Alþýðublaðið - 03.12.1986, Blaðsíða 2

2
Miðvikudagur 3. desember 1986
RITSTJ Q.R N AHG R EIN
Leið lýðræðis-
jafnaðarmanna
A undanförnum árum hafa æ fleiri þjóðir'valiö leiö
jafnaðarstefnunnar viö endurreisn þjóðfélagsskip-
unar, sem hefur dagað uppi I andfélagslegum og
mannfjandsamlegum kerfum alræðis kommúnis-
mans og misrétti auðhyggjunnar.
Framan af öldinni vildu margir trúa þvl, að sovét-
kommúnisminn gæti leyst vandamál ójafnaðar og
ófriðar. En dómur reynslunnar er annar. Sovét-
kommúnisminn byggði á hugmyndum um rlkisein-
okun efnahagsstarfseminnar og þar með alls efna-
hagslegsog pólitlsks valds. Reynslan sýnirað þjóð-
félög af þessu tagi eru ósamrýmanleg lýðræði og
frelsi. Þeim er haldið saman með valdbeitingunni
einni saman. Þeim hefur Kka mistekist að leysa
efnahagsvandann. Þjóðfélög af þessu tagi eru þvl
ekki lengur fyrirmynd fátækum þjóðum, sem vilja
brjótast til bjargálna. En þessi þjóðfélög eru hættu-
leg heimsfriönum, einfaldlega vegna þess að þau
byggja á ofbeldi og fótum troða mannréttindi.
Sagan sýnir einnig aö kapitalisminn — óheftur
markaðsbúskapur— hefureinatt skelfilegarfélags-
legar afleiðingar I för með sér. Fjármagnseigendur
leitajafnan eftireinokunar-og forréttindaaðstöðu, á
kostnaö fjöldans. Markaöskerfið felur I sér innbyggt
jafnvægisleysi, sem lýsir sér I ójöfnum vexti lands-
hluta og þjóðfélagshópa. Óheftur markaösbúskap-
ur virðist ekki ráða við það vandamál, að skapa at-
vinnu handaöllum. Hann hefurl sértilhneigingartil
ofþenslu og samdráttar.
Mðalatriðið er að kapitalisminn leiðir til eigna- og
tekjuskiptingar, sem er I engu samræmi við vinnu-
framlag og atorku einstaklinganna. Sú tvlskipting
þjóðfélagsins milli allsnægtaog forréttindaannars
vegar og örbirgðar og réttleysis hins vegar, sem
hlýst af óheftum markaðsbúskap, útilokar að lokum
að lýðræðislegt stjórnarfar geti þrifist.
Kapitalisminn er þess vegna, út frá okkar llfsskoð-
un, siöferðflega fordæmanlegur. Einu takmörkin
fyrir arðráni og kúgun verkafólks I sllku kerfi eru
fólgin I skipulegu andófi og styrk fjöldahreyfinga,
verkalýðshreyfingar og stjórnmálaflokka.
Hvert sem litið er um heimsbyggðina I dag má sjá
þjóðfélög sem, vegnaójafnrarþróunarmarkaðskerf-
is, eru ábarmi þjóðfélagsbyltingar: íran erdæmi um
þjóðfélag sem þoldi ekki sllkt álag. Mexico, Brasilía,
S.—Kórea og jafnvel Indland eru dæmi um þjóðfé-
lög á barmi sprengingar. Þetta getuleysi kapital-
ismans til þess að leysa þjóðfélagsleg vandamál er
höfuðeinkenni þess byltingarástands, sem rlkjandi
er I löndum Þriðja heimsins.
B B
Orbirgð fjöldans í þessum þjóðfélögum ieiðir til
örvæntingar. Örvænting leiðir ævinlega til ofbeldis.
Kapitalisminn getur þess vegna hvorki boðið mann-
kyni upp á frið né hagsæld.
Jafnaðarmenn hafna hvoru tveggja, kommúnisma
og kapitalisma, sem þjóðfélagsfyrirmynd. Hvorugt
kerfið er llklegt til að færa mannkyni frið, frelsi og
hagsæld.
Hvererþámunurinn áþjóðfélagshugmyndum lýð-
ræðisjafnaðarmanna annars vegar og boðbera
markaðskerfisins hins vegar?
Agreiningurinn er ekki um ágæti einkaframtaks —
að virkja atorku, hugkvæmni, sköpunarkraft og
vinnusemi einstaklinga. Það verða engar framfarir
ef dugnaður einstaklinga fær ekki að njóta sln.
m
Agreiningurinn er ekki heldur um samkeppni á
markaði. Ekkert getur komið I stað persónulegs
frumkvæðis einstaklinga I framleiðslustarfi. Ekkert
þjóðfélag ertil án markaðar. Og samkeppni einstakl-
inga á markaði, öfugt við einokun, skilar heildinni
lægra vöruverði og bættri þjónustu. Ef persónulegt
frumkvæði og samkeppni er afnumið með valdbeit-
ingu lamast þjóðfélagið. Við erum ekki kommún-
istar.
Það er ekkert llf til án samkeppni. Llffræðingar
kennaokkur það um dýra- og jurtallfið. Það er einnig
rétt um efnahagslífið og menningarlífið.
Samkeppni á markaði getur þvl stuðlað að bættri
nýtingu framleiðsluþátta og þar með auknum hag-
vexti og betri Kfskjörum almennings en ella.
Enfjármagnseigendurstyðjasjaldnast samkeppni
I verki. Fjármagnið leitar ævinlega eftir einokunar-
aðstöðu og á seinni árum einatt eftir forréttindum I
skjóli rlkisvaldsins.
Helsti munurinn á hugmyndum jafnaðarmanna
og boðbera markaðshyggjunnar, sá sem skilur á
milli, er þessi:
Jafnaðarmenn vilja beita samtakamætti fólksins,
lýðræðislegu löggjafarvaldi, valdi rlkisstjórna og
sveitarfélaga og afli skipulagðrar verkalýðshreyf-
ingar til þess að koma I veg fyrir þá misskiptingu
auðs og tekna, sem hlýst af óheftum markaðsbú-
skap, fái hann að hafa sinn gang.
Góðtemplarahúsið í
Hafnarfirði 100 ára
Sunnudaginn 7. desember verður
þess minnst með samkomu í Góð-
templarahúsinu í Hafnarfirði, að
17. desember næstkomandi verða
liðin 100 ár frá vígslu hússins. Þaö
var stúkan Morgunstjarnan nr. 11,
stofnuð 1885, sem lét reisa húsið.
Var það að mestu byggt fyrir sam-
Útflutningsráð 1
manna í samskiptum viö stjórn-
völd og bankastofnanir, tengi-
liður við Útflutningsráð íslands
svo og þau ráðuneyti sem fjalla
um útflutning. '
5. Starfrækt verði upplýsingaþjón-
usta við félagsmenn á sviði út-
flutningsmála. Unnið verði að
hagræðingu og tækniþróun í ut-
anríkisverslun, svo sem varðandi
fjarskipti. Veitt verði tæknileg
þjónusta við almenna félags-
menn F.Í.S. sem ætla að hefja út-
flutning nýrra vörutegunda.
Stjórn Utflutningsráðs F.Í.S. er í
höndum fimm manna nefndar sem
kosin er á aðalfundi F.Í.S. Hana
skipa nú:
Magnús Tryggvason (Ora hf.),
Haraldur Haraldsson (Andri hf.),
Jón Ásbjörnsson (Jón Ásbjörnss.
heildv.), Pétur Pétursson (Fiskaf-
urðir hf.), Sigtryggur Eyþórsson
(XCo hf.). Framkvæmdastjóri er
Árni Reynisson.
skotafé og í sjálfboðaliðavinnu og
er fyrsta templarahúsið hér á landi.
Fyrstu undirbúningsnefnd skip-
uðu Jón Bjarnason, verslunarmað-
ur, Jón Þórarinsson, skólastjóri og
fræðslumálastjóri, og Magnús Th.
S. Blöndahl, trésmiður og kaup-
maður, en mikið orð fór af atorku
hans og forustu við að koma húsinu
upp.
Þegar stúkan Daníelsher nr. 4 var
stofnuð í Hafnarfirði 1888, gaf
Morgunstjarnan henni helming
hússins og síðan hafa þær átt húsið
saman. Upphaflega var húsið einn
salur, sem enn í dag er sömu stærð-
ar. það hefur tvívegis verið stækk-
að. 1907 var byggð álman við suður-
endann, þ.e. leiksvið og íbúð hús-
varðar. 1929 var byggt við norður-
endann, m.a. rúmgóð forstofa,
fatageymsla, salerni, eldhús og veit-
ingasalur á efri hæð.
Góðtemplarahúsið var lengi eina
og helsta samkomuhúsið I Hafnar-
firði og um áratugaskeið miðstöð
alls konar menningar- og félagslífs.
Auk þess sem stúkumar hafa alltaf
haldiö þar sína fundi og samkomur
fóru þar fram söngskemmtanir,
sjónleikir, dans- og skemmtanir og
um tima iþróttaæfingar og guðs-
þjónustur. Yfirleitt voru þar haldn-
ar allar fjölmennari samkomur
bæjarbúa. Mörg félög hafa þar ver-
ið stofnuð, t.d. Verkamannafélagið
Hlíf. Bæjarstjóra Hafnarfjarðar
hélt þar sinn fund 1. júní 1908 og
síðan um 20 ára skeið. Þar voru og
áður haldnir þingmálafundir.
Enn þjónar Góðtemplarahúsið
þörfum ýmissa félagasamtaka og
mörgum finnst hvergi þægilegra að
koma saman en I þessu gamia og
hlýlega húsi. Margir hafa og sýnt
hlýhug sinn og velvild til hússins
með gjöfum og styrkjum. Vill hús-
nefndin þakka öllum, sem þar hafa
átt hlut að máli.
Fimm manna nefnd stúkufélaga
hefur umsjón með rekstri hússins.
Formaður hennar er nú Ólafur
Jónsson, sem hefur verið húsvörður
um langt skeið.
Frjálst framtak:
Visnaðu!
— spennusaga eftir
Stephen King
Frjálst framtak hefur sent frá sér
skáldsöguna Visnaðu! eftir banda-
ríska rithöfundinn Stephen King.
Mun það vera fyrsta skáldsaga King
sem kemur út á islensku en King er
einn af kunnustu spennusagnahöf-
undum Bandaríkjanna og hafa
kvikmy ndir verið gerðar eftir mörg-
um sögum hans og þær verið sýnd-
ar hérlendis.
Stephen King hefur nokkra sér-
stöðu meðal spennusagnahöfunda
og byggir sögur sínar öðru visi upp
en flestir þeirra. Hann fjallar ekki
um hetjur í bókunum sínum heldur
oftast venjulegt fólk sem flækist
inn I óvænta atburðarás sem stund-
um er erfitt að skýra. Er King
þekktur fyrir að halda spennu í
bókum sínum allt frá upphafi til
enda.
Sagan Visnaðu! fjallar um mið-
aldra lögfræðing sem verður fyrir
því óhappi að aka á sigaunakonu og
verða henni að bana. Hann er sak-
felldur en á vini á réttum stöðum og
er sýknaður. Þar með heldur hann
að málið sé búið en annað á eftir að
koma á daginn. Barátta hefst upp á
líf og dauða. Hún er margslungin
og óvænt atvik setja oft strik í
reikninginn. Er ekki séð hvemig
lyktir verða fyrr en í mjög svo
óvæntum sögulokum.
Þýðandi bókarinnar er Gauti
Kristmannsson.
Skipað í
manneldisráð
Heilbrigðisráðherra hefur skipað
eftirtalda aðila í Manneldisráð, frá
og með 1. ágúst 1986 til jafnlengdar
1990:
Snorra P. Snorrason, prófessor
og yfirlækni, sem jafnframt er for-
maður.
Laufeyju Steingrímsdóttur,
dósent, samkv. tilnefningu Raun-
visindadeiidar Háskóla íslands.
Hrafn Túlinius, prófessor,
samkv. tilnefningu læknadeildar
Háskóla íslands.
Brynhildi Briem, lyfjafræðing.
Elísabetu S. Magnúsdóttur,
fæðisráðgjafa.
Hlutverk Manneldisráðs er sam-
kvæmt lögum að vinna að sam-
ræmingu rannsókna á fræðslu á
sviði manneldisfræði, vinna að
nánara samstarfi milli framleið-
enda og neytenda og við heilbrigð-
isyfirvöld til ráðuneytis um mann-
eldismál.
Auglýsing
um prófkjör
Alþýðuflokksins til næstu alþingis-
kosninga í Norðurlandskjördæmi
eystra
Prófkjör um skipan tveggja efstu sæta á fram-
boðslista Alþýðuflokksins I Norðurlandskjör-
dæmi-eystra fyrir næstu alþingiskosningar fer
fram dagana 24. og 25. janúar 1987. Kjörgengir til
prófkjörs eru þeir sem uppfylla ákvæði laga um
kjörgengi við alþingiskosningar og hafa skrifleg
meðmæli minnst 25 flokksbundinna Alþýðu-
flokksmanna I Norðurlandskjördæmi-eystra, 18
ára og eldri.
Frambjóðandi sem býður sig fram í 1. sæti er auk
þess i framboði i 2. sæti listans. Sá sem býður sig
fram f 2. sæti listans er einungis í kjöri f það sæti.
Berist aðeins eitt framboð i annað hvort sæti list-
ans, telst sjálfkjörió i það sæti.
Niðurstöður prófkjörs eru bindandi um skipan
sæti á f ramboðslista, ef f rambjóðandi hlýtur I við-
komandi sæti og þar fyrir ofan, minnst 20% af
kjörfylgi Alþýðuflokksins i Norðurlandskjör-
dæmi-eystra við slðustu alþingiskosningar.
Kosningarétt I prófkjöri hafa allir þeir sem lög-
heimili eiga í Norðurlandskjördæmi-eystra og
orðnir verða 18 ára 30. aprll 1987 og eru ekki
flokksbundnir f öðrum flokkum eða flokksfélög-
um.
Framboðum skal skila til formanns kjördæmis-
ráðs f Norðurlandskjördæmi-eystra, Sigurðar V.
Ingólfssonar, Smárahiíð 14 F, Akureyri, eigi sfðar
en kl. 22.00 þann 6. desember 1986.