Vísir - 05.04.1977, Blaðsíða 4

4
m
Þri&judagur 5. aprll 1977 VISIR
Umsjón:
GuÓmundnr Péturssnn

Við og fínnar...
...fínnar og við
Þrátt tyrir legu Noröurland-
anna, söguleg tengsl og skyld-
leika eiga hinir norrænu frænd-
ur ekki samleiö i öllu. Þegar hin
norræna samvinna var bundin
traustari böndum meö stofnun
Noröurlandaráös, varð aö
undanskilja utanríkis- og
varnarmál.
Svíar i hlutleysisstefnu sinni
og finnar undir járnhæl risaná -
granna sins i austri tföldum inn-
an i skóhlif rússnesk-finnska
vináttusáttmálans) gátu ekki
fylgt norömönnum, dönum og
islendingum, sem eru aöilar aö
Nato.
Þessi leiðarmunur hefur ekki
leitt til neinna vandkvæða á
hinu norræna heimili i sambUð-
inni viö svia, en það sama verö-
ur ekki sagt um finna. í augum
hinna sjálfstæðisunnandi
noröurlandabUa er „finnlandi-
seringin” blettur, sem erfitt er
aö hafa fyrir augunum, þótt þeir
af tillitsemi viö frændur sina og
nábUa hafi litt haldið þvi á lofti.
Norömenn, sem einnig eru I
nábýli við sovétmenn og eiga
landamæri og landhelgi að
Sovétrikjunum og hafa þvi haft
mikið af þeim aö segja, og þá
tilfinnanlegast, þegar þeir hafa
þurft að deila meö rUssum
Barentshafinu og auölindum
þess, hafa þó ekki getað alltaf
oröa bundist. 1 flestum tilvikum
hafa þeir þó veriö egndir til af
þeim finnum, sem virðast af tali
þeirra, helst ganga erinda skoö-
anabræðra sinna, Kremlherr-
anna.
Norsk blöð tóku það óstinnt
upp, þegar kvisaöist I vetur, aö
Kekkonen, finnlandsforseti,
heföi i „einkaheimsókn” til
Noregs i fyrra bryddaö á
áhyggjum sinum vegna aöildar
Noregs aö NATO. Þeim þykir
þaö engin tilviljun, að þaö eru
einmitt sömu áhyggjurnar og
Kreml hefur.
Þessi blaöaskrif komu viö
kaunin á finnskum kommUnist-
um og hafa hnUtur flogiöá milli.
Finnski fulltrUinn I Noröur-
landaráöi, kommUnistaleiötog-
inn Saarinen, dró máliö inn i
fundarsali Noröurlandaráös i
Helsinki i síöustu viku og vakti
almenna hneykslan. Gagnrýndi
hann ekki aðeins norsku stjórn-
ina fyrir aö láta vestur-þýska
hermenn innan Nato taka þátt I
Natoæfingum i N-Noregi, heldur
einnig fyrir aö láta blaöaskrifin
um „finnlandiseringuna” viö-
gangast. — Auk alls annars,
sem speglast i sliku tali, undir-
strikaði ræöumaöurinn á þeirri
stundu þá sérstööu, sem finnar
hafa á Norðurlöndunum. Þótt
finnsk blöö geti ekki birt gagn-
rýni, nema þá kannski mjög
væga, á Sovétrikin, hafa ekki
aörar rfkisstjórnir á Noröur-
löndum slikt mUlband á slnum
fjölmiðlum.
Aövitaö varð þessi ræöa
finnska fulltrUans ekki til ann-
ars en egna norska leiöarahöf-
unda enn frekar til bersögli.
Kekkonen finnlandsforseti i góöra vina höndum hjá nágranna sin-
um i austri, Brezhnev, ieiötoga sovéska kommúnistaflokksins.
Gott dæmi um þaö er leiöari,
sem birtist i norska timaritinu
„Farmand” tveim dögum sið-
ar, og fer hér á eftir. — 1 sama
blaði birtist einnig grein eftir
fyrrverandi yfirmann sænska
hersins, Carl Eric Almgren
hershöfðingja, um hernaöarlegt
mikilvægi noröursins, en þaö er
einmitt bakgrunnurinn að á-
steytingi NATO-rikja Noröur-
landa og rUssa (eða finnskra
erindreka þeirra) og fer þvi vel
á þvi aö birta hana um leið til
glöggvunar fyrir lesendurá þvl,
sem að baki liggur.
Mvrmansk
Murmansk er einasta stórhöfn
Sovétrikjanna, sem islaus er allt
áriö og liggur beint viö heimshöf-
unum. Svo er Golfstraumnum
fyrir aö þakka, aö jafnvel hörö-
ustu frostavetur liggur 500 km
breitt opið haf milli fastaissins og
Kola-skaga.
Fyrir þessa beinu og greiöu aö-
göngu að höfi num er Murmansk
mjög mikilvæg Sovétrikjunum.
jafnt frá verslunarsjónarmiöi
sem hernaöarlegu. Sovéski fiski-
skipaflotinn erstærstur á þessum
slóöum, enda 1/4 fiskframleiöslu
sovétmanna þaöan. NáttUruauö-
lindir eru einnig umtalsverðar á
Kola-skaga, og sumar þeirra
hernaðarlega mikilvægar.
Hernaöarlegt mikilvægi
Murmansk liggur þó fyrst og
fremst I herstöövunum á svæöinu
og herliöinu, sem gegnir mikil-
vægu hlutverki i alþjóða valda-
taflinu og samningamöguleikum
sovétmanna. Hernaöarjafnvægiö
og samningsmöguleikamir krefj-
ast langdrægra vopna og varna
gegn slikum, jafnt á viö hin hefð-
bundnari vopn og hergögn til sjós
og lands.
Ein stysta skotlina eldflauga
milli mikilvægra staöa i Banda-
rikjunum austanveröum og miöju
Þetta kort sýnir noröurhveliö, sem höfundur fjallar um, og afstööu
Kola-skaga.
Nato-herskip á æfingu I Noregshafi, sem hefur oröiö mikilvægara, eftir
þvi sem eldfiaugatækninni hefur fleygt fram.
Sovétrikjanna liggur yfir noröur-
hveliö. Þvier Murmansk og Kola-
skagi mikilvægur póstur i
fremstu varnarlinu gegn eld-
flaugum sem draga ekki milli
heimsálfa.
Siglingaleiðirnar
S ig 1 i n g a le i ð ir n a r frá
Murmansk til Atlantshafsins
liggja fyrst I gegnum Barentshaf,
áfram á milli Svalbaröa og
Nordkap og siöan I gegnum
Noregshaf til Islandsála, annaö
hvort milli Grænlands og Islands
eöa Fræeyja og tslands (önnur
leiöin um 2.500 km en sU siöar-
nefnda um 2.400 km). Vegalengd-
irnar og umfang þessa svæðis
gera miklar kröfur til aöalheima-
hafnar eöa bækistöövar þess her-
styrks, sem á aö athafna sig þar.
Þær kröfur og svo lega
Murmansk og náttúra hafa gert
staöinn aö helsta miödepli þess
vigbUnaöar, sem stefnir aö þvi aö
gera Sovétríkin aö jafningja
Bandarikjanna, og þá álika á
höfunum.
Murmansk er I dag stærsta
flotavighreiöur veraldar. Sem
bækistöö reiknuö Ut frá fjölda
skipa, sem þar eiga heimahöfn,
er hún stærri en allar Atlants-
hafsbækistöövar USA saman-
lagðar. Noröurfloti sovétmanna
hefur á aö skipa fleiri kafbátum
en bandariski og breski sjóherinn
samanlagt. Skýrslur sýna aö
sovétmenn sjósetja nýjan
kjarnorkukafbát fimmtu hverja
viku. Sovéski flotinn ræöur yfir
sex sinnum fleiri kafbátum en
Þýskaland geröi i upphafi seinni
heimsstyr jaldar, eöa ámóta
mörgum og Þýskaland átti undir
striöslok.
Atlandshaf og
valdataflið
1 öllum hernaöarlegum vanga-
veltum og samningaþrefi, sem
Atlantshafiö dregst inn i, er mikil
áhersla lögö á sundin milli
Noregshafs og Atlantshafs i linu
við Grænland-lsland. Þaö er
jafnt meö tilliti til sjóhernaöar
yfirleitt og hindrana á verslunar-
siglingum. Af þeim 400 kafbátum,
sem sovétmenn hafa yfir aö ráöa,
eru ca. 60 diselknUnir af W-teg-
undinni eða ámóta, en slikum
kafbátum yrði fyrst og fremst
beint gegn verslunarskipum. Hin-
ir nýrri kjarnorkuknúnu árásar-
kafbátar gætu notast til sliks
lika, þótt þeirrt höfuðverkefni sé
auövitaö aö striöa viö aðra kaf-
báta eöa flugmóöurskip. Þessi
stóri hluti gamaldags kafbáta
sýnir, aö sovétflotinn leggur
mikla áherslu á aö geta gert árás-
ir á verslunarsiglingar.
Kafbátarnir
Mesta þýöingu hafa þó hinir
nýrri kafbátar, kjarnorkukafbát-
ar með langdrægar eldflaugar,
herstöövarnar I Murmansk og
siglingaleiöirnar, NUtima njósna ■
aöferöirog eftirlitskerfi hafa aub-
veldaö mönnum (og þá einkalega
gervihnettirnir) aö slá föstu hvar
óvinaherinn er niöurkominn og
hvert hann færir sig, eöa hvar
hann er öflugastur. Um leiö hefur
þróast tæknifullkomiö viövör-
unarkerfi, sem er i sjálfvirkum
tengslum viö flugher og eld-
flaugaskotpalla. Þetta allt hefur
aukiö þýðingu kjarnorkukafbát-
anna og á þeim hvilir hernaöar-
jafnvægiö og möguleiki aðila til
þess aö lifa af fyrsta höggiö og
svara fyrir sig. NUtimagervi-
hnattanjósnir teygja sig ekki
lengra en niður á tiu metra djúpt
vatn. HlustunarUtbUnaður neðan-
sjávar I baujum eöa ööru formi
hefur lika sinar takmarkanir.
Sliku veröur helst komiö viö i
sundum. — Kjarnorkukafbátar
komast langt, ná miklum hraöa
og geta kaíaö djUpt, og þvi er erf-
itt aö hafa uppi á þeim.
Meirihluti kjarnorkukafbáta
sovétmanna eru af Y-geröinni eða
eldri. Y-kafbátar eru UtbUnir
sextán kjarnorkuhlöðnum eld-
flaugum (af SS—N—6 gerö) sem
draga 2.400 km, en þaö samsvar-
ar fjarlægðinni milli íslands og
noröausturodda Nýfundnalands .
Til þess að komast I skotfæri viö
skotmörk i Noröur-Ameriku
veröa þessir kafbátar aö koma
sér fyrir i miöju Atlantshafsins
eða vestar. Það tekur svo langan
tima fyrir þessa kafbáta aö kom-
ast þangaö, aö venjulega hafa
sovétmennekkinemafáa kafbáta
þar i einu. Það er þvi augljóst.
hve mikilvægt þaö er sovétmönn-
um aö halda siglingaleiöinni frá
Murmansk opinni. Jafn mikil-
vægt er þaö auövitaö NATO aö
hafa þetta svæöi á valdi sfnu og
geta beitt eigin flotadeildum þar
eftir hentugleikum
Bandarisku og bresku Polaris
Murmansk. Annars heyrist áö
skipasmiöastöövunum i Severod-
insk við Hvitahafiö. Þessir kaf-
bátar þurfa ekki lengra en i Nor-
egshaf til þess að komast I skot-
stööu við Bandarfkin. Þar meö
eykst hernaðarlegt mikilvægi
Noregshafs.
Ný tœkni og ný víglína
En hernaöartækninni fleygir
fram. Sovétmenn hafa smföaö
nýja kjarnorkuhlaöna eldflaug