Alþýðublaðið - 16.05.1987, Side 2
Laugardagur 16. maf 1987 .
2
MMDUBLMB
Simi: 681866
Útgefandi: Blaö hf.
Ritstjóri: Ingólfur Margeirsson
Blaðamenn: Orn Bjarnason, Asa Björnsdóttir,
Kristján Þorvaldsson og
Jón Daníelsson
Framkvæmdastjóri: Valdimar Jóhannesson
Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir og Eva Guömundsdóttir
Setning og umbrot: Filmur og prent Ármúla 38
Prentun: Blaðaprent hf., Síöumúla 12
Áskriftarsíminn er 681866
Skriðan er
farin af stað
Alþýðublaðið greindi frá því á forsíðu í gær, að
framfærsluvísitalan er þegar komin upp fyrir það
sem forystumenn ASÍ og VSÍ gerðu ráð fyrir að
hún yrði komin upp í 1. september I haust þegar
launaliðir verða endurmetnir með tilliti til verð-
lagsþróunar. Samkvæmt upplýsingum Hagstof-
unnar var framfærsluvísitala fyrstu vikuna í maí
195.6 stig en er nú, aðeins viku síðar komin upp
fyrir 196.5 stig sem voru viðmiðunarmörkin fyrir
1. september. Þá skýrði Alþýðublaðið frá því að
verðhækkanir í fyrradag megi samtals meta til
0.8% hækkunar á framfærsluvísitölu sem þýðir
að vísitalan er komin yfir septembermörkin. Aðr-
ar fyrirhugaðar hækkanir í sumar eins og t.d. af-
notagjöld Ríkisútvarpsins munu hafa talsverð
áhrif á framfærsluvísitöluna.
Væntanlegar aðgerðir nýrrar ríkisstjórnar til að
draga úrfjárlagahallafráfarandi stjórnarog halla
áviðskiptum við útlönd munueinnig kyndaundir
verðbólgubálið. Til að mynda má nefna talsverða
hækkun vaxta á spariskírteinum ríkissjóðs sem
samhliða aukinni ásókn ríkisins í fjármagn á al-
mennum lánamarkaði mun hafa bein áhrif á al-
menna vexti, bæði í bönkum og á hinum svo-
nefnda frjálsa peningamarkaði. Þessar vaxta-
hækkanir munu að sjálfsögðu hafa mikil áhrif á
líf launafólks og afkomu. Þær draga úr kaup-
mætti almennings sem skuldar fé og þarf þaraf-
leiðandi að greiða hærri vexti. Fjármagnskostn-
aður fyrirtækja mun enn hækka og bætast við
rekstrarkostnað þeirra og leiða óhjákvæmilega
til hækkaðs verðs á framleiðslu eða þjónustu.
Fylgi ekki beinar kröfur um launahækkanir ým-
issa stéttafélaga í kjörfar hækkaðs vöruverðs og
verðlags yfirleitt, má búast við óbeinum launa-
hækkunum í formi launaskriðs sem einnig mun
með óbeinum hætti fara út í verðlagið.
En ekki síst hafa fregnir um aukna verðbólgu
neikvæð áhrif á sálarlíf fólks. Fari verðbólgan
verulega upp, má búast við að þorri manna gefist
upp á því að berjast við vandann í sameiningu og
afgreiði verðbólguna sem eitt af náttúrufyrirbær-
unum á íslandi. Beinar varnir almennings gegn
verðbólgu eru vel kunnarog hætt er við að bak-
tryggingartilraunir almennings hefjist samfara
því sem skriðan öll feraf stað. Baktryggingarnar
verða enn til að magna veröbólguna. Teiknin um
vaxandi verðbólgu eru slæm tíðindi og færa okk-
urenn heim sanninn um það, hve mikilvægt það
er að samhent og ábyrg ríkisstjórn taki nú við
völdum og takist á við vandann sem við blasir,
bæði hinn hroðalega viðskilnað fráfarandi
stjórnar sem að mestu var falinn í kosningabar-
áttunni, og ný vandamál sem þegar eru orðin
sýnileg.
„Atburðir á árinu 1920 lögðu grundvöllinn að lífsstarfi mlnu,“ segir afmælisbarnið.
Einar Gerhardsen níræður
Náttúrubarnið, verkalýðsleiðtoginn og landsfaðirinn sem á sér
nú þá ósk heitasta að einlægar friðarviðræður takist milli
austurs og vesturs.
„Ég er ekki vanur að óska mér á
afmælisdaginn. í ár gæti ég þó
hugsaö mér að gera undantekn-
ingu. Óskin er sú að Mikhail
Gorbatsjov og Ronald Reagan geti
brátt hafið alvarlegar viðræður í
fullum trúnaði og með samkomu-
lagsvilja í friðarátt.“ Þetta segir
Einar Gerhardsen, fyrrum forsæt-
isráðherra Noregs og formaður
norska verkamannaflokksins í 20
ár, í viðtali við „Arbeiderbladet“.
Gerhardsen varð 90 ára þann 10 maí
s.l. Eftir rúma þrjá mánuði er ann-
að stórafmæli. Flokkurinn hans,
sem er aðeins 10 árum eldri en hann
sjálfur, verður 100 ára síðari hluta
sumars.
Það er orðin föst venja að heiðra
Gerhardsen í hvert skipti sem hann
bætir nýjum tug ára við ævi sína,
með samkomuhaldi, ræðum og
skemmtun sem verkalýðssamtökin
sjá um, en sjálfur segist Gerhardsen
muna best eftir 60 ára afmælisdeg-
inum þó að þá hafi ekki verið jafn
mikið tilstand eins og suma aðra af-
mælisdaga.
Máðir steinar
„Daginn fyrir afmælisdaginn fór
ég upp í fjallakofa í Bærum.
Snemma næsta morgun setti ég á
mig bakpokann, gekk ég yfir að
Austurvatni og fylgdi einum af
götuslóðunum sem ég gerþekki frá
því í bernsku lengra inn í landið.
Það er afskaplega gaman að fara í
gönguferð um gamalkunnar slóðir.
Það einkennilega er að maður
þekkir aftur klappirnar og rótar-
hnyðjurnar í brekkunum eftir
margra ára fjarveru. Mér fannst
þetta fjarskalega skemmtileg morg-
unstund. Kvöldinu eyddi ég svo með
mínum nánustu", segir Gerhardsen.
„Eftir því sem árin færast yfir
breyta svo afmælisdagarnir um
svip. Það þarf víst varla að taka það
fram“, bætir hann við.
Treystir á Gro
Einar Gerhardsen hefur alltaf
verið mikið náttúrubarn. Hann
kynntist skóginum strax sem barn
og undi sér þar vel við leiki. Þegar
hann eltist var það hans yndi að
ganga á fjöll. Fjallakofinn í Bærum
hefur verið hans helsta athvarf til
hvíldar frá pólitísku argaþrasi og
raunar ekki síður hin síðari ár, síð-
an hann hætti störfum.
„Ekkert er jafn mikils virði fyrir
fólk sem gegnir ábyrgðarmiklu
starfi eins og að geta verið tíma og
tíma úti í náttúrunni. Ekkert getur
nokkru sinni komið i staðinn fyrir
hreint vatn, tært loft og fagurt um-
hverfi. Ef það er tekið frá mannin-
um, þá fylgir nokkuð af hugarró
hans með“, segir Gerhardsen.
En hann óttast ekki svo mjög að
komandi kynslóðir verði rændar
þessum verðmætum.
„Ég treysti því að Gro fái stuðn-
ing í því mikilvæga starfi að hindra
það að megnunin verði alls ráð-
andi“, segir hann.
Landsfaðir
í augum flestra Norðmanna er
orðið landsfaðir samtvinnað við
nafn Gerhardsen. Síðari stjórn-
málaleiðtogum hefur reynst það
erfitt að vera sífellt bornir saman
við hann. Og hvað er það sem veld-
ur því að Gerhardsen tókst það sem
engum öðrum hefur tekist, að
halda nánu sambandi við fólkið í
landinu og tala mál þess, en vera á
sama tíma fremsti leiðtogi lands-
ins?
Sjálfur vísar hann þessari spurn-
ingu á bug. En er hins vegar vel
meðvitaður um það hvers vegna
hann varð sá sem hann er.
„Ég óx upp með verkalýðshreyf-
ingunni og óx inn í hana þumlung
fyrir þumlung. Fyrst gegnum upp-
eldi mitt sem barn í verkamanna-
fjölskyldu, síðar í tengslum við
starfið hjá vegagerðinni og störf
sem ég gegndi í þágu verkalýðsfé-
lagsins og síðar flokksins. Þetta
kom smátt og smátt og það hentaði
mér vel“, segir hann.
„Ég hef verið að hugleiða þetta
undanfarið“, segir hann „og ég held
að árið 1920 hafi verið afar þýðing-
armikið ár í mínu lífi. Það sem
gerðist á því ári réði miklu um að ég
lagði út í stjórnmálabaráttu síðar.
Árið sem réði úrslitum
Það var árið 1920 sem Einar, 23
ára vegavinnumaður var valinn til
formanns í sínu stéttarfélagi, Félagi
vegagerðarmanna. Sama ár var
hann valinn til formanns í Verka-
mannasambandi Óslóarborgar og
þetta ár var hann einn þeirra sem
settist á skólabekk, í þrjá mánuði,
til að nema sósiölsk fræði í fyrsta
skóla þeirrar tegundar í Noregi.
„Það hefur mikil áhrif á svo ung-
an mann að vera kosinn til for-
manns í verkalýðsfélagi. Það veitti
mér nægilegt sjálfstraust til að gera
alvöru úr því að helga mig stjórn-
málunum. Á námskeiðinu var ég
einn af fimmtán sem voru valdir af
öllu landinu til að nema fræðin og
leiða baráttuna.
Þetta ár fékk ég einnig að vera
með í hópferð verkamanna, sem
fóru um Vadso, Murmansk og
Petrograd til alþjóðlegrar ráðstefnu
sem haldin var í Moskvu. Það
tengdi mig verkalýðshreyfingunni
enn sterkari böndum”, bætir hann
við.
Langafi
Árið 1965 dró Gerhardsen sig í
hlé frá stjórnmálum. Hann hafði
þá setið sem forsætisráðherra í 17 ár
og sem flokksformaður í 20 ár. Frá
þeim tíma hefur hann þó verið virk-
ur á ýmsan máta, m.a. ferðast um
og haldið fyrirlestra.
Síðustu árin hefur hann dregið
allmikið úr störfum. Heilsan og
orkan er ekki söm og fyrrum. Nú
dvelur hann mest með fjölskyldu
sinni, þremur börnum og fjölskyld-
um þeirra, átta barnabörnum og
þremur langafabörnum. Hann seg-
ist hafa mikla ánægju af börnun-
um. Einar, eitt langafabarnið, er á
sama báti og hann sjálfur eins og er.
Hann er ekki farinn að ganga, en er
búinn að uppgötva að stafir eru
ágætt hjálpartæki.
Einar Gerhardsen fylgist vel með
stjórnmálunum, þótt níræður sé.
Og hann hefur getað fylgst með
þróuninni, sem m.a. felur í sér
persónusviðsetningu stjórnmála-
mannanna.
„Tímarnir breytast og við verðum
að sætta okkur við að hlutirnir
ganga öðruvísi fyrir sig en fyrir
þrjátíu árum. Mér finnst Gro leysa
hlutverkið vel af hendi, því hún læt-
ur það skiljast að það eru margir
sem vinna verkin, að ríkisstjórn er
félag margra einstaklinga“, segir
hann.
Blaðamenn hafa verið tíðir gestir
heima hjá Gerhardsen á þessu vori.
Hver væri líka betur til þess fallinn
að rifja upp 100 ára sögu Verka-
mannaflokksins en einmitt hann?
„Ég er vanur að leggja áherslu á
að saga flokksins er arfur og fjár-
sjóður sem við þurfurn að varð-
veita. En ekki má heldur gleyma að
það hefur verið erfiður og þyrnum
stráður vegur að ganga. Þá á ég sér-
staklega við heimsstyrjöldina fyrri,
rússnesku byltinguna og þau
vandamál sem risu vegna norska
verkamannasambandsins í al-
þjóðasamtökum kommúnista.
Sennilega er það tímabilið sem
gagnrýnendur vilja helst draga
fram. En það má ekki gleymast að
á þeim tíma voru flestir hlynntir
þátttöku, bæði í flokknum og
verkalýðshreyfingunni" “
En Gerhardsen er ekki fastur í
fortíðinni. „Fortíðin þarf að vera
með sem akkerisfesta“, segir hann
„en það er mjög þýðingarmikið að
flokkurinn endurnýi sig og aðlagist
breyttum tímum.“
(Viðtalið er tekið af Ninu Owing,
blaðamanni við Arbeiderbladet í
Osló)