Tíminn - 24.03.1968, Blaðsíða 10

o TÍMINN
Níræður
Árni Sigurpálsson
- í Skógum
Meðal byggða iþeirra er liggja
inn af Skjálfandaflóa, er Reykja-
'hverfi. Það hefur Hivainmsheiði
og Aðaldal á aðra höad, en víð-
áttur Reykjaheiðar á hina. Mikið
vetrarríki er um þessar slóðir,
svo sem víðar er í Þingeyjar-
sýsluum og stundium geisa þar
byljir, sem engu eira. Verður þá
ibaráttam fyrir lífinu ærið hörð,
bæði mönnum og málleysingjum,
En með vorkomu breytist héraðið
í „nóttlausa voraldar veröld“, sem
býr yfir miklum töfrum fegurðar
og gróandi. Norðarlega í Reykja-
hivertfi er býlið Skógar. Þaðan er
útsýni vítt, bæði til hafs og heiða,
og þar rís sól snemma en geng-
ur seint til iviðar.
í þessu umhverfi hefur Ámi í
Slkógum lifað og starfað í níutíu
ár, ef trúa má kirkjulbókum, en
er iþó enm svo ungur og óbugaður
að furðu gegnir. Má nærri geta
að á níutíu ára æviferli einyrkja
bónda og ertfiðismanns, hefur
margt það að höndum borið, sem
reynt hefur andlegt og líkamlegt
atgervi ti,l þrautar, en engu að
síður er Árni en.n léttur í spori
og hýr í augum, og má af því
marka að maðuriinn er af góðu
efni gerður.
Árni er fæddur í Skógum 24.
marz 1878. I\)reldrar hans voru
Sigurpáll Árnason og Guðný
Ólaísdóttir sem þá bjuggu þar
húi sínu. Bæði voru þau hjónin
komin af traustum ættstofnum,
þingeyskum í marga liði. Þau
eigmuðust níu börn, en fjögur
iþeirra dóu í æsku. Ekki voru
þessi hjón talin með efnaifólki, en
Iþó mun heimili þeirra aldrei hafa
liðið beinan skort, enda fylgdist
að, fyrinhyggjia og harðfylgi
ibeggja í iþví að sjá sér og sín-
um farborða.
Það lætor kynlega í eyrum nú-
tíma fólks, þegar talað er um
skort, en engu að síður er það
staðreynd, að í æsiku þeirra, sem
nú eru elztir, var hungurvofan
tíður gestur á mörgum heimiium,
og ærin þrekraun að verjast á-
sókn hennar. Væri ef til vill holl
ast að minnast þess nokikru oftar
en nú er gert.
í Skógum liðu bernskuiár Árna
við leiki og störf, einkum þó við
störtf, því snemma var byrjað að
vinina eftir því sem orka leyfði.
Svo bar það við einn þungbúinn
vetrardag að faðir Árna bjóst að
heiman, kvaddi konu og börn og
hélt til Húsaivikur til aðdrátta fyr
ir heimili sitt. Um tovöldið brast
á stórhríð með ofsaveðri. Löng
mun sú nótt hafa orðið þeim, er
iþá vöktu og biðu í baðstofunni
í Skógum. Að morgmi var hús-
freyjan í Skógum orðin ekkja og
börnin þar föðurlaus. Þá.var Árni
lll ára.
Á þeim tíma, og við slikar að-
stæður fór oftast svo að heimili
leystust upp og átti þá margur
um sárt að binda.. Það varð þó
ekki í Skógum. Húisfreyjan þar
lét ekki bugast, en hélt saman
hóp sínum og Árni, sem ekki
hafði einu sinni náð fermingar-
aldri tók á sínar herðar forstöðu
og umsjá búsink. Þetta var á ein-
um hinum mesta harðindakafla,
er sögur fara af á seinni öldum,
og miá segja að haliæri hafi þó
verið í landi. Má því ljóst vera
að bæði Árni og móðir hains, og
systur, færðust mikið í fang. En'
öll reyndu'st þau vandanum vax-
in og . úrræði þeirra og atorka
nægðu til þess að fleyta heimili
þeirra yfir alla erfiðleika, og
leysa hvern þann vanda, sem að
höndum bar. Munu hér hafa kom
ið að góðu haldd þeir eiginleikar,
sem Árni átti þá, og alla ævi sáð-
an, í ríkum mæli — karlmeínska
og harðfengi, ásamt Mifsorku og
hjartsýni. En hivort sem um þetta
eru sögð fleiri orð eða færri, er
víst að öll skiluðu þau siínum
verkefnum í þessari baráttu, með
fulttri sæmd.
Svo líða árin. Árni verður rúm
lega tvítugur og þá deyr móðir
hans. Hann hefur þá af hendi
leyst þá þrekraun sem homum bar
að höndum við hið sviplega frá-
fsll föður hans, og sýnt það og
sannað að nokkuns mátti af hon-
um vænta.
Árið 1890 kivœntist hann Guð-
rúnu Sörejisdóttor. Hún var af
Hialldórsstaðaiætt. Þau halda á-
fram búskaipn.um í Skógum. Guð-
rún var hlédræg kona og barst
ekki mikið á, en hún var búin
flágætum mannkostum og mikilli
reisn, sem skýrast kom í ljós þeg-
ar einhver smælinginn þarfnaði'st
huggunar eða hjálpar. Þau Árni
og Guðrúrn bjuggu í Skógum í 47
ár, eða þar til hún andaðist árið
1948. Dóttir þeirra er Guðný hús-
freyja í Skógum, gijft Gunnlaugi
Sveinbjarnarsyni bónda þar. Þrjú
'börn þeirra Árna og Guðrúnar
dóu í æsku. Eftir fnáfall Guðrún-
ar hélt Árni áfram búskap sin-
um um skeið. Heyjaði hann á
sumrum en hirti kindahóp sinn á
vetrum. Aldrei var bú hans stórt
en hann bjó vel og fallega. Hús-
dýrin voru vindr hans og félagar
og hann sá vel fyrir þörfum
þeirra og umgekkst þau með mik
illi nærtfærni. Sjálfstæðan búskap
hafði Árni með höndum sjötiu og
þrjú ár, og munu fáir hafa gert
betur.
Þegar Árni hóf með móður
sinni búskap sinn í Skógum 12
ára að aldri, voru aðstæður allar
með nokkuð öðrum hætti en nú
er. Þá voru engir vegir, engiinin
sím i ekkert rafmagn, engin farar
tæki á landi nema hestarnir. Það
vantaði í stuttu máli sagt flest
þau þægindi og marga þá hluti,
sem við nú teljum til Mfsnauð-
synja. Híbýli manna og dýra voru
þá lágreistir torfkofar sem vetrar
byljir kaffærðu í fönm og myrkr-
ið var all'sráðandi í sikammdeg-
inu. Þess vegna var baráttan við
náttúruöflin hálfu harðari og tví-
sýnni þá en nú er. Árni í Skóg-
um vár vel íþróttum búinn _ og
það er staðreynd, sem lýsir Árna
betur an mörg 'orð fá gert að um
áratuga skeið var það talið sjálif-
sagt í Reykjahverfi að leita til
hans þegar mikils þurfti með, t.d.
ef sækja þurfti ljósmóður eða
vitja læknis í illfærum veðrum.
Kom þar til bæði traust manna
á karlmennsku þans og svo það,
að Ámi var ætið reiðubúinn að
leysa hvers lmanns vandræði ef
það stóð í hans valdi. Engar
skýrslur eru tM um það hve mörg
um mamnslífum' Árni hefur bjarg
að með þessum ferðum. en nokk-
ur munu þau vera ef að líkum
lætur. Og það var ekki einungis
þegar um líf eða dauða var að
tefla, sem leitað var liðsinnis
Áma. Ef vinna þurfti verk sem
vandasöm þótti eða ógeðfelM,
var til hans farið og mér er ekki
kunnugt um að hanin hafi nokkru
sinni látið neinn er þarfnaðist
hjálipar hans fara erindisleysu.
Um laun fyrir erfiði sitt og á-
hætto spurði Árni hinsvegar
aldrei, og munu þau oftast hafa
SUNNUDAGUR 24. marz 1968
lítil orðið, ef telja skal í krón-
um og aurum. Hitt er annað mál
að Árni hefur á langri ævi safn-
að drjúgum sjóði þakklætis og
virðingar með þessum hætti.
Ævistarf Árna í Skógum grein-
ist í marga þætti, og verða þeir
ekki a'llir raktir hér, enda mundi
það efni fylla stóra bók. En drepa
má þó á einstöik atriði. Þegar
Árni var 14 ára að aldri var hoin-
um falið það starf að vera grenja
skytta fyrir sveit sína. Gefur
þetta hugmynd um þá tiltrú er
hann naut hjá forystumönnum
siveitarinnar, því að í þá daga var
þetta átoyrgðarstarf, og skipti
miklu máli hvernig það var af
hendi leyst. Þessu starfi gegndi
Árni svo í 52 ár, eða þanigað til
hann var á 67 aldursári, og var
þess aldrei getið að honum hefði
mistekizt í viðureign við lágfóto.
Veiðimennskan var honum í blóð
toorin og hann stundaði hana af
kaippi hvort sem um var að ræða
refi, rjúípu eða lax. En vel má
toæta þvtí hér við að veiðimennska
Áma var ekki sport á nútáma-
vísu. Hiún var knúin fram af
þeirri nauðsyn að forða búpen-
ingi frá bitvargi, og að afla sér
og sínum bj'argar og viðurværis.
Refaveiðar hafa, sivo sem kunn-
ugt er í för með sér miklar úti-
legur á fjöllum og fimindum, og
þær reyina mjög á þol og þraut-
seigju. Marga ilMðrisnótt hefur
Árni vakað, bvalinn af þreytu og
vo'stoúð, en þó hygg ég að hon-
um sé minnisstæðari miorgundýrð
in á Reykjaheiði, þegar vorsól
reis og gæddi öræfin litum og
lífi.
Árnd í Skógum er sagnaþulur
sem kann að segja frá mönnum
og atburðum, sivo að söguefnið
verður áheyrendum ljóslifandi.
Fer saman aftourða gott minni,
háttvisi og nákvæmni í frásögn.
Væri ríkisútvarpið íslenzka
nokkuð betur á vegi statt ef það
ætti á segultoandi eimhverjiar frá-
sagmir hans t.d. um refaveiðar,
laxveiðar eða svaðilfarir á sjó og
landi. Er þar af nógu að taka.
Árni í Skógum hefur verið gætfw
maður um marga hluti. Hlonum
auðnaðist að lifa hina mesto
breytingu og byltinga tíma í þiots-
und ára sögu íslands. Hann hóf
lífs'starf sitt í S’kógum 12 ára gam
all og tók þá upp barátto við
næstum því óyfirstíganlega erfið-
leika og honum tókst að sigrast
á þeim. Þá var túnið í Skógum
þýfður smáblettur, byggiingarnar
smákofar úr torfi og vegleysur til
allra átta. Nú eru þar ræktar-
lönd stór reisulegar toyggingar
og birta í hverjum krók og kima
Þetta hetfur áunnizt á níutíu ár-
um. Fleiri hafa lagt þar hönd að
verki en Árni, en þó er það víst
að hann reyndist trúr því hlut-
verki, er honum var á herðar
lagt, — að taka við óðali feðra
sinna, leggja grundvöll að áfram-
haldandi uppbyggingu og skila
því til eftirkomendanna betra og
bjartara an áður var. Framlag
hams til uppbyggimgar sveitarinn-
ar, héraðsins og landsins alls verð
ur því aldrei véfengt. En gæfa
hans er líka í því fólgin að nd-
ræður að aldri trúir hann því og
treystir, að fram verði sótt enn
um sinn, þótt með öðrum hætti
sé en var í hans ungdæmi fyrir
siðustu aldamót.
Á tímamótum gefur sýn bæði
frarp á leið, og langt aftur í lið-
inn tíma. Þá verður ljóst að
margs er að minnast og margt
ber að þaikka. Samferðamenn
Áriia í Skógum hafa á níutíu ára
afmælisdegi hans, ríka ástæðu til
að þakka honum samfylgdina um
farinn veg. Þegar torsótt var og
mest blés á móti, var tiann jafn
an hinn trausti og öryggi fylgdar
maður og félagi, sem gladdist yf-
ir unnum sigrum, en sama sem
gleymdi erfiðleikunum jafin skjótt
og þeir voru yfirstignir.
SHkrar fylgdar er gott að njóta.
Atli Baldvinsson.
Nýtt...Nýtt
Chesterfield
filter
neð hinu gó&a
Chesteriield
brag&i...
Mode in U.S.A.

2 0 F I LTE R
CIQARETTES
Loksins kom fíiter
sígraretta með sönnu
tóhakshragði
Reynið góða bragðið
Reynið
Chesterfíeld fíJter
Sinfóníuhljómsveit íslands
Skólatónleikar
í Háskólabíói miðvikudag. 27. marz kl. 10.30 og
kl. 14.00 og fimmtud. 28. marz kl. 14.00.
Börn, sem eiga áskriftarmiða að tónleikum 27.
febrúar komi á tónleikana miðvikudag 27. marz
kl. 10.30 (ekki fimmtudag 28. marz eins og stend
ur á miðanum) og börn, sem eiga áskriftarmiða 26.
febrúar kl. 14.00 komi nú miðvikudag 27. marz
kl. 14.00. Aðgöngumiðar að tónleikum fimmtud.
28. marz kl. 14.00 eru seldir í skólunum og í Ríkis-
útvarpinu Skúlagötu 4.