Alþýðublaðið - 27.07.1988, Blaðsíða 8

rminiiíiriiiii
Miðvikudagur 27. júlí 1988
FRÉTTASKÝRING
Freyr Þormódsson
skrifar
Mottökudiskum gervi-
hnattasendinga fjölgar ört.
50 sjónvarpsstöðvar munu
nást eftir nokkur ár.
Nú nást með góðu móti útsendingar átta evrópskra sjónvarpsstöðva. Um
áramótin mun þeim fjölga i tuttugu og sex.
Diskar til móttöku á gervi-
hnattasendingum erlendra
sjónvarpsstöðva verða æ
algengari hér á landi og oft-
ast án leyfisveitingu yfirvalda
sem skilyrt er í útvarpslög-
um. Lætur nærri að tvö
hundruð og fimmtiu diskar
séu í einkaeign i landinu þó
einungis fjörutíu þeirra séu
skrásettir hjá samgönguráðu-
neytinu. Aukningin undanfar-
in ár sýnir að hér er að fara
af stað bylting i sjónvarps-
menningu íslendinga.
Samkvæmt útvarpsréttar-
lögum þarf hvereinasti disk-
ur til móttöku á gervihnatta-
sendingum að vera skráður
hjá samgönguráðuneyti og
samþykktur af Pósti og síma.
Búnaðurinn þarf að vera lög-
lega upp settur og einungis
ætlaður til einkanota eða á
vegum fyrirtækja og félaga-
samtaka með sérstöku sam-
þykki yfirvalda. Tilkynna þarf
iíka hvaða sjónvarpsstöðvar
nást á hverjum diski. Leyfi-
legt er að nýta sama diskinn
fyrir fjölbýlishús, fari íbúðar-
fjöldi ekki upp fyrir 35. í
þessum tilfelíum má nota
kapal til að dreifa sjónvarps-
efni. Ef dreifikapall liggur á
milli húsa verða útvarpsrétt-
arlögin loðnari og fjölmörg
dæmi sýna að eigendur disk-
anna nýta sér þessa veilu til
að dreifa efni og þar með
kostnaði.
Það vekur athygli hversu
sölutölum innflutningsaðila
og skráning hins opinbera
ber mikið í milli. Samkvæmt
þeim eru um 250 diskar í
notkun á landinu en einungis
40 þeirra eru löglega skráðir.
Hér hafa lög veriö gróflega
sniðgengin og ástæðan er
augljós. Leyfisveiting sam-
gönguráðuneytisins kostar
sex þúsund krónurog gildir
einungis til tveggja ára. Þá
þarf að endurnýja leyfið til
jafn langs tíma fyrir sama
gjald. Þetta þýðir í raun að
ríkið tekur þrjú þúsund krón-
ur á ári sem afnotagjald fyrir
móttökudiskana.
30 STÖÐVAR NÁST
UM ÁRAMÓT
En byltingin er ekki ein-
ungis í fjölgun notenda á
landinu. Sjónvarpsstöðvum
sem afnot hafa af gervi-
hnattageislum mun fjölga
gífurlega á næstunni. Nú
nást með góðu móti útsend-
ingar átta erlendra sjónvarps-
stöðva, sem flestar eru
evrópskar. Þetta eru stöðv-
arnar Sky Channel, Super
Channel, World Net (Film
Net), þrjár þýskar sjónvarps-
rásir, ein ítölsk og ein frönsk.
íslenskir sjónvarpsáhorfend-
ur sem aðgang hafa að mót-
tökudiski geta nú þegar valið
á milli tíu mismunandi sjón-
varpsstöðva. Flestar senda út
ódýrt afþreyingarefni: Kvik-
myndir, framhaldsóperur,
íþróttaþætti og tónlistar-
myndbönd. Afkastamestu
sjónvarps-gervihnettirnir eru
Eutelsat 1, Eutelsat 4 og
Intersat. Um áramótin mun
hins vegar bætast við nýr og
fullkominn gervihnöttur sem
dreift getur 18 mismunandi
sjónvarpsgeislum. Hnöttur-
inn heitir Astra og er alþjóða-
eign sjónvarpsstöðva mest-
megnis í Evrópu. Geislarnir
munu allir ná vel til íslands
og því geta íslenskir diska-
eigendur valið á milli 28 sjón-
varpsrása strax um næstu
áramót. Fleiri gervihnettir eru
fyrirhugaöir á næstu 2 til 3
árum, þar á meðal samnor-
ræni gervihnötturinn Tele-X,
sem Svíar eru að þróa. Þar er
rætt um norrænt samstarf á
sviði fjarskiptaog sjónvarps-
sendinga. Því er ekki óvarlegt
að áætla, að strax í kringum
1991 verði um 50 sjónvarps-
stöðvar móttækilegar á ís-
lenskum heimilum með til-
tækum móttökubúnaði. Hug-
myndir fyrrverandi mennta-
málaráðherra miðuðu að því
að allar sjónvarpssendingar
sem hingað bærust skyldu
textaðar fyrir útsendingu.
Það er vandséð hvernig
mögulegt verður að halda ut-
an um slíkan fjölda útsend-
inga, hvað þá að þýða þær yf-
ir á íslenska tungu.
DRUKKNA ÍSLENSKU
STÖÐVARNAR?
Stærsti söluaðili móttöku-
diska á íslandi er Hljómbær
við Hverfisgötu. Frá því þeir
hófu sölu á móttökudiskum
fyrir um þrem árum síðan
hafa þeir selt um 120 diska
sem skiptast til helminga á
milli einbýlishúsa og fjölbýl-
ishúsa. Sé ákvæði útvarps-
réttarlaga nýtt til hins ýtrasta
lætur nærri að um um 6 þús-
und heimili hafi afnot af mót-
tökudiskum frá gervihnött-
um, eingöngu frá Hljómbæ.
Þegar aðrir söluaðilar bætast
við hækkar talan í yfir 10
þúsund heimili. Nýting disk-
anna er þó varla slík, en þótt
hún væri ekki nema helming-
ur þess, eða um 5 þúsund
heimili, lætur nærri að
tólftungur þjóðarinnar hafi
nú þegar aðgang að gervi-
hnattasendingum. Og aukn-
ingin er glfurleg, því sam-
kvæmt sölutölum Hljómbæj-
ar hafa nærri 40 diskar selst
það sem af er þessu ári og
ekkert lát er á sölunni.
Algengasta gerð Hljóm-
bæjardiska, ætlaðir til nota
við einbýlishús, kosta um 110
þúsund krónuren fjölbýlis-
húsadiskarnir eru eitthvað
dýrari vegna dreifingarbúnað-
ar. Þeir fjörutíu diskar sem
skráðir eru hjá samgöngu-
ráðuneytinu dreifast þannig
að 24 eru á Reykjavikursvæð-
inu, en 16 á landsbyggðinni.
Sú spurning hlýtur að
vakna hvar islensku sjón-
varpsstöðvarnar standi gagn-
vart svo gífurlegu magni af
erlendu efni. Fólk hefur varla
þrek til að horfa jafnmikið á
tugi sjónvarpsútsendinga á
hverju kvöldi. Á móti kemur
að erlendu sjónvarpsstöðv-
arnar vinna á allt öðrum
markaði auglýsenda og
standa því ekki í beinni sam-
keppni við fslensku stöðvarn-
ar um auglýsingafé.
Mikið framboð af erlendu
sjónvarpsefni gæti hins veg-
ar haft þau jákvæðu áhrif á
Islensku stöðvarnar að þær
færu I stórauknum mæli út I
innlenda dagskrárgerð af
ýmsu tagi. Það væri eðlilegur
mótleikur íslensku stöövanna
að reyna að skera sig úr
fjöldanum og höfða til ís-
lenskra sjónvarpsáhorfenda
sérstaklega með íslensku
efni.
ÞEGJANDI SAMK0MULAG
Einn af fyrstu stööunum til
að eignast möttoKudisK var
Patreksfjörður. Þar keyptu
nokkrir ungir menn disk og I
krafti útvarpsréttarlaga
dreifðu þeir útsendingarefni
til 35 íbúða I nágrenni við
diskinn.
Svo fór auövitað að fleiri
vildu vera með I ævintýrinu
og gerðu eigendur disksins
því tilraun með að dreifa efn-
inu með útsendingarbúnaði
loftleiðis. Þannig komust enn
fleiri I samband við diskinn
og stöðvarnar sem hann tók
á móti og ekki leið á löngu
þar til búið var að tengja
sjúkrahús staðarins útsend-
ingargeisla sem gekk eftir
endilöngu þorpinu og með
því var næstum allt kauptún-
ið komið I dreifisamband við
móttökudiskinn. Yfirvöld
Póst og síma gerðu ekkert I
málinu lengi vel og það var
ekki fyrr en heilu ári síðar,
þegar embættismaður að
sunnan gerði athugasemd
við búnaðinn, að yfirvöld á
staðnum gerðu búnaðinn
upptækan. Þess má til gam-
ans geta að lögregluþjónn á
staðnum var meðeigandi I
ævintýrinu. Það ríkti þegjandi
samkomulag um þessa stöðu
mála, handan við lög, á með-
an allir nutu góðs af. Svipaða
sögu má segja af þeim 200
móttökudiskum sem nú eru I
notkun I landinu, en ekki á
skrá I samgönguráðuneytinu.
Og miklu fleiri munu bæt-
ast við á næstu misserum.