Romasz-
ewsku er skoðuð, þarf engan að
undra þó að Pólverjar fyllist ekki
neinni hrifningu yfir því að verið er
að „afnema herlög“ í landinu um
þessar mundir. Vitað er að ástand
mála mun ekki breytast mikið við
þessa „reglugerðarbreytingu" yfir-
valda.
Hið eina jákvæða, sem gerðist
við afnám herlaganna, var að um
600 fangar fengu uppgefnar sakir.
En yfirvöld gættu þess að ganga
ekki of langt. Ennþá eru um 75 leið-
togar Samstöðu í haldi og ekki er
meiningin að láta þá lausa á næst-
unni.
Fríðargöngumenn í V-Þýskalandi sýna fjölda fómaríamba í ýmsum stríðs-
hrjáðum löndum — fyrr og nú — svart á hvítum krossum
„Yfirfullir, dimmir og kaldir
Pólskir fangaklefar eru dimmir,
kaldir og yfirfullir af föngum.
Fangaverðirnir eru allsráðandi í
fangelsunum. Þetta kemur m.a.
fram í bréfi, sem einn fyrrum leið-
togi Samstöðu í Póllandi, smyglaði
úr landi nýlega. Fanginn heitir
Zofía Romaszewska. Hún var í
febrúar í ár dæmd i þriggja ára
fangelsi fyrir störf á vegum útvarps
Solidarnosc. í bréfi sínu lýsir hún á
opinskáan hátt aðstæóum í pólsk-
um fangelsum í dag. Lýsing hennar
á þó sérstaklega við Rakowiecka-
fangelsið, þar sem margir félagar
Solidarnosc sitja nú í Varsjá.
Meðal fanganna voru félagar
KOR-samtakanna svo sem Jacek
Kuron og Adam Michnik, einnig
fyrrum talsmaður Solidarnosc Jan-
usz Onyszkiewicz og einn af nán-
ustu ráðgjöfum Lech Walesa, sagn-
fræðingurinn Bronislaw Geremek.
Zofía var í haldi í þriðju álmu
fangelsisins í Varsjá meðan hún
beið þess að koma fyrir rétt.
Afskaplega lítið rými er fyrir
hvern fanga í klefunum. Fjórir
fangar eru í hverjum klefa, sem að-
eins er um tíu fermetrar á stærð. í
hverjum klefa er eitt borð, fimm
stólar, handvaskur með köldu vatni
og klósett, sem hengi er fyrir í
kvennaklefum.
Lítill loftventill stjórnar loft-
streymi inn í klefana. Loftið er ekki
annað en andrúmsloft, hvort sem er
að vetri eða sumri, þannig að jökul-
kalt er að vetrinum en óskaplegur
hiti myndast yfir sumarmánuðina.
Margir fangaklefar eru svo
dimmir, að þar verður að láta ljós
loga allan sólarhringinn til að sjá
til. En þó er ljósið svo dauft, að
ekki er hægt að lesa við það.
Föngum er bannað að liggja í
fletum sínum yfir daginn þó að að-
eins sé hægt fyrir einn þeirra í einu
að ganga milli fletanna fram að
klefadyrunum.
Hver fangi hefur leyfi til að
ganga um i fangelsisgarðinum í
hálftíma á dag. Skv. bréfi Zofíu
koma fangaverðir milli fimm og sex
Eflaust gera margir sér ekki
grein fyrir því hve sjálfsmorð eru
algeng allt í kringum okkur.
Danska blaðið Aktuelt skýrði frá
því nýlega að hundruð aldraðra
Dana tækju sitt eigið líf, þar sem
tilvera þeirra væri orðin tilgangs-
laus; þeir ættu ekki lengur vini,
ættingjar þeirra væru flestir látnir
og kunningjarnir flestir látnir eða
komnir á dvalarheimili. Þriðji
hver maður sem fremur sjálfs-
morð í Danmörku er eldri en
sextugur. Alls fremja um fimmtán
hundruð manns sjálfsmorð í Dan-
mörku árlega.
„Ég get afskaplega vel skilið, af
hverju svo margir aldraðir vilja
ekki lifa lengur. Tölurnar eru
vissulega ekki upplífgandi. Ótrú-
lega margir aldraðir hafa engan
náinn ættingja sem yfirleitt skipt-
ir sér af því hvort þeir eru lifandi
eða látnir. Því velja margir sjálfs-
morðið til að losna við elli sem er
gersneydd tilgangi.“ Þetta segir
yfirlæknir á sjúkrahúsinu í Óð-
insvéum í viðtali við Aktuelt ný-
lega.
Það er einmitt einmanaleikinn,
sem læknirinn bendir á, er veldur
mestu um þá afdrifaríku ákvörð-
un að taka sitt eigið líf. Slæmt er
að vera einn, en ennþá verra er að
vera yfirgefinn þegar slíkar hugs-
anir leita á hugann. Margir aldr-
aðir verða fyrir því að missa margt
í einu: Vinnustaðinn, vinnufélag-
ana og kunningjana. Þá eru fjöl-
mörg dæmi um alvarlega einangr-
un eftir skilnað. Fjöldi manna
sem skilur við konur sínar sér á
eftir börnunum í síðasta sinn.
Þeir skilja það kannski ekki þá,
en þeir sjá það síðar, þegar ein-
manaleikinn fer að sverfa að. Því
líta margir svo á, sem skoða þessi
mál, að fjölskyldan og tengslin,
sem hún veitir, sé í rauninni öfl-
ugasti aflvakinn gegn hugsunum
af þessu tagi,
Menn, sem lokað hafa sig af,
dragast einnig smám saman út úr
öllu félagslífi. Þeir sjá á eftir jafn-
öldrum sínum og gráta einmana-
leikann , en segja svo nei, þegar
þeim er boðið heim til vina eða
fyrrum kunningja. Sumir geta
ekki, aðrir vilja ekki en flestir eiga
erfitt með að eignast nýja kunn-
ingja.
Kirsten Rudfeldt, sem vinnur
að rannsóknum í atvinnumála-
ráðuneytinu, segir að mikilvægt
sé að kynna öllu gömlu fólki þann
frumskóg möguleika sem bjóðist
öldruðum til að eyða ævikvöldinu
á skemmtilegan og nytsaman
hátt“ Það er fjöldi möguleika á
ýmsum sviðum, þar sem gamlir
og ungir geta komið saman,
skemmt sér og skipst á skoðun-
um, gefið hver öðrum sjálfsvirð-
ingu og ánægju. En þessir mögu-
leikar munu aldrei ná til allraý
segir hún.
Hún bætir því einnig við, að
ekki sé hægt að þvinga fólk til að
taka þátt í starfsemi sem þessari.
Það sé hluti af dæminu, að það
sem menn hafi ekki lagt rækt við
á unga aldri, „bitni á þeim af full-
um þunga þegar aldurinn færist
yfirý eins og hún orðar það.
Þessari mynd var smyglað út úr Biawowenka-fangelsinu á síðasta árí. Hún
sýnir Solidarnosc-leiðtoga i fangelsisgarðinum...