Tíminn - 12.06.1968, Blaðsíða 9

MTOVnOJDAGUR 12. júní 1968

Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
í'ramkvaemdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson. Aug-
lýsingastjóri: Steingrímur Gíslason Ritstj.skrifstofur 1 Eddu-
húsinu, símar 18300—18305 Skrifstofur: Bankastraeti 7. Af-
greiðslusimi: 12323. Auglýsingasimi: 19523. Aðrar skrifstofur,
simi 18300. Á.skriftargjald kr. 120.00 á mán innanlands — 1
lausasölu kr. 7.00 eint. — Prentsmiðjna EDDA h. f.
Félagsheimili stúdenta
loks á rekspöl
Prófskírteini voru afhent að loknu háskólaári Háskóla
íslands. Skýrði rektor skólans þá frá því, að Háskólaráð
hefði ákveðið að veita 5 milljónum króna af happdrætt-
^tekjum háskólans til Félagsstofnunar stúdenta og
skyldi fénu varið til byggingar félagsheimili stúdenta
við Háskóla íslands. Þá sagði rektor að að háskólaráð
vænti þess að ríkisstjórnin tryggði eigi lægri upphæð
«1 félagsheimilisins. Hann hefði rætt málið við mennta-
málaráðherra og fjármálaráðherra og fengið góðar
undirtektir.
Þessu ber að fagna, því þörfin fjTÍr bætta aðbúð
stúdenta við háskólann er orðin svo brýn að við svo
húið mátti ekki standa lengur. Vonandi verður það ekki
iátið taka mörg ár að koma þessu félagsheimili upp
heldur gengið að því með oddi og egg. Háskólaráð á
sérstakt hrós fyrir að hafa hrint þessu máli af stað nú.
Því er vissulega þannig farið, að það fjármagn, sem
skólinn hefur til umráða af happdrættistekjum er tak-
Jharkað og raunar allt of lítið miðað við þá margvís-
iegu þörf aukinnar starfsemi og uppbyggingar, sem er
við háskólann. Auðvitað var það ríkisstjórnar og Al-
Þingis að hrinda þessu máli af stað og útvega til þess
fjármagn. Það hefði átt að gerast fyrir mörgum árum,
ef staðið hefði verið með eðlilegum hætti að háskólan-
uxn og komið með sanngjörnum hætti til móts við kröf-
Ur stúdenta um bætta aðbúð, sem þeir hafa klifað á
fyrir daufum eyrum um langt árabil. í meira en tuttugu
ér hefur félagsleg aðstaða og heimavistaraðbúnaður
háskólastúdenta staðið algerlega í stað, þrátt fyrir gíf-
urlega aukningu stúdenta við skólann. Reyndar má
Segja að miðað hafi aftur á bak, því að Stúdentagörðun
um hefur alls ekki verið haldið við á sómasamlegan hátt.
Ráðherra
stöðminarinnar
í 14 ár
Eftir tuttugu ára hlé á að fara að taka til hendinni að
uýju. Frumkvæðið kemur þó ekki frá þeim, sem með
eðliiegum hætti hefði átt að hafa það, þ. e. frá ríkis-
stjórn og Alþingi og þó fyrst og fremst menntamálaráð-
uerra. Það eru stúdentar sjálfir og Háskólaráð sem set-
Ur hreyfingu á málið með því að klípa af peningum, sem
Pað raunar með réttu hefur litið svo á, að ættu ein-
vorðungu að fara til beinnar uppbyggingar háskólans
kennslustarfsins þar, en það færir þessa fórn til að
uýja menntamálaráðherrann til aðgerða. Á tímabili
tuttugu ára stöðnunar varðandi aðbúð stúdenta við Há-
skóla íslands, þegar ríkisvaldið hefur haft meiri fjárráð
en fyrr, hefur sami maðurinn gegnt embætti mennta-
jUalaráðherra um tvo þriðju þessa tímabils — og gegnir
Pví enn. Það er Gylfi Þ. Gíslason. Þessi maður er svo
anægður með frammistöðu sína, að hann situr ekki
sér nokkurt tækifæri til að komast í sjónvarp til að
s ýra þjóðinni frá því hvílíkt afbragð hann sé 1 stjórn
uaenntamála.
TÍMINN
Stefán Valgeirsson, alþingismaður.
Hver munu verða örlög
hlnna dreifðu byggða?
Þerr sem á annað borð hafa
fylgzt með efnahagsþróun okk
ar á liðnum árum hafa áhyggj-
ur af því vaxandi ósamræmi
sem orðið hefur á lífskjörum
og menntunaraðstöðu þjóðar-
innar. Sveitirnar hafa verið í
öskustónni, þó áð landsfeðurn
ir viljl ekki við það kannast.
Og nú er svo komið að efna-
hagur margra bænda er brost-
inn, og ekkert rúm er til fyr-
ir börn þeirra til uinglinga-
eða famhaldsnám í skólum
landsins. f mörg ár hefur verð
lagsgrundvöllur landfoúnað-
arvara verið óhagstæður bænd
um, en niðurstaða yfirdóms á
síð’asta hausti skar úr um það,
að engin leið væri að hafa
mannsæmandi llfskjör út úr
búskap fyrir meginn þorra
bænda, þó í góðu árferði væri.
Þar sem'enginn hefur treyst
sér til að réttlæta yfirdóminn,
en hins vegac hlutu allir að
sjá hvernig fara mundi fyrir
landfoúnaðinum ef ekkert yrði
að gert. Því hafa bændur ekki
viljað trúa öðru en að ríkis-
stjórnin mundi ganga í þessi
mál og víkja óréttlætinu frá
dyrum þeirra. Og margir trúa
því ekki enn, að ríkisstjómin
ætli að horfa á það aðgerða-
laus, að þeir neyðist til að yf-
irgefa jarðir sinar vegna niður
stöðu dóms, sem viðurkenning
liggur fyrir um, frá dómurun-
um sjálfum, að hann sé ekki
byggður á gildandi lögum. Og
lái þeim hver sem vili. En við
þetta bætist svo kal í túnum og
lítil hey á síðasta sumri, hafís
og langvinn harðindi í vetur,
sem enn sést ekki fyrir end-
ann á. Þó að reyndar megi segja
að örlað hafi á auknum skiln-
ingi stjórnarvalda nú síðustu
vikur, þá skortir mjög á það,
að hugur og hönd fylgist þar
að, enn sem komið er að
minnsta kosti. Vandamálin
sem harðindunum eru samfara
eru fyrst og fremst fjárhags-
legs eðlis, og sumir þættir
þeirra þannig vaxnir, að úr-
lausnin þoliir enga bið. Ef all-
ir þeir bændur, sem þegar haifla
ráðstafað þessa árs tekjum
vegna harðindanna og þess ó-
samræmis, sem orðið hefur á
milli afurðaverðsins og rekstr-
arkostnaðar búanna á síðustu
árum, fá ekki áburð eftir þörf
um næstu daga, gæti það leitt
til þess að heil byggðarlög
færu í eyði á þessu eða næsta
ári. Þótt kaupfélögunum verði
gert það kleift að fá áburð-
inn með því að þau skuldbindi
sig til að greiða hann fyrir
árslok, þá felst ekki í því lausn
á aðalTOndamálinu. Hvernig
eiga kaupfélögin að láta þá
bændur flá áburð og nauðsynj
ar til búrekstrar og heimilis-
halds til ársloka, sem þegar
eru búnir að ráðstafa öllu inn
leggi þessa árs? Munu skuld
bindingar kaupfélaganna fyrir
hönd hinna tekjulausu bænda
þýða annað en það, að þau
munu komast i greiðsluþrot á
þessu ári? Eða hver vili halda
því fram, að kaupfélögin haf)
nú getu til þess, að taka pen-
inga út úr rekstri sínum til
að borga með áburð eða aðr-
ar nauðsynjar fyrir bændur’ Þó
að valdhafarnir láti að bví
Stefán Valgeirsson
liggja, að þeir séu búnir að
gera hreint fyrir .sínum dyrum
með því að greiða fyrir, að
kaupfélögin geti fengið áburð.
þá er það blátt áfrarn kattar-
þvottur, sem bændur verða um
fram allt að átta sig á.
Hverjir hafla stjórnað í landi
okkar síðastliðin átta ár?
Hljóta þeir ekki að bera á-
byrgð á rekstraraðstöðu at
vinnuveganna frekar en t.d.
kaupfélögin í landinu? Og
hverjir hafa stjórnað peninga-
stofnunum þjóðarinnar á
þessu tímabili? Ekki sam-
vinnufélögin a.m.k.
Nú er liðin vika af júnímán-
uði, og engin hreyfing á þessu
máli svo kunnugt sé. Það get-
ur ráðið úrslitum um heyfeng
á þessu sumri, að áfourður
komist á tún á réttum tíma.
Þó að samvinnufélögin í land-
inu séu byggð upp að nokkru
leyti á samhjálp, þá mega
bændur ekki fcrefjast þess eða
ætlast til þess af félögum sín-
um, að þau taki að sér skuld-
bindingar fyrir þá, sem stefn-
ir þeim beint í greiðsluþrot,
enda leysist enginn vandi með
því, heldur hið gagnstæða.
Þess vegna verða búnaðarfélag
og sveitastjórnir að ganga án
tafar í þessi mál, með
beina kröfu á hendur ríkis-
stjórninni að leysa þennan
vanda. Þeir sem bera ábyrgð
á afurðaverðinu til bændanma,
miðað við þá dýrtíð sem nú
er í landinu, og rekstrarað-
stöðu þeirra að öðru leyti, eiga
að leysa þennan hnút, það er
ekki á annanra færi. En verði
kaupfélögin neydd til að taka
slíkar skuldbindingar á sínar
herðar, er það ekki vegna getu
þeirra til þess, heldur hin-s,
að ábyrgðartilfinning þeirra
fyrir örlögum hinma dreifðu
byggða mun vera meiri en
landsfeðranna sjálfra, og virð
ast þeir síðarnefndu telja það
eðlilegan hlut. Ef til vili er
þeim líka ósárt um, þó að
þrengingar bændanna verði til
áð auka til muna á fjárhags-
erfiðleika kaupfélaganna, en
það ber mjög að varast. Taki
kaupfélögin að sér hlutverk
ríksstjórnarinnar að þessu
leyti, verða þau að setja bað
skilyrði, að mái bændanna,
sem ekki geta sett tryggingu
fyrir greiðslu á þessu ári fyr-
ir áburðinum, verði leyst á
annan veg en þann, að kaup
félögin séu ábyrg fyrir henni.
Verði það ekki gert gæti illa
farið. Og við skulum hafa það
líka með í myndinni, að aukn-
ir fjárhagsörðugleikar kaupfé-
laganna þýðir aukið atvinnu- I
leysi í flestum þéttbýlisstöð-
um utan höfuðborgarsvæðisins.
Þótt að því s-é s-tefnt af ýms-
um, sem telja sig til hagspek-
inga, að fæk-ka beri bændum
og draga eigi úr framleiðslu
landbúnað-arvara, er hætt við
að þjóðina mundi mun-a um
þá fnamleiðslu, sem þessir
landshlutar, sem nú eru í
mestri h-ættu, framleiða nú. Og
hverjum þéttbýlisstað verður
lika hætt, þegar næstu sveitir
í kringum hann eru að mestu
komnar í eyði.
Á fleira ber líka að líta í
þessu sambandi, sem g-etur orð
ið örðugt úrlausnar eins og
nú horfir. Það þarf að byggja
yfir þetta f-ólk annars staðar
og sjá því fyrir atvinnu. En
atvinna er nú af skornum
skammti a-Hs staðar í þéttbýl-
inu, og sum-s staðar tilfinnan-
legt atvinnuleysi. S-ést ekki í
fljótu bragði, hvar allt
þetta flólk fengi lifsaðstöðu. Og
fjármuni hefur það enga til að
byggja yfir sig og sína, verði
það neytt til að yfirgefa jarð-
ir sínar með þessum hætti.
Því miður er það ekki á haí-
íssvæðinu einu, sem efnahag-ur
bænda er brostinn. Þannig e"
komið fyrir mörgum þeirra í
öllum landshlutum, og þá fyrst
og firem-st yngri bændunum,
sem hafa staðið í framkvæmd- ||
um á síðustu árum og eru með i
ung börn á framfærslu, eða 1
börn í unglinganámi. Bænd- I
urnir sem eru að ala app I
bændafólk komandi tíma. Hér §
er því mikið í húfi að lancts-
feðumir skilji til hlítar þetta
vandamál, og snúist við þvi á
þann veg, sem að gagni kem-
ur.
Nú er búið að flytja inn á-
burð eð-a framleiða hann í á-
burðarverksmiðjum. Spurn-
in er þvl sú. Er það hagkvæm-
ara fyrir þjóðina, tryggir bet-
ur hagsæld hennar o-g öryggi, jj
að geyma áburðinn á geymslu M
húsum til næsta árs, eða að n
gera þær ráðstafanir sem
tryggj-a það, að áburðurinn
verði notaður á þessu vori. En
eins og nú er komið málum
verður það ekki gert nema
með beinum afskiptum ríkis-
stjórnarinnar, enda verður
hún krafin til ábyrgðar, ef
hún leysir ekki bessi mál nú
þegar, eftir það sem á undan
er gengið.
Nú er hafíshella fyrir öllu
Norðuriandi, aðeins örskammt
frá ströndi-nni, og ef ráða má
af iíkum, er lítil von til að
hann hverfi frá landinu fyrr
en um eða eftir mitt sumar.
Hvernig sumarið verður og
grasspretta, fer meira eftir því
en undanfann ár, hvernig
vindátt verður. Verði sunnan-
átt ríkjandi, ei-ns og að and-
anförnu, getur grasspretta
orðið sæmileg, þrátt fyrir haf-
ísinn. En verði hann lengi
norðanstæður yfir aðalsprettu-
tímann er hætt við grasleysi
nema þá að mjög vel sé bor-
ið á.
Framhald á bls. 16.