Alþýðublaðið - 08.07.1988, Blaðsíða 4

4
Föstudagur 8. júlí 1988
UMRÆÐA
Dr. Vladimír Verbenko,
yfirmaöur APN á islandi,
skrifar
„TILLAGA GORBATSJGVS"
og margt fleira....
„Ef lesendur hefðu
getað kynnt sér
sovésk skrif á und-
anförnum árum um
„eyður“ í sögu okk-
ar, þar sem hlutirnir
eru nefndir fögrum
nöfnum til að leyna
ofbeldi og þjóðar-
morði því, sem fram
fór á Stalínstíman-
um, yrðu þeir
sannfœrðir um, að
fyrir slíkar hugsanir,
hvað þá ræðu á
flokkssamkomu,
hefðu milljónir
manna verið dœmdir
til dauða. Dœmið
sjálf hvaða tímar eru
runnir upp, “ segir
m.a. í greininni.
Um leiö og lokið var ráö-
stefnu flokksins, sem menn
eru sammála um aö eigi sér
ekkert fordæmi, hringdi ég til
fööur míns. Og hvers vegna?
Hann hefur verið félagi í KFS
í meira en 50 ár. Hann hefur
starfaö fyrir flokkinn um ára-
bil, sat 18. ráöstefnu flokks-
ins áriö 1941 og á styrjaldar-
árunum var hann fulltrúi
flokksins í leynideildinni,
sem hrelldi hermenn Hitlers
með eldflaugabúnaði, hinum
alkunnu Katjúsha-flaugum,
en þaö var sjálfur Stalín, sem
stjórnaði þessum hópi og
haföi eftirlit með honum. En
þaö kom ekki i veg fyrir aö
hann sendi hönnuði þessa
hræðilega vopns, sem aö
visu flýtti fyrir endalokum
styrjaldarinnar, í dauöann í
tortryggni sinni og njósna-
hræðslu vegna falsaörar upp-
Ijóstrunar, en hinn öfund-
sjúki uppljóstrari hlaut upp-
hefö og frama. Þetta var tvö-
faldur harmleikur fyrir fööur
minn, þar sem lögleysa og
kúgun þeirra tima fóru ekki
hjá hans garði.
Mig langaði að heyra álit
sliks félaga í flokknum og
manns, sem er mér svo ná-
kominn.
Pabbi sagði: „Hér var á
ferðinni svo fáheyrður og
stórkostlegur viðburður, að
hvorki við gamlingjarnir, né
þið þessir ungu, áttum okkur
enn á því hversu merkir
atburðir hafa verið að ger-
ast.“ Pabbi er eins og allir
feður í heiminum, sem alltaf
halda að synirnir séu enn á
barnsaldri, þó að ég sé að
komast á sextugsaldurinn.
Hann ráðlagði mér að
skoða yfirskrift skýrslunnar
og kaflafyrirsagnirnar. „Og
taktu vel eftir sjöundu
samþykktinni, þeirri, sem
Gorbatsjov lagði fram til
atkvæðagreiðslu áður en ráð-
stefnunni lauk. Þarna er hrein
bylting á ferðinni."
Skýrsla aðalritara mið-
stjórnar KFS, sem flutt var á
19. ráðstefnu KFS, bar yfir-
skriftina: „Framkvæmd
samþykkta 27. þings KFS og
verkefni sem miða að því að
festa perestrojku i sessi.“
I stuttum inngangi sagði
ræðumaður, að meginárang-
urinn eftir aprílfund mið-
stjórnar KFS 1985 (þar sem
Míkhaíl Gorbatsjov lagði
fram áætlun um perestrojku)
væri að andrúmsloftið hefði
breyst mjög til hins betra, að
stuðningur sovésku þjóðar-
innarvið perestrojku væri sí-
vaxandi.
En þýðir þetta, að allt sé
að breytast til batnaðar, að
hinar byltingarkenndu um-
breytingar festist endanlega í
sessi? Nei, sagði ræðumaður
hreinskilnislega. Og hann
skilgreindi þann árangur,
sem náðst hafði, fjallaði um
mistök og vankanta, sem við
er að etja, bæði þau, sem við
höfum fengið að erfðum, og
svo mistök dagsins í dag.
Einnig setti hann fram áætl-
un um aðgerðir í heild, sem
aö mínu mati er mjög mik-
ilvægt.
I fyrsta kafla skýrslunnar
er sett fram grundvallarverk-
efni: „Að þróa og festa
perestrojku í sessi.“ Það eru
meginatriðin:
— Að meta með gagnrýni,
það sem áunnist hefur.
— Að vinna markvisst að
róttækum efnahagsumbót-
um.
— Að gera menntastéttina
virkari, auka andlegan styrk
samfélagsins.
Annar kafli skýrslunnar ber
yfirskriftina: „Umbæturá
hinu pólitíska kerfi — mik-
ilvæg forsenda þess að
tryggja perestrojku endan-
lega í sessi.“ Ef lesendur
hefðu getað kynnt sér sovésk
anrit a undantörnum árum
um „eyður“ í sögu okkar, þar
sem hlutirnireru nefndir
fögrum nöfnum til að leyna
ofbeldi og þjóðarmoröi því,
sem fram fór á Stalínstíman-
um, yrðu þeir sannfærðir um,
að fyrir slíkar hugsanir, hvað
þá ræður á flokkssamkomu,
hefðu milljónir manna verið
dæmdartil dauða. Dæmið
sjálf, hvaða tímar eru runnir
upp.
Einmitt í þessum hluta
skýrslunnar eru umfangs-
mestu kaflarnirog auðvitað
eru hér mörg mikilvæg mál á
ferðinni.
— Hvers vegna þörf er á
því að endurbæta hið
pólitíska kerfi. (Þetta er lýð-
ræóislegt, vegna þess að til
eru þeir, sem ekki vilja skilja
og fallast á nauðsyn hinna
róttæku umbreytinga, og svo
eru aðrir, sem enn hafa ekki
áttað sig á þessu gífurlega
og flókna verkefni.)
— Perestrojka og mann-
réttindi.
— Lýðræðisþróun í stjórn-
un ríkismála.
— Þróun samskipta milli
þjóða.
— Að koma á sósíalísku
réttarríki.
— Almenningssamtök í
hinu pólitíska kerfi.
Og að lokum síðasti kafl-
inn, sem bar yfirskriftina:
„Lýðræðisþróun í forystu-
starfi og innri starfsemi
KFS.“ Það er ef til vill réttara
aö kalla hann lokakaflann,
þar sem hann er i flokks-
plaggi jafnnauðsynlegur og
lokanótan í tónlistarverki. Eg
man eftir því að hollir flokks-
menn og aðrir góðir menn
hurfu fyrir fullt og allt vegna
einhverra falsaðra dóma um
„andbyltingu" og stundum án
þess að slíkt kæmi til.
I þessum kafla eru þrjú
dæmi um frjálsa hugsun:
— Að endurlífga innra lýð-
ræói í flokknum.
— Að greina á milli
starfsemi flokks- og ríkis-
stofnana.
— Að hverfa til nýrrar
myndar sósíalismans gegn-
um byltingarkennda
perestrojku.
Hér þarf ekki að vera með
neinar skýringar. Hér er allt
raunhæft og hnitmiðað. Það,
sem þörf er á, er að unnið sé
vel og þannig stuðlað að
framkvæmd háleitra og mik-
ilvægra verkefna.
Það má ekki fresta hlutun-
um. Til aö tryggja að það yrði
ekki gert lagði M.S.
Gorbatsjov til í lokaávarpi
sínu á ráðstefnunni, að gerð
yrði viðbótarsamþykkt, en áð-
ur voru sex samþykktir komn-
ar í höfn: Um framkvæmd
samþykkta 27. þings KFS og
eflingu perestrojku, um lýð-
ræðisþróun í sovésku þjóðfé-
lagi og hinu pólitíska kerfi,
um baráttu gegn skrifræðis-
stefnu, um samskipti milli
þjóða og þjóðabrota, um
glasnost og um breytingar á
réttarkerfinu.
Sjöunda samþykktin er
fremur stutt. I henni segir að
ráðstefnan telji nauðsynlegt í
fyrsta lagi að hefja kosninga-
herferð í flokkssamtökunum
á þessu ári og hafa þar að
leiðarljósi samþykkt ráðstefn-
unnar um breytingar á hinu
pólitíska kerfi og lýðræðis-
þróun i flokksstarfinu. Einnig
sé nauðsynlegt að Ijúka fyrir
árslok endurskipulagningu
flokkskerfisins, gera
nauðsynlegar breytingar á
uppbyggingu þess með tilliti
til þeirra samþykkta, sem
gerðar hafa verið um skýr
mörk milli starfsemi flokks
og ráða.
í öðru lagi lýsir ráðstefnan
sig fylgjandi því, að á næsta
þingfundi Æðsta ráðsins séu
skoðuð lagafrumvörp um
perestrojku í stofnunum ráð-
anna, gerðar lagfæringar og
bætt við stjórnarskrá Sovét-
ríkjanna og einnig skipulagð-
ar kosningar og haldinn þing-
fundur þingmanna þjóðarinn-
ar í apríl 1989, þar sem mynd-
aðar verða nýjar stofanir rík-
isvaldsins. Lögð var áhersla á
ýmis atriði, en sennilega hafa
það einmitt verið þessi atriði
sem urðu til þess að þing-
fulltrúar samþykktu þessa til-
lögu einróma.
Forysta flokksins sýndi
fordæmi í snöggum við-
brögðum og málefnalegri
umfjöllun. Ráðstefnunni lauk
á föstudagskvöldi, en að
morgni mánudags var þegar
haldinn fundur í
framkvæmdanefnd, þar sem
gerðar voru ráðstafanir til að
hrinda samþykktum flokks-
ráðstefnunnar í framkvæmd,
þar á meðal að haldinn skyldi
í júlílok fundur miðstjórnar
KFS um þessi mál, um
lögmæt réttindi til upplýs-
inga og um að reistur skyldi
minnisvarði í minningu
þeirra, sem voru fórnarlömb
Stalinismans.
Það er táknrænt: Ný sköp-
un er óaðskiljanlegur hluti af
minningunni um hið gamla
— bæði því sem gott var og
slæmt. Á ráðstefnunni kom
fram, að einmitt yrði að draga
lærdóm af hinu liðna þannig
að hið góða yrði ætið yfir-
sterkara hinu illa.