Alþýðublaðið - 06.05.1989, Blaðsíða 7

Laugardagur 6. maí 1989
Nútímaþjóðfélagið virðist einhvern veginn ekki
hafa pláss fyrir reglulegar máltíðir, hádegismatur
heima fyrir — fugl dagsins í útvarpinu og síðasta lag
fyrir fréttir — heyrir sögunni til og til er kynslóð í
landinu sem ekkert kannast við þessi fyrirbrigði.
Stöðugt hærra og hærra hlutfall matarins kemur af
skyndibitastöðum og úr sjoppum sem yfirleitt
bjóða ekki upp á ýkja hollt fæði. Börnin fá ekkert
að borða í skólanum meðan foreldrarnir fá kannski
nóg á sínum vinnustað. Kvöldmáltíðin líður fyrir
kunnáttuleysi — hver hefur tíma til að setja sig inn
í matargerð með öllu öðru, kaupa allt hráefnið sem
þarf þegar þúsund rnanns eru í stórmarkaðinum.
Helgarmáltíðirnar hver annarri lík.
drykkjar var mjólk og mysa. Hið
sania helst á 19du öldinni, a.m.k.
framan af en þegar líða tekur á öld-
ina verða nokkrar breytingar á
fæðusamsetningu.
Um miðja 19du öld verður kart-
öflunotkun alrnenn og á fyrstu ár-
um aldarinnar eykst mjólkurfram-
leiðsla á ný. Kartöfluræktun hafði
reyndar hafist um miðja 18du öld-
ina, um svipað leyti hófst innflutn-
ingur á kaffi, te og sykri en mörg
mörg ár liðu þar til þessar vörur
urðu neysluvörur almennings.
í stað harðfisksins, sem hafði
verið uppistaðan i fæðunni á 18du
öldinni kom utn þá miðja 19du soð-
inn fiskur, nýr eða saltaður. Brauð
ið birtist líka til sögunnar í auknum
mæli sem almenn fæða. Það fylgir
hinsvegar böggull skammrifi því
um leið verða tannsjúkdómar al-
gengari en áður. Einnig kemur til
sögunnar eitthvert grænmeti, gul-
rófur, næpur og kartöflur. Kaffi-
og sykurneysla eykst ásamt kökum
og brauði sem er bakað úr finmöl-
uðu hveiti.
Neysluvenjur_________________
nútima íslendinga —
Söluskálarnir taka völdin
Anna gerir grein fyrir nokkrum
neyslukönnunum á öldinni. Sú hin
fyrsta veigamikla var gerð á árun-
um fyrir 1940. í henni voru valin 65
barnmörg heimili, bæði í kaupstöð-
um og sveitum og samanburður
sýnir að fæðusamsetningin hefur
verið ólík í sveit og bæ. T.d. má
nefna að í kaupstöðum var til jafn-
aðar 46.5% fæðunnar úr dýrarík-
inu en mun meira i sveitum, eða
58°7o. Mikil breyting hafði þar með
orðið frá því sem áður tíðkaðist hér
á landi, því fram eftir öllum öldum
var dýrafæðið yfirgnæfandi.
Á ofanverðum 8da áratugnum
var gerð neyslukönnun á mataræði
skólabarna í Reykjavík á vegum
Manneldisráðs og voru niðurstöð-
urnar notaðar til samanburðar við
könnun sem gerð var 1938 á mata-
ræði nokkurra skólabarna í
Reykjavík og á Vestfjörðum.
Samanburðurinn leiddi í ljós að
heildarneysla fisks- og brauðmetis
hafði minnkað um 30% frá árinu
1938. Kjötneysla hafði heldur auk-
ist. Sykurneysla hafði aukist gífur-
lega á þessum fjörutíu árum, aðal-
lega vegna þess að neysla sælgætis,
sætabrauðs og gosdrykkja hafði
aukist og samsvaraði árið 1978 um
1/4 af heildarneyslunni. Árið 1938
var hún hinsvegar 5%, eða 1/20.
Grænmetis, ávaxta- og mjólkur-
neysla hafði aukist mikið en á hinn
bóginn var fæðan rýr af járni,
D-vitamíni og B-vítamíni. Allt að
fjórðungur daglegrar neyslu kemur
frá söluskálum, enda eru söluskálar
á þessum tíma orðnir ein helsta
dreifingarstöð matvæla.
Samnorræn
manneldismarkmió —___________
íslendingar standa sig ekki
Árin 1979 og 1980 gerði Mann-
eldisráð aðra könnun þar sem 202
fjölskyldur lentu í úrtaki, flestir
launþegar víðsvegar um landið.
Niðurstöður þeirrar könnunar voru
bornar saman við þau markmið
sem Samnorrænt manneldisráð
hafði sett fyrir Norðurlöndin. Þar
sést — og kemur víst fæstum á
óvart — að þegar orkuefnahlutföll
er skoðuð, annarsvegar hjá íslend-
ingum, hinsvegár miðað við sam-
norræn manneldismarkmið stönd-
umst við í fæstum tilfellum prófið.
Ekki er ætlast til þess að sykur
fari yfir 10%. Hjá íslendingum var
meðaltalið hinsvegar upp á 19%.
Önnur kolvetni eiga að vigta milli
40 og 50%. Hjá íslendingum vega
þau hinsvegar ekki nema 24%. Fit-
an á ekki að fara yfir 35%, sam-
kvæmt samnorrænu manneldis-
markmiðunum, ætti reyndar að
fara niður í 30%. íslendingar eru
nokkuð yfir eða í um og yfir 40%.
Eina sem íslendingar geta státað sig
af er að hvíta (prótein) er hærra
hlutfal! en ætlast er til, um 16% á
móti 10-15% sem er markmiðið.
Enda er að þvi stefnt að íslendingar
viðhaldi hvítuneyslu, auki aðra kó-
lesterólneyslu en sykurneyslu sem á
að draga úr, likt og fituneyslunni.
Mataræði og sjukdómar —
Minnkar grænmeti áhættu á
sumum gerðum krabbameins
í grein sem Ólafur Ólafsson,
landlæknir, skrifar í fylgirit þings-
ályktunartillögunar sem minnst var
á í upphafi ræðir hann nt.a. unt
santhengi sjúkdóma og þeirrar
fæðu sem við neytum. Þar segir
hann m.a.: „Sumir telja að fæðan sé
orsakavaldur í 10% krabbameins-
tilfella, en aðrir allt að 70%.“
Varðandi brjóstakrabbamein
segir Ólafur að tilgáta um að græn-
meti geti dregið úr áhættu hafi öðl-
ast nokkra tiltrú og um maga-
krabbamein segir hann að flestir
telji að bættar geymsluaðferðir og
aukin neysla ferskari fæðu hafi
valdið lækkun á tiðni magakrabba-
meins. Ennfremur bendir Ólafur á
að trefjarík fæða geti dregið úr
tíðni þarmakrabbameins.
Hér er þó í flestum tilfellum ein-
ungis um tilgátur að ræða sem ekki
eru sannaðar og skal það undir-
strikað hér eins og landlæknir gerir
reyndar margoft í grein sinni. Hann
segir samt: ,,Ef til vill má draga úr
tíðni vissra krabbameina með því
að minnka neyslu á fituríkum
fæðutegundum." Það er því unt-
hugsunarefni, hvað sem öðru líður,
að miðað við þær kannanir sem hér
hafa verið gerðar þá virðast íslend-
ingar neyta þeirra fæðutegunda í ol'
miklum mæli sem hugsanlega eru
frekar til að örva krabbamein en
halda aftur af því.
Viltu
ftytjainn
ágúðn
verdi?
M/S ísberg — 7. starfsár.
Hagstæð farmgjöld sem þola samanburð
Frá Englandi, Hollandi og Danmörku.
20 feta gámar £ 888 / NLG 3300 / DKK 10.800.
40 feta gámar £ 1222 / NLG 4400 / DKK 14.400.
Aðrar einingar:
Á pölium pr. 1000 kg, £ 77 / NLG 277 / DKK 936.
Á pöllum pr. cbm £ 37 / NLG / 133 / DKK 450.
Fólksbíiar: Verð frá 16.000 ísl. kr.
Sérstök kjör fyrir búferlaflutninga.
Sama flutningpgjald óháð vörutegund.
SKIPAFÉLAGIÐ OK hf.
Óseyrarbraut 14b, 220 Hafnarfjörður, sími 91-651622
)
FI.JÓTT • FLJÓTT - AltCLfSINCASMIOJA