Alþýðublaðið - 23.04.1988, Blaðsíða 14

14
Laugardagur 23. apríl 1988
Jón Baldvin Hannibalsson fjármálaráðherra
um áhrif gengisfellingar án hliðarráðstafana:
VERDBÓLGA
Vegna aðgerðarleysis fyrri ríkisstjórnar og ófullnœgjandi stuðnings
náverandi ríkisstjórnar við fastgengisstefnuna
Jón Baldvin Hanni-
balsson fjármálaráð-
herra eyddi sumardegin-
um fyrsta á fundi með
hinum formönnum
stjórnarflokkanna. Síð-
an hélt hann rakleiðis til
starfa niður í fjármála-
ráðuneyti. Alþýðublaðið
bankaði upp á og spurði
formann Alþýðuflokks-
ins um ríkisstjórnarsam-
starfið á tímum efna-
hagserfiðleika og verk-
falla, um hugsanlega
gengisfellingu, VR-verk-
fallið, dalandi vinsœldir
Alþýðuflokksins í skoð-
anakönnunum og mið-
stjórnarfund Framsókn-
arflokksins sem haldinn
verður í dag og getur að
margra mati haft úr-
slitaþýðingu á áfram-
haldandi líf ríkisstjórn-
arinnar.
— Mikili viöskiptahalli, há-
ir vextir, svimandi rekstrar-
erfiðleikar fyrirtækja, VR-
verkfall meö margvíslegum
afleiðingum. Hvað viltu segja
um þetta ástand sem er aö
skapast i landinu og til
hvaða úrræða á ríkisstjórnin
aö grípa að þinu mati?
„Ætli það sé ekki óhætt að
segja að við séum að upplifa
mikið breytingarskeið. Við
gerum okkur kannski ekki
nægilega vel grein fyrir því
meðan við upplifum það. Hin
praktíska pólítík hverdagsins
reynir að skilgreina vanda-
málin eitthvað á þessa leið:
Útflutningsgreinar okkar,
fiskiðnaður og samkeppnis-
iðnaöur upplifa ástandið sem
kreppu. Tölur um viðskipta-
halla lýsa eyðslu langt um
efni fram, ytri kringumstæður
eru að snúast talsvert hratt
til hins verra. Vertíð hefur
brugðist suðvestanlands. Út-
flutningstekjur fara lækkandi;
verðlækkun á fiskmörkuðum,
óhagstæð gengisþróun doll-
ars. Þetta upplifa menn sem
tvískiptingu efnahagslífsins;
landsbyggö í kreppu á meðan
Reykjavíkurhagkerfi er í
þenslu og sóun. Svo spyrja
menn: Hverjar eru lausnirn-
ar?
Gömlu „íhaldsúrræðin“ eru
að svíkja myntina, fella geng-
ið, slá vandanum á frest, fá
fleiri og verðminni krónur i
launaumslögin. Og sitja eftir
með óbreytt ástand innan
fárra mánuða. Hefur ríkis-
stjórnin setið og horft að-
gerðarlaus á meðan Róm
brennur? Hefur hún kannski
engar lausnir?
Margir segja að það séu
engar aörar lausnir til fyrir
ríkisstjórnina en að fella
gengið. Ræðum það fyrst.
Stjórnin hefur gert
skyldu sína í
ríkisfjármálum
Góður árangur hefur náðst
á siðustu 2-3 árum sem
byggðist á stöðugleika geng-
isins. Það var lykillinn að
hjöðnun veróbólgu sem er
grundvallaratriði fyrir allan
rekstur og allan stöðugleika í
kaupmætti og lífskjörum. Um
það deila menn ekki. En fyrri
ríkisstjórn var heppin; það
voru hagstæö ytri skilyrði
sem héldu uppi þessari
gengisfestu. Framleiðslu-
kostnaður hér innanlands
hélt áfram að aukast hraðar
en í samkeppnislöndum, en
við höföum meira aflaverð-
mæti, við höfðum hækkandi
verð og lækkandi tilkostnað
sem bætti þetta upp. Þegar
þessar forsendur snarbreyt-
ast til hins verra, tekjurnar
minnka en kostnaðurinn vex;
þá verður álagið á gengis-
festuna meira. Þetta er sígilt
i hagsögu íslendinga; góðær-
ið endar ævinlega með
ósköpum.
Það var hægt að koma í
veg fyrir það með því að
gripa til aðgerða í lok árs
1986 og i ársbyrjun 1987.
Kaupmáttur hafði aukist
verulega, þá var rétti tíminn
til að koma f veg fyrir kostn-
aðarsprengingu innanlands
til að forðast kollsteypu siö-
ar. Þá átti að stöðva hallann á
ríkisbúskapnum með tekju-
öflun og samdrætti í útgjöld-
um. Þá átti að stöðva inn-
streymi innlends lánsfjár,
bremsa bilainnflutninginn og
hafa hemil á óþarfri fjárfest-
ingu. Þær aðgerðir hefðu síð-
ar farið að bera árangur á
seinni hluta árs 1987. í þess-
um skilningi er efnahags-
vandinn arfur frá liðinni tíð.
Nú getum við spurt: Hvers
vegna greip ríkisstjórnin ekki
tii harkalegri aðgerða á miðju
síðustu sumri? Svarið er:
Enginn getur brugöið þessari
ríkisstjórn um það að hún
hafi ekki gert skyldu sína í
ríkisfjármálum. Þar sneri hún
hraðvaxandi halla í jöfnuð á
eins skömmum tíma og unnt
var. Ég tek eftir því þegar
einn virtasti efnhagssérfræð-
ingur þjóðarinnar — Sigurður
B. Stefánsson — segir í
Morgunblaðsgrein, aö ríkis-
stjórnin hafi ekki náð árangri
á árinu 1987 nema í ríkisfjár-
málum. Og það er rétt. Og
það er líka undirstöðuatriði
og grundvöllur sem hægt er
að byggja á til frambúðar.
Árangurinn hefur verið minni
og tökin verið lausari í pen-
ingamálum enda stjórntækin
þar öll vanburðugri. Samt
hefur mikið verið gert til að
halda aftur af ásókn í lánsfé.
Lánsfjárlög eru miklu að-
haldssamari en áður, en
stjórntækin til að fylgja eftir
framkvæmdinni eru ekki
nægilega öflug enn.“
Gengisfelling í fyrra
hefði þýtt styrjöld
— Hefði ekki ríkisstjórnin
átt að grípa strax til gengis-
breytingar á síöasta hausti?
„Það voru engar forsendur
fyrir gengisfellingu í júlí ’87.
Það kom til álita í október að
fella gengið eftir að rúmlega
7% launahækkun fór út i
kostnað og verðlag ofan á
bullandi þenslu sem fyrirvar.
Og síðan bættist við fall doll-
arans. Það hefði hins vegar
kostað ógildingu kjarasamn-
inga og trúlega styrjöld á
vinnumarkaðnum upp úrára-
mótunum. Þeirri leið var
hafnað; um það voru stjórnar-
flokkarnir sammála — þá.
Menn voru sammála um að
fara ekki gömlu kollsteypu-
leiðina heldur ráðast að rót-
um vandans. Setja markmið
með verðbólguhjöðnun í önd-
vegi, beita jöfnuði í ríkisfjár-
málum og aðhaldi i peninga-
málum sem meginleið. Fá
verðbólgu niður undir 10% í
árslok og koma atvinnulifinu
þannig á lygnan sjó, beita að-'
haldi gengisfestunnar á fyrir-
tækin og stöðva þannig fjár-
festingafylleríið og eyðsluna.
Þetta er vandasamari leið en
margt bendir til þess að hún
hafi skilað árangri, verð-
bólgutölur síðustu þriggja
mánuða eru mjög lágar.
Kjarasamningar á nótum
Vestfjarða og VMSÍ hefðu
ekki sprengt þennan ramma
og ef ytri kringumstæður
hefðu nokkurn veginn haldist
í horfi, afli og verðlag væri
undir mörkuðum, þá hefði
þetta tekist. Með staðfestu
og seiglu.
Það sem getur hnekkt
þessu er að hluta til komið
fram; samdráttur í afla, verð-
lækkun á erlendum mörkuð-
um, enn frekari lækkun doll-
arsins og hættan sem nú er
á að kjarasamningar fari úr
böndunum."
Gengisfelling þýðir 50%
verðbólgu
— Til hvaöa ráöa vill ríkis-
stjórnin gripa á þessari
stundu?
„Ég er þeirrar skoðunar að
það megi gagnrýna rikis-
stjórnina fyrir að hafa ekki
fylgt fastgengisstefnunni og
varðveislu kaupmáttar þar
með, nægilega vel eftir. Við
áttum að fylgja þessu eftir
með meira aðhaldi í lánsfjár-
málum, stöðvun á sjálfvirkni
útlána í sjóðakerfi, harðari
tökum á fjármagnsleigufyrir-
tækjum, stöðvun á hóflaus-
um bílainnflutningi og fleira i
þeim dúr.
Þetta var varnarbaráttan
fyrir stöðugleika fyrir at-
vinnulífið og varðveislu kaup-
máttar fyrir launafólk í kjölfar
fastgengisstefnunnar. Þessu
var ekki fylgt nægilega vel
eftirog afleiðingin birtist
okkur nú meðal annars í
miklum viðskiptahalla. Og þá
er hrópað á gengisfellingu.
Menn verða að gera sér
það Ijóst, að háværar kröfur
um gengisfellingu er efna-
hagsaðgerð útaf fyrir sig.
Þeir menn sem tala gáleysis-
lega um gengisfellingu eru
að hvetja til spákaup-
mennsku með gjaldeyri og
innflutningsæðis. Þeir menn
sem þannig tala, eru að taka
sjálfum sérgröf. Gengisfell-
ing er ekki raunveruleg efna-
hagsaðgerð, heldur vímuefni;
spauta til að lina þjáningar i
skamman tima en kallar allan
sársaukann fram aftur þegar
áhrif deyfingarinnar hverfa.
Nema að ástandið er miklu
verra en fyrr því við hefur
bæst verðbólga og uppreisn
á vinnumarkaði. Talsmenn
verkalýðshreyfingarinnar
verða að gera sér Ijóst, að
það er samasem merki milli
gengisfellingar og kauplækk-
unar. Þeir sem vilja gengis-
lækkun eru að segja að
kaupmátturinn sé of mikill.
80% af útgjöldum venju-
legs fiskvinnslufyrirtækis eru
hráefniskostnaður, (fiskverð),
laun og fjármagnskostnaður.
Afgangurinn er erlend að-
föng. Gengislækkun hækkar
þetta allt. Miðað vió óbein
vísitöluákvæði, kjarasamn-
ingaog lánskjaravísitölu,
þýðir gengislækkun hækkun
á þessu öllu saman innan
sex vikna. Og óbreytt ástand
en þó verra því verðbólgan
yrði yfir 50% i stað þess að
stefna niður fyrir 10%. Þeir
sem eru að tala um gengis-
lækkun eru þess vegna að
setja fram kröfuna um riftun
kjarasamninga, frystingu
Viötal og myndir:
Ingólfur
Margeirsson