Tíminn - 21.08.1968, Blaðsíða 6

\
6
TÍMINN
MIÐVIKUDAGUR 21. ágúst 1968.*
r....- ■■«■■■■■»■■ ■»■ ■■■
Björn Þ. Guðmundsson:
NOKKUR SPEGILBROT
FRÁ AUSTUR-ÞÝZKALANDI
.... „Og hérna er svo
sundhöllin okkar í Rostock.
Falleg bygging, ekki satt",
sagði leiðsögumaður okk-
ar, lagleg, gildvaxin mið-
aldra kona. Hún brosti eins
konar amerísku tannbursta
brosi. Það glampaði á gull
í hverri tönn í hádegissól-
inni. Hún gat varla verið
Gyðingur.
„Laugin er opin á þriðju
dögum fyrir konur til að
baða sig og á fimmtudög-
um fyrir karlmenn", hélt
hún áfram,. án þess að
brosa. En nú brostum við,
og Svíarnir mest. Þeim hef
ur líklega fundizt þetta
hróplegt ranglæti. Senni-
lega hefur leiðsögukonan
skilið brosið, því að nú
bætti hún við og hló: „Um
helgar er laugin svo opin
fyrir alla". Nú hlógu allir,
og Svíarnir mest, og ég sá
fyrir mér laugina tóma á
þriðjudögum og fimmtu-
dögum, en yfirfulla af
fólki á laugardögum og
sunnudögum, og fólkið í
óða önn að þvo hvert öðru
um bakið í anda skipulags-
ins, og það var f jör í laug-
inni, allir heitir og kátir,
og það var svitalykt í loft-
inu, sem hreinlætisvökva-
lyktin vann ekki á, og þetta
var allt svo indælt og
skemmtilegt, allir í baði á
einum stað einu sinni í
viku og ekkert verið að
hugsa um stórhátíðar eða
árstíðaskipti í sambandi
við líkamsþvott ....
★
Þar sem áin' Warnow renn-
ur í Eystrasalt er Rostock,
stærsta haftarborg Austur'-
Þýzkalands. Hún er gömul og
þekkt Hansa-korg og var einu
sinni kölluS ,borg sjö turna,
sjö brúa og siö stræta“ íslend
ingar þekkja borgina a.m.k.
af skipafrétrunum eða komu
skemmtiferðarkipanna „Fritz
Heckert“ og „ Völkerf reund-
chaft" sem eiga þar heima-
höfn. Borgin átti 750 ára af-
mæli í sumar Ég fékk svo-
litla nasasjón af hátíðahöldun
um og þá iirðu þessi spegil
brot til.
Þann 24. júní 1218 hlaut
Rostock réttindi borgar Þeg
ar „30 ára stríðið“ hófst var
borgin 400 á)-a. 50 árum síðar
voru álögur sænskra yfir-
drottnara að sliga borgarbúa.
Fram til ársíns 1718, er borg-
in átti hálfrar aldar afmæli,
réðu þar húsum sænskar og
danskar setuiiðssveitir. 700 ára
afmæli átti oorgin í vopnagný
fyrri heimsstyrjaldar og aldar-
fjórðungi síðar var lítið um
dýrðir. Þá geisaði seinni heims
styrjöidin. Borgin var alltaf
að byggjast úr rústum. Vegna
legunnar var hún eftirsóknar-
vert mark i stríði Rostock-bú-
ar geta því ineð sanni sagt, að
í sumar hafi afmælisdagur ver
ið í fyrsta sinn haldinp hátíð-
legur í friði.
Borgina byggðu sjómenn,
bændur, höndiarai og hand-
verksmenn. peir voru dugleg-
ir og borgin óx hratt. Tveir
nýlr Dorgarhiutar voru byggð
ir, ,Miðbora‘ og „Nýborg“
Þessir þrír borgarhlutar sam-
einuðust árið 1265. og um alda
mótin 1300 hafði borgin náð
þeim vexti, sem hún hélt að
mestu fram á nítjándu öld.
Margar fagrar og sérkennileg-
ar byggingar risu af grunni,
þar á meðai kirkjur. .Turna-
stíllinn" setti svip á borgina.
Nú eru fá merki hinna gömlu
daga eftir Fyrir því sáu
sprengjur í seinni heimsstyrj-
öldinn) Mariukirk’a sem svo
v*r í fyrsta sinn nefnd árið
1231, er eina kirkjubyggingin,
sem staðið hefur af sér öll ó-
veður fram á þennan dag. í
henni eru mörg og dýrmæt
listaverk. Aí öðrum kirkjum
má nefna kirkju heilags Pét-
urs, sem talin er fegursta
bygging í gotneskum stíl á
Eystrasaltssvæðinu Hún hafði
117 metra háan turn. Sjó-
menn tóku mið af turninum
og sigldu fleytum sínum heil-
um í höfn i mynm Warnow-
ár. Merki hins gamla bygging-
arstíls er helzt að sjá af Ernst
Thalmann-torgi. Við torgið
stendur ráðhúsið með sjö turn
spírum sérkennilegum.
Þegar okkur var sýnd borg-
in, var athygli okkar ekki
leidd að hinum gömlu bygging
um og kannski þess vegna
skoðuðum við þær helzt, er
við gengura cinir um borgina.
Okkur voru »ýnd ný og glæsi-
leg Dorgarhverfi, sem áttu að
sanna ágæti skipulagsins. Vel
mega þeir vera stoltir _af bygg-
ingunum sínum. í Lutten
Klein, nýjascs borgarhlutanum
búa nú um 15000 manns í
snyrtiiegum múrsteinablokk-
um, og samkvæmt skipulaginu
munu búa bai árið 1983 um
130 oúsund manns að okkur
var sagt Annai oorgarhluti
„Suðirborg" var byggður upp
á fimm árum og bar búa nú
um 25000 manns, og í þriðja
borgarhlutanum, Reutershag-
en, búa aðru 25000 borgarar
í nýlegum íbúðum. Frá því
uppbyggingin hófst árið 1950.
hafa um 20 búsund nýjar íbúð-
ir verið byggðar að sögn, og
36 skólar Austur-Þjóðverjar
leggja mikla áherzlu á að gera
Rostock vel ur garði og það
er skiljanlegt. Þangað liggur
mikill straumur ferðamanna.
höfnin er mikilvæg og borgar-
stæðið fagurt. Segja má, að
uppbyggingin þarna sé athygl-
isverð fyrir íslending, því að
í Rostock búa nær jafn marg-
ir og á öllu ísiandi.
★
Það er ekki nema gott eitt
að segja um öll bessi nús, en
ég verð hins vegar að láta, að
ég varð ekki uppnuminn Upp
bygging á sé> alls staðar stað
og ekki sízt úr rústum eftir
styrjöid. Það hef eg séð bæði
austan tjalds og vestan og einn
ig á íslandi og allii eru stoltir
af handaverkum sínum, hvort
helduj er kommúnistastjórn
eða viðreisnarstjórn, þótt nýj
ar byggingar séu raunar ekki
annað en ijálfsagður hluti
nýrra r.íma og þróunar ríkja
Samt verð ég að geta eins, sem
vakti sérstaka athygli mína.
Það var nýtt og fallegt stúd-
entahverfi í útjaðri Rostock.
Þar voru reisulegir stúdenta-
garðar og sérstakir garðar fyr-
ir studenta í hjúskap, „hjóna-
garðai“ Rostoek er fyrst og
fremsi hafnarborg en ekki
stúdentaiborg, enda þótt há-
skóli hafi raunar verið þar í
550 ár. Eigi að síður gera
menn þar sér grein fyrir nauð
syn bess að búa vel að þeim,
sem leggja fyrir sig langskóla-
nám og þeir láta ekki sitja
við orðin eln Hvað sem um
allt kommúmstaskipulag má
annars segja, verður að viður-
kenna, að ytri aðbúnaður að
stúdentum er til fyrirmyndar,
góð og ódýr húsakynm, ódýr
matur námsiaun og styrkir og
alls konar torréttindi meðan
á námi stenaur. Þetta nef ég
sjálfui séð og het marga til
vitnis og ofurlítirui samanburð
af háskólaveru í Vestur-Þýzka
landi.
Hins verður jafnframt að
geta, að ókkur yestantjalds-
mönnum finnst stúdentar í
kommunistaríkjum hafa keypt
þennan aðbúnað of dýru verði.
Þeir nrópa og biðja um frelsi
(prentfrelsi, ritfrelsi, skoðana
frelsi, trúarbragðafrelsi). Við
köllum og biðjum um betri að-
búnað (nýja stúdentagarða,
hjónagarða, aukið skólarými,
lesstofur, félagsheimili, bætta
kennsiuhætti, menntaðri pró-
fessora). Á hið síðarnefnda
hafa islenzkir stúdentar hróp-
að allt frá byggingu háskól-
ans, en fyrir furðulega dauf-
um eyrum Frelsið þykjumst
við hafa. En höfum við nýtt
það sem skyldi? — Lái mér
hver sem vili. að upp i huga
minn kæmi samanburður, er
ég virti fynr mér stúdenta
þorpið í hamarborginni með
200 búsund sálum. íslenzkir
háskólaborgarar hafa verið ald-
ir upp við bá hugsun, að Há-
skóli íslands væri kraftaverk.
Þeir ættu að þakka fyrir að
fá yfirleitt að stunda nám við
íslenzkan háskóla lesa bækur
í stað þess að þurfa að éta
þær, eins og forfeður þeirra.
Þeir ættu að halda sig að bók
unum. vinna helzt mikið með
náminu og vera ekki að brúka
munn: Háskóli íslands er
kraftaverk. —
Þeir eiga ekki að vera að'
velta fyrir sér, hvers vegna
hafi verið hægt að byggja fyr-
Friðfinn og Sinfóníuna, en
engan nýjan stúdcntagarð um
áratugaskeið, hvers vegna fé-
lagsheimili -eti risið upp í
hveriu krummaskarð’ en ekki
á háskólalóð.nni hvers vegna
háskoiakennai ar bafi enn svo
lítil vinnuherDergi að stúdent
ar þurfi að rrFða við þá frammi
á gangi, ef beir eru á annað
borð til viðials trá nefndum
og öðrum bitlingum, hvers
vegna þeir "urfi að lesa lexi
urnar inni stoí'i heima hió
sér, þar sem full-t er af fólki,
en lesstofur séu enn allt of
I